Phát triển chương trình OCOP theo hướng kinh tế tuần hoàn

Sau ba năm triển khai Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP) đã góp phần khơi dậy tiềm năng, thế mạnh của nhiều địa phương về sản phẩm đặc sản, ngành nghề nông thôn, từng bước chuyển đổi sản xuất quy mô nhỏ sang sản xuất theo chuỗi giá trị khép kín. Song, để OCOP thật sự trở thành hướng đi hiệu quả trong phát triển kinh tế ở nông thôn, vẫn còn nhiều vướng mắc cần phải tháo gỡ, trong đó, điều cốt lõi chính là nhận thức. Phóng viên Vietnam Business Forum đã có buổi trao đổi với Ông Nguyễn Minh Tiến, Cục trưởng, Chánh văn phòng điều phối NTM Trung ương.

Chương trình OCOP đã khẳng định là một chương trình phát triển kinh tế nông thôn trọng tâm như thế nào, thưa ông?

Sau gần ba năm triển khai, đến nay tất cả 63 tỉnh, thành phố trong cả nước đã đăng ký triển khai Chương trình OCOP. Có 4.469 sản phẩm đạt từ ba sao trở lên. Trong đó, 354 chủ thể có sản phẩm được phân phối ổn định trong các hệ thống siêu thị. Chương trình OCOP đã tác động đến phát triển kinh tế - xã hội khu vực nông thôn, chương trình đã khơi dậy tiềm năng, thế mạnh của các địa phương về sản phẩm đặc sản, ngành nghề nông thôn gắn với lợi thế về điều kiện sản xuất, vùng nguyên liệu và văn hóa truyền thống để gia tăng giá trị sản phẩm OCOP như: các làng nghề truyền thống ở ĐB Sông Hồng…Đã có hơn 145 sản phẩm OCOP khai thác hiệu quả vùng nguyên liệu địa phương, gắn với chỉ dẫn địa lý, như: chè Shan Tuyết Hoàng Su Phì của tỉnh Hà Giang; chè Tân Cương của tỉnh Thái Nguyên; cà phê của tỉnh Sơn La, lúa gạo ở tỉnh Sóc Trăng và tỉnh An Giang…  Từng bước chuyển đổi sản xuất quy mô nhỏ sang sản xuất theo hướng liên kết chuỗi giá trị khép kín, đặc biệt là gắn với vai trò của các HTX, doanh nghiệp vừa và nhỏ. Chương trình OCOP đã góp phần tạo việc làm cho lao động, thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn, đặc biệt là phát huy vai trò của phụ nữ và đồng bào dân tộc thiểu số. Điển hình như, các chủ thể OCOP của tỉnh Quảng Ninh đã tạo việc làm cho trên 3.800 lao động trực tiếp; các chủ thể OCOP của tỉnh Hà Tĩnh tạo việc làm và thu nhập ổn định cho 2.196 lao động

Tuy nhiên, chương trình vẫn còn một số hạn chế như: Chương trình OCOP là một chương trình mới, liên quan đến nhiều lĩnh vực, đặc biệt là yêu cầu khơi dậy tiềm năng, lợi thế của các địa phương để phát triển kinh tế nông thôn, do đó giai đoạn đầu triển khai, một số địa phương còn nhiều lúng túng trong cách làm, xác định lợi thế, tiềm năng và chủ thể sản xuất, mới chỉ tập trung vào hoàn thiện các sản phẩm đã có, chưa quan tâm phát triển sản phẩm mới gắn với vùng nguyên liệu, đặc biệt là các làng nghề truyền thống. Nguồn lực triển khai còn hạn chế, chủ yếu là lồng ghép, trong khi một số cơ chế hỗ trợ chưa được cụ thể hóa, chưa chú trọng đến phát triển chuỗi giá trị, vùng nguyên liệu và cơ sở chế biến…dẫn đến những khó khăn trong quá trình triển khai ở một số địa phương. Nhiều chủ thể chưa hiểu rõ về định hướng, yêu cầu của hương trình đưa ra.  Đặc biệt là các quy định của pháp luật trong sản xuất và phân phối sản phẩm, do đó còn nhầm lẫn giữa chất lượng sản phẩm với bao bì và nhãn mác.

Liên kết phát triển sản phẩm OCOP sẽ đem lại hiệu quả gì, thưa ông?

Theo đề án Chương trình OCOP giai đoạn 2021-2025, cả nước phấn đấu có 10.000 sản phẩm OCOP được công nhận đạt từ 3 sao trở lên, trong đó có ít nhất 3% sản phẩm OCOP đạt 5 sao. Tổng nguồn vốn thực hiện Chương trình dự kiến là 57.000 tỷ đồng, trong đó vốn do các tổ chức kinh tế đầu tư khoảng 11.400 tỷ đồng, còn lại là vốn vay tín dụng và các nguồn khác. Để sản phẩm OCOP phát triển bền vững thì việc liên kết để phát triển sản phẩm OCOP là điều tất yếu.Sản phẩm tham gia Chương trình OCOP là các sản phẩm hàng hóa có nguồn gốc địa phương, mang đặc trưng về giá trị văn hóa, lợi thế của địa phương, đặc biệt là các sản phẩm đặc sản vùng miền, sản phẩm làng nghề nông thôn, dựa trên các thế mạnh, lợi thế về điều kiện tự nhiên, nguồn nguyên liệu, tri thức và văn hóa bản địa của từng địa phương.  Sản phẩm dịch vụ du lịch cộng đồng và điểm du lịch, dựa trên các lợi thế, thế mạnh về điều kiện tự nhiên, cảnh quan và văn hóa vùng miền của mỗi địa phương. Cần phải liên kết để phát triển sản phẩm OCOP chứ không nên hiểu theo nghĩa hẹp là hàng hóa phải có nguồn gốc địa phương. Chẳng hạn sản phẩm OCOP của Hà Nội nhưng nguyên liệu có thể là của các tỉnh khác trong vùng.

 Việc đẩy mạnh úng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong Chương trình OCOP là rất cần thiết, từ đó, xây dựng hồ sơ và quản lý dự liệu sản phẩm OCOP, xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc theo chuỗi giá trị, gắn với giám sát - chứng thực của công tác nhà nước, giúp việc liên kết phát triển sản phẩm OCOP được chuẩn hóa và phát triển theo chuỗi giá trị, phù hợp với lợi thế về điều kiện sản xuất và yêu cầu thị trường.

Trong giai đoạn tới, để Chương trình OCOP thực sự đi vào chiều sâu cần những giải pháp gì, thưa ông?

Trong giai đoạn tiếp 2021 – 2025, chương trình OCOP phải là phát triển theo hướng OCOP xanh, kinh tế tuần hoàn, gắn với bảo vệ môi trường, sản phẩm sạch… nên chúng ta cần có những trung tâm bàn về xã hội hóa, để là nơi tập huấn, thiết kế, đào tạo, nơi trao đổi, học tập kinh nghiệm, chúng tôi cũng có dự kiến thành lập 4 trung tâm, thiết kế sáng tạo: như Hà Nôi, Quảng Ninh, Huế, hoặc ĐB Sông Cửu Long. Bên cạnh đó, du lịch cộng đồng, tới đây sẽ có 5 sao thì vấn đề đào tạo về du lịch cộng đồng cần phải có chương trình đào tạo, phải có bộ tài liệu phục vụ cho các mô hình homestay, trang trại, quy chế hướng dẫn cho những đối tượng này như thế nào… Bên cạnh đó cơ chế chính sách và kiểm soát được chất lượng các sản phẩm cần được quan tâm và đẩy  mạnh. Đối với TW, bảy Bộ ngành tham gia phục vụ chuyên ngành đều được tham gia vào như vậy vấn đề chất lượng được kiểm soát cao. Vấn đề xúc tiến thương mại đến giờ nay đã có rất nhiều cửa hàng bán sản phẩm OCOP, Hà Nội đã có tuyến phố đi bộ để phát triển sản phẩm OCOP không những bán và tiêu thụ nội tỉnh mà còn bán cho các khu vực khác như: ĐB Sông Hồng, ĐB sông Cửu Long…

Trân trọng cảm ơn ông!

Nguồn: Vietnam Business Forum