Hoàn thiện cơ chế, bảo hộ đầu tư phù hợp cam kết quốc tế

14:39:04 | 9/10/2014

Vừa qua, tại Hà Nội, VCCI đã phối hợp với các cơ quan liên quan tổ chức hội thảo “Lấy ý kiến doanh nghiệp đối với dự thảo Luật đầu tư sửa đổi”. Hội thảo đã thu hút đông đảo đại diện các DN, chuyên gia và hiệp hội tham gia.

Theo ông Quách Ngọc Tuấn, Phó Vụ trưởng Vụ pháp chế, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, mục tiêu sửa đổi Luật đầu tư là thể chế hóa nguyên tắc Hiến định về quyền tự do kinh doanh của công dân trong những ngành, nghề mà pháp luật không cấm; tạo bước chuyển biến mới về cải cách thủ tục hành chính trong thực hiện hoạt động đầu tư gắn liền với việc đổi mới, nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động đầu tư; hoàn thiện cơ chế phân cấp quản lý đầu tư, góp phần tháo gỡ khó khăn, tạo điều kiện để các nhà đầu tư thực hiện hoạt động đầu tư.

Luật đầu tư sửa đổi cũng hoàn thiện cơ chế khuyến khích, bảo hộ đầu tư phù hợp với cam kết của VN về mở cửa thị trường và tự do hóa đầu tư theo các điều ước quốc tế đã hoặc sẽ thỏa thuận trong thời gian tới.

Ông Tuấn cho biết, nội dung dự thảo Luật đầu tư sửa đổi đề cập đến ngành, nghề cấm đầu tư kinh doanh, đầu tư kinh doanh có điều kiện: hợp nhất danh mục ngành, nghề cấm kinh doanh theo Luật DN, Luật đầu tư và các luật khác để quy định thống nhất các ngành, nghề cấm đầu tư kinh doanh tại dự thảo Luật đầu tư ( sửa đổi). Các ngành, nghề cấm đầu tư kinh doanh không được quy định tại Luật này đều không có hiệu lực thi hành. Quy định tại dự thảo Luật Danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện áp dụng thống nhất cho nhà đầu tư trong nước và nhà đầu tư nước ngoài.

Về ưu đãi và hỗ trợ đầu tư, trong Luật đầu tư ( sửa đổi) làm rõ các hình thức áp dụng ưu đãi, nguyên tắc, thủ tục và điều kiện áp dụng ưu đãi; bổ sung đối tượng áp dụng ưu đãi đầu tư bao gồm: dự án sử dụng nhiều lao động đặt tại vùng nông thôn và các dự án lớn được giải ngân trong thời gian ngắn thay vì chỉ áp dụng cho dự án thuộc lĩnh vực hoặc địa bàn ưu đãi đầu tư như hiện nay. Quy định cụ thể danh mục ngành, nghề ưu đãi tại Luật, bổ sung, cập nhật vào dnah mục ưu đãi đầu tư đối với công nghệ cao, nông nghiệp và một số hoạt động khác nhằm khuyến khích đầu tư phát triển một số ngành công nghiệp chủ lực, công nghiệp hỗ trợ, thúc đẩy đổi mới công nghệ, tạo giá trị gia tăng cao theo định hướng, chiến lược phát triển kinh tế xã hội.

Về thủ tục đầu tư, theo ông Tuấn, Luật đầu tư sửa đổi bãi bỏ thủ tục cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư đối với nhà đầu tư trong nước. Đối với những dự án lớn, quan trọng thuộc thẩm quyền chấp thuận chủ trương của quốc hội, Thủ tướng Chính phủ hoặc dự án sử dụng tài sản thuộc sở hữu nhà nước, sở hữu toàn dân thì nhà đầu tư thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương trước khi triển khai.

Đối với nhà đầu tư nước ngoài, quy trình cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư được cải tiến theo hướng bãi bỏ quy trình thẩm tra cấp Giấy chứng nhận đầu tư, áp dụng quy trình thẩm tra cấp Giấy chứng nhận đầu tư duy nhất, rút ngắn thời gian từ tối đa 45 ngày xuống còn tối đa 15 ngày với thủ tục đơn giản, minh bạch.

Áp dụng pháp luật đối với doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài. Đối tượng áp dụng là nhà đầu tư nước ngoài nắm giữ trên 51% vốn điều lệ hoặc công ty hợp danh có đa số thành viên hợp danh là cá nhân nước ngoài; nhà đầu tư nước ngoài, tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài nêu trên nắm giữ trên 51% vốn điều lệ. Các trường hợp áp dụng là thành lập mới doanh nghiệp, góp vốn, mua cổ phần, thực hiện dự án đầu tư.

Về đầu tư từ VN ra nước ngoài, ông Tuấn cho biết, Luật đầu tư sửa đổi hoàn thiện trên cơ sở Luật hóa các quy định về đầu tư ra nước ngoài tại Nghị định 78/2006/NĐ-CP; quy định thủ tục cấp Giấy chứng nhận đăng ký đầu tư ra nước ngoài theo hướng minh bạch và đơn giản hơn. Đồng thời, Luật đầu tư sửa đổi cũng hoàn thiện cơ chế quản lý nhà nước đối với hoạt động đầu tư theo hướng tăng cường công tác hậu kiểm, bổ sung chế độ báo cáo đầu tư, cơ chế giám sát, đánh giá đầu tư, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý đầu tư nhằm rút ngắn thời gian thực hiện thủ tục hành chính.

Tiến sĩ Nguyễn Thị Yến, Khoa Pháp luật Kinh tế, Đại học Luật Hà Nội

Đối với ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh, ngành nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện. Thực tế Danh mục các ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh và đầu tư kinh doanh có điều kiện thay đổi 1 cách thường xuyên. Có những ngành nghề sau 1 thời gian áp dụng Nhà nước sẽ thấy không cần cấm hoặc không cần đặt ra các điều kiện hạn chế kinh doanh nữa. Trong khi đó, sẽ có những ngành nghề mới phát sinh cần phải cấm hoặc hạn chế bằng điều kiện kinh doanh. Do vậy, cần rà soát danh mục các ngành nghề này thường xuyên, liên tục để cập nhật và sửa đổi. Tuy nhiên, việc sửa đổi luật thực tế không dễ dàng và thường xuyên, dẫn đến nếu vẫn quy định chi tiết trong Dự thảo Luật, tôi e ngại danh mục này sẽ không đảm bảo tính thời sự cũng như hiệu quả quản lý mà nhà nước mong muốn.

Việc chuyển đổi Giấy chứng nhận đầu tư kiêm giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh (theo quy định tại Luật Đầu tư năm 2005) cần được xem xét, bổ sung. Đặc biệt, việc DN đã được cấp giấy chứng nhận đầu tư (đồng thời là giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh) có nhu cầu muốn tách riêng 2 chức năng của giấy này (đăng kí kinh doanh riêng, đăng ký đầu tư riêng).

Luật sư Nguyễn Thị Phương Chung, Công ty Luật Phước & Partners

Quy định về thủ tục đầu tư trong Dự thảo Luật còn thể hiện nhiều bất cập, vì vậy cần bãi bỏ các quy định liên quan đến thủ tục đăng ký, thẩm tra đầu tư vì có sự trùng lặp rất lớn với các thủ tục đất đai nên các địa phương lúng túng không biết thực hiện thủ tục nào trước, thủ tục nào sau. Hơn nữa, giá trị pháp lý của giấy chứng nhận đầu tư hiện vẫn chưa rõ ràng, không giúp giảm bớt mà còn tạo thêm thủ tục.

Bên cạnh đó, cần có quy định rõ ràng về khái niệm “dự án đầu tư”. Theo khoản 8, điều 3 vừa dự thảo “Dự án đầu tư” là tập hợp đề xuất bỏ vốn trung hạn hoặc dài hạn để tiến hành các hoạt động đầu tư trên địa bàn cụ thể, trong khoảng thời gian xác định”. Tuy nhiên, phần lớn các DN có vốn ĐTNN đầu tư kinh doanh dịch vụ thì dự án đầu tư chính là công ty mà nhà ĐTNN thành lập nên. Dù rằng trong Dự thảo đã bỏ đi yêu cầu mà Luật đầu tư hiện hành đang áp dụng nhưng tại Điều 34 của Dự thảo vẫn quy định trong hồ sơ xin cấp giấy chứng nhận đầu tư phải có “ Đề xuất dự án đầu tư bao gồm các nội dung: nhà đầu tư, mục tiêu đầu tư, quy mô đầu tư, hình thức đầu tư, vốn đầu tư, địa điểm, thời hạn, tiến độ đầu tư, công nghệ áp dụng và nguồn gốc xuất xứ công nghệ, tiêu chuẩn của hàng hóa, dịch vụ cung cấp, phương án thực hiện và dự kiến hiệu quả của dự án ( nếu có)”. Như vậy, để được cấp giấy chứng nhận đầu tư nhà ĐTNN vẫn phải có “Dự án đầu tư”. Quy định này đang dẫn đến quy định mang tính chất hình thức, không thể hiện được bản chất yêu cầu về một dự án đầu tư (nếu so sánh với những dự án đầu tư sản xuất, xây dựng…)

Ông Ngô Việt Hòa, Công ty Luật Russin&Vecchi

Mục tiêu lớn nhất của Luật đầu tư là kiểm soát các dự án đầu tư lớn, các dự án đầu tư trong các lĩnh vực nhạy cảm, ảnh hưởng đến lợi ích công thay vì quy định một chế độ, quy trình cấp phép áp dụng cho tất cả các dự án, Hãy để việc quy định cấp phép, đanưg ký Dn cho Luật DN và các văn bản hướng dẫn thi hành nhằm đảm bảo một hệ thống cấp phép thống nhất, đơn giản và dễ thực thi. Để xây dựng luật theo hướng này, cần bãi bỏ các quy định về về cấp giấy chứng nhận đầu tư trong Luật đầu tư. Thay vào đó, các nhà ĐTNN thực hiện thủ tục đăng ký kinh doanh theo quy định của Luật DN.

Đối với các dự án đầu tư nước ngoài quan trọng ( vốn lớn hoặc lĩnh vực nhạy cảm- sử dụng đất, ảnh hưởng môi trường, và các lợi ích công quan trọng khác), thì cần quy định cơ chế chập thuận về mặt chủ trương của cơ quan nhà nước có thẩm quyền ( ví dụ: Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ). Sau khi được chấp thuận, nhà đầu tư thực hiện thủ tục đăng ký kinh doanh để xin giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệo theo quy định. Trong trường hợp này, thủ tục đăng ký kinh doanh sẽ được áp dụng giống với nhà đầu tư trong nước.

Dự thảo Luật Đầu tư sửa đổi hiện vẫn duy trì cơ chế cấp phép không có thay đổi đáng kể so với quy trình của pháp luật hiện hành. Đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc, xem xét hướng đề xuất ở trên.

Anh Mai