Đột phá, sáng tạo để phát triển hạ tầng giao thông bắt kịp thời đại

Việt Nam đã xác định trở thành quốc gia thu nhập trung bình cao và cơ bản trở thành nước công nghiệp vào năm 2030; tức là chỉ còn hơn nửa thập niên nữa để thực hiện mục tiêu này. Đến nay, Việt Nam đã tham gia nhiều hiệp định thương mại tự do với nhiều nước và nhiều khối cũng như có những cam kết với cộng đồng quốc tế, nổi bật là từ năm 2021, Việt Nam đã đặt mục tiêu phát thải ròng bằng không vào 2050.

Ông Lê Ngọc Ánh Minh, Chủ tịch Điều hành Pacific Group, Chủ tịch CLB Hydrogen Vietnam ASEAN

Với vị trí chiến lược tại Đông Nam Á và Châu Á Thái Bình Dương, có lực lượng lao động trẻ được đào tạo rất tốt và nhiều lợi thế khác, Việt Nam có thể đặt mục tiêu lớn hơn vào 2030. Song để hiện thực hoá khát vọng này, trong quá trình kiến tạo quốc gia thịnh vượng bền vững cần đặt ra mục tiêu lớn và ráo riết đeo bám để thực hiện, để nắm lấy thời thời cơ bởi nếu không nhanh chóng cơ hội sẽ không quay trở lại nữa.

Để hiện thực hoá khát vọng này, Việt Nam cũng đang quyết liệt tháo gỡ “điểm nghẽn” phát triển về hạ tầng giao thông. Đến 2025 - 2026, các dự án hạ tầng giao thông cao tốc đường bộ và sân bay trung chuyển phía Nam (sân bay Long Thành) đã cơ bản hoàn thành. Tuy nhiên, hạ tầng đường sắt xuyên Việt, liên vùng và nội đô tại các đô thị lớn vẫn còn làm chậm. Các vấn đề về khí thải, rác thải vẫn còn tồn tại và gây áp lực tại các đô thị lớn như Hà Nội, Hồ Chí Minh. Có những dự án giao thông ở khu vực Đồng bằng sông Cửu Long được Chính phủ đổi mới phương pháp làm: cho khai thác cát biển để làm đường cao tốc thay vì dùng cát sông vì tài nguyên cát sông đã suy giảm, không đủ trữ lượng để làm cao tốc ở khu vực miền Tây này. Chính phủ có thể tiếp tục đổi mới để ứng dụng các công nghệ mới trong quá trình phát triển hạ tầng giao thông.

Dưới đây là đề xuất một số sáng kiến:

Tích hợp điện mặt trời vào vỉa hè đô thị và đường quốc lộ, đường cao tốc, hợp tác với Nhật Bản

Trong khuôn khổ “Dự án nghiên cứu và phát triển công nghệ nhằm thăm dò và thương mại hóa năng lượng mới và các nguồn năng lượng khác” (sau đây gọi tắt là “dự án”) của NEDO (Tổ chức Phát triển Công nghệ Công nghiệp và Năng lượng Nhật Bản), Tập đoàn MIRAI-LABO phối hợp với Công ty TNHH Oriental Land đã lắp đặt “Cơ sở hạ tầng năng lượng tự động AIR (Đường thông minh tự động" kết hợp Solar Mobiway, các tấm phát điện mặt trời có thể đặt trên mặt đường và pin EV RePass, tái sử dụng pin phát ra từ xe điện đã qua sử dụng (EV), tại trụ sở chính của công ty ở Urayasu Thành phố, tỉnh Chiba. Dự án nhằm mục đích bắt đầu thử nghiệm xác minh bộ điều khiển pin và hệ thống điện tự động. Thử nghiệm bao gồm việc xác nhận chức năng của bộ điều khiển pin, cho phép sạc và xả đồng thời trong khi chuyển đổi pin liền mạch, cũng như khám phá các cải tiến đối với chức năng Theo dõi điểm công suất tối đa (MPPT) để nâng cao hiệu quả. Việc đánh giá hiệu suất của "Cơ sở hạ tầng năng lượng tự trị AIR" sẽ được tiến hành. Dựa trên dữ liệu được tích lũy qua thử nghiệm xác minh này, mục tiêu là thương mại hóa dự án vào năm tài chính 2025.

Chính phủ có thể giao cho một trường đại học danh tiếng hoặc một viện nghiên cứu danh tiếng của Việt Nam hợp tác với đối tác Nhật nhằm triển khai thí điểm việc tích hợp điện mặt trời vào vỉa hè và nền đường. Công nghệ này khi triển khai thành công sẽ biến những con đường cao tốc Việt Nam trở thành các nhà máy điện mặt trời và phương tiện chạy trên đó là ô tô điện có thể tư nạp điện, hệ thống chiếu sáng con đường cũng được thắp sáng bằng nguồn điện sạch này, sẽ tạo một nguồn thu lớn và chủ động cho quốc gia

Thiết lập các quy định bắt buộc về lắp đặt điện mặt trời mái nhà tích hợp vào công trình đối với các tòa nhà mới xây tại các đô thị. Thiết lập các quy định về sử dụng xăng dầu sinh học và phương tiện cá nhân giảm phát thải (ô tô, xe máy sử dụng động cơđiện, động cơ pin nhiên liệu, động cơ chạy bằng chạy khí hóa lỏng và động cơ chạy xăng sinh học)

Cần thiết lập khẩn trương các quy định và lộ trình thực hiện. Trước mắt thực hiện tại các đô thị lớn ở Việt Nam nhằm hạn chế tối đa lượng khí thải phát ra từ động cơ đốt trong sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Đồng thời, Chính phủ và chính quyền các đô thị cần tạo cơ chế chuyển đổi năng lượng đối với các doanh nghiệp và cá nhân kinh doanh xăng dầu: các nhà kinh doanh xăng dầu được hưởng cơ chế ưu đãi để chuyển đổi sang kinh doanh các loại nhiên liệu thân thiện môi trường, lắp đặt trạm sạc điện cho xe điện, lắp đặt trạm nạp khí hóa lỏng v.v. Việc ban hành quy định này là rất cần thiết và cần khẩn trương thực hiện để Việt Nam giảm phát thải theo thời gian vì từ nay đến 2050 chỉ còn dưới 3 thập kỷ mà hàng ngày thì lượng phương tiện sử dụng nhiên liệu hóa thạch đăng ký mới đang tăng cao tại các địa phương. Điều này đồng nghĩa với việc phát thải đang tăng cao chứ không suy giảm

Cân nhắc hợp tác với nước ngoài phát triển hệ thống vận tải Hyperloop thay cho đường sắt cao tốc

Hyperloop do Tesla và SpaceX phát triển đạt vận tốc trên 1200 km/giờ, đã được triển khai tại Trung Đông

Việt Nam là quốc gia phát triển đường sắt cao tốc sau nhiều nước ở Đông Bắc Á và Đông Nam Á và đây chính là cơ hội tốt để Việt Nam hợp tác nhận chuyển giao công nghệ và hợp tác tổ chức sản xuất thế hệ tàu siêu tốc hyperloop có vận tốc trên 1200 km/giờ. Trong năm 2023, chúng ta chứng kiến Thủ tướng Chính phủ đã gặp gỡ và đàm phán hiệu quả với các tỉ phú như Bill Gates, Jensen Huang về hợp tác công nghệ thông tin và bán dẫn với Việt Nam. Trên đà thành công đó, Thủ tướng Chính phủ có thể tiếp tục đàm phán về hợp tác phát triển công nghệ hyperloop tại Việt Nam mà đầu ra là Việt Nam đã có sẵn: là tuyến cao tốc Hà Nội đi Thành phố Hồ Chí Minh. Hợp tác phát triển thành công (giả sử với Tập đoàn của tỉ phú Elon Musk) thì Việt Nam có cơ sở sản xuất và xuất khẩu đi các nước trên thế giới về công nghệ di chuyển siêu tốc này.

Hợp tác phát triển và khai thác ô tô bay nội đô

Nhật Bản, Đức, Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Anh Quốc và Trung Quốc đi đầu trong việc phát triển ô tô bay và sẽ thương mại hóa từ 2025 và 2026. Việt Nam đang ở giai đoạn bùng nổ dân số đô thị như các quốc gia đi trước, tình trạng kẹt xe ngày càng trở nên nghiêm trọng tại các đô thị lớn. Việc thiết lập các cơ sở tiếp nhận ô tô bay tại các sân bay đang xây hoặc đang nâng cấp để hành khách có thể di chuyển tiện lợi vào khu vực nội đô sẽ tạo một cuộc cách mạng thật sự về di chuyển thông minh. Hợp tác khoa học công nghệ ngành ô tô bay với đối tác nước ngoài (như Nhật Bản) sẽ biến Việt Nam thành cứ điêm sản xuất ô tô bay của khu vực. Ô tô bay và drone giao hàng sẽ là xu thế tất yếu của vận tải thông minh trong tương lai gần mà Việt Nam có thể nhanh chóng khai thác cơ hội này.

Ô tô bay SkyDrive của Nhật Bản do Tập đoàn SkyDrive phát triển dự kiến sẽ có chuyến bay thương mại đưa đón khách từ sân bay Osaka đi Osaka Expo 2025 vào 2025

Thiết lập các trung tâm lưu trữ carbon quy mô khu vực

Chống biến đổi khí hậu và tiến đến phát thải ròng bằng không vào 2050 đang là thách thức rất lớn đối với nhiều quốc gia công nghiệp phát triển và các tập đoàn công nghiệp nặng vì họ có mức xả thải rất lớn. Nếu chỉ tập trung vào đầu tư năng lượng sạch và trồng rừng thì mục tiêu net-zero 2050 khó khả thi đối với hầu hết các quốc gia. Việc hấp thụ và lưu trữ carbon là xu thế tất yếu để thế giới tiến đến net-zero. Việt Nam đã có định hướng thiết lập trung tâm tài chính quốc tế hoặc trung tâm lưu trữ dữ liệu quốc tế. Việt Nam cũng có thể tính toán rồi sớm thiết lập chuỗi trung tâm lưu trữ carbon quốc tế để nhận đơn hàng hấp thụ và lưu trữ carbon của các tập đoàn đa quốc gia cũng như các quốc gia công nghiệp phát triển. Đón đầu xu thế này, đất nước sẽ có nguồn thu lớn và bền vững nhiều thập kỷ.

Trên đây chỉ một số sáng kiến gợi ý phát triển hạ tầng thế hệ mới. Chính phủ nên thường xuyên đối thoại với các nhà công nghệ, các đại học trong và ngoài nước để liên tục cập nhật công nghệ phù hợp để tích hợp vào các mảng hạ tầng mà Việt Nam đang và sẽ đầu tư phát triển. Từ đó, chúng mang lại lợi ích to lớn cho nền kinh tế và Việt Nam nhanh chóng trở thành quốc gia thu nhập cao bền vững khi bước qua thập niên 2040.

Lê Ngọc Ánh Minh, Chủ tịch Điều hành Pacific Group, Chủ tịch CLB Hydrogen Vietnam ASEAN

Nguồn: Vietnam Business Forum