Mùa xuân với Lễ hội Cầu mưa của dân tộc Lô Lô Hoa ở Hà Giang

Cứ mỗi độ tết đến xuân về, các bản làng của đồng bào các dân tộc trên dải đất Việt Nam nói chung và đồng bào các dân tộc ở mảnh đất nơi địa đầu đất nước nói riêng lại bừng lên sức sống mới với các lễ hội như Lễ Cấp sắc của dân tộc Dao, Lễ hội Gầu tào dân tộc Mông...

Lễ cầu mưa thường được tổ chức vào dịp xuân mới, từ ngày 15 đến ngày 17 tháng 3 âm lịch. Đây là một sinh hoạt văn hoá truyền thống không thể thiếu, được lưu truyền nhiều thế hệ, qua đó thể hiện niềm tin của con người và sự khát khao cải tạo thiên nhiên trong đời sống lao động sản xuất. Lễ hội không chỉ là một nét sinh hoạt văn hoá tín ngưỡng mà là nơi để mọi người gặp gỡ, giao lưu, người già nói chuyện con cái, gia đình, kinh nghiệm trồng trọt, chăn nuôi, người trẻ giao duyên gửi gắm tình cảm cho nhau. Là dịp cầu may để mọi người bày tỏ lòng thành kính với thánh thần, trời đất, mang giá trị tinh thần to lớn, có ý nghĩa rất quan trọng vì thế được tiến hành một cách quy mô, bài bản.

Theo quan niệm của người Lô Lô, cuộc sống dù có khó khăn đến mấy nhưng gà và lợn là con vật không thể thiếu được trong các lễ hội của đồng bào, bởi nó là con vật gần gũi, thân thiết và mang lại may mắn cho mọi người, lưỡi kiếm và sợi dây đỏ dùng để loại trừ tà ma, xua đuổi những điều không may mắn. Đây là những lễ vật do bàn tay lao động vất vả một nắng hai sương của bà con với tấm lòng thành kính mong rằng các vị thần linh sẽ phù hộ cho làng bản, cho cộng đồng các dân tộc. Sau khi sắp xếp đồ lễ xong thầy cúng mời các thần linh 4 phương trời về chứng giám cho buổi lễ. Nội dung bài cúng: “Hỡi các vị thần, thần mưa, thần gió, thần ở 4 phương đông tây nam bắc. hôm nay ngày lành tháng tốt. Dân bản Lô Lô xin dâng các ngài 2 loài vật nuôi đại diện cho các loài gia súc gia cầm rất gần gũi với bà con, cầu mong 1 năm mới ăn nên làm ra, không còn hạn hạn kéo dài, không còn ốm đau bệnh tật. Cầu xin thần linh ban cho mưa thuận, gió hoà mùa màng tươi tốt, nhân dân no ấm, hạnh phúc, vạn sự bình an”.

Một trong những lễ thức không thể thiếu được trong lễ cầu mưa là lễ thức kéo đuôi rồng, đây như là một tín hiệu để các vị thần linh về chứng giám và che chở cho dân làng “Hôm nay xin dâng lễ tạ các ngài, sản phẩm là những hạt gạo dẻo thơm, những chén rượu ngô nồng ấm” thể hiện tấm lòng biết ơn của đồng bào dân tộc Lô Lô với mong muốn được trả lễ cho thần linh. Sau khi khấn xong, thầy cúng sẽ đốt giấy, vàng, tiền, bạc cho các vị thần tượng trưng 4 hướng đông tây nam bắc và cảm ơn các vị thần linh đã chấp thuận lời cầu an, cầu cho mưa thuận gió hoà, mùa màng tốt tươi, sản phẩm năm nay cao hơn năm trước, để bà con trong bản có cuộc sống no ấm hơn.

Và lúc này dân làng đã tập trung đông đủ để chờ thầy cúng tuyên bố phần lễ đã xong, chuẩn bị thụ lộc. Thầy cúng ban rượu lộc cho 4 thanh niên trong làng những người đã có công để phụ lễ và để tạ, tiễn thần linh, cầu mong mọi việc thuận buồm xuôi gió. Như vậy, mọi ước vọng cho một mùa xuân mới cầu cho mưa thuận gió hoà mùa màng tươi tốt đã được các vị thần linh chấp thuận và ngay sau phần lễ, thầy cúng mời dân làng nhảy múa chúc mừng cùng tiễn các vị thần linh về trời.

Bên cạnh phần lễ được tổ chức một cách trang trọng, thiêng liêng thì phần hội là phần không thể thiếu với các điệu nhảy của bà con xóm Sảng Pả A, động tác nhảy thường là phát nương, dọn cỏ, tra ngô…mô phỏng hoạt động lao động sản xuất, tạo không khí vui tươi tưng bừng, đoàn kết trong ngày hội. Đây là thời gian mà dân làng được gặp gỡ, vui chơi để xua tan đi những lo âu vất vả trong cuộc sống, cầu mong một mùa vụ mới ấm no hơn. Trong những điệu nhảy đó thì tiêu biểu và điển hình nhất là điệu nhảy trên cây. Đây chính là điệu nhảy riêng có và là một nét sinh hoạt văn nghệ dân gian truyền thống của bà con xóm Sảng Pả A thị trấn Mèo Vạc tỉnh Hà Giang. Với những đạo cụ làm từ cây tre, cây nứa kết hợp đôi bàn chân khéo léo trong bộ trang phục truyền thống rực rỡ sắc màu, các chàng trai cô gái Lô Lô say xưa trong điệu nhảy vô cùng đặc sắc của đồng bào. Giống với điệu nhảy sạp của các chàng trai cô gái Thái vùng Tây Bắc với những bước nhảy thật duyên dáng uyển chuyển, điệu nhảy trên cây của đồng bào Lô Lô đòi hỏi bước nhảy khoẻ khoắn hơn nhưng cũng không vì thế mà kém vẻ duyên dáng và sinh động để tạo nên một không khí vui tươi rộn ràng trong ngày hội. 

Lễ cầu mưa của dân tộc Lô Lô bản Sảng Pả A thị trấn Mèo Vạc tỉnh Hà Giang là một sinh hoạt văn hóa tinh thần, một phong tục tập quán đặc sắc, độc đáo, mang ý nghĩa sâu sắc trong việc gìn giữ giá trị văn hóa của người Lô Lô cần được giữ gìn và phát huy, góp phần làm phong phú thêm mầu sắc văn hóa dân tộc trong kho tàng Văn hóa dân gian các dân tộc Việt Nam.

Lê Thùy Dung