Phát triển ngành thủy sản gắn với bảo vệ môi trường

Việt Nam được thế giới biết đến là một quốc gia có nền nông nghiệp phát triển, trong đó thủy sản là ngành mũi nhọn có vai trò lớn, hàng năm đóng góp không nhỏ cho GDP cả nước. Việc tìm những giải pháp phát triển tối ưu nhất cho ngành và giảm thiểu những tác hại đến môi trường luôn là vấn đề được các cấp, ngành quan tâm.

Tăng trưởng chưa bền vững

Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, tính đến thời điểm hiện tại chỉ có 36/63 tỉnh, thành triển khai Đề án tái cơ cấu ngành thủy sản và tiến độ vẫn chậm chạp. Sự phát triển vượt tầm kiểm soát của tôm thẻ chân trắng ở nhiều địa phương đang dẫn đến nguy cơ phá vỡ quy hoạch, tạo áp lực lớn về vốn, xây dựng cơ sở hạ tầng, cảnh báo ảnh hưởng xấu đến môi trường, nguy cơ dịch bệnh tăng cao… Việc triển khai rà soát, quy hoạch cá tra của nhiều địa phương còn chậm, người nuôi và doanh nghiệp vẫn thiếu vốn sản xuất và khó tiếp cận nguồn vốn vay của các tổ chức tín dụng. Công nghệ nuôi cá rô phi chưa có quy trình chuẩn… Những tồn tại này đang tạo áp lực không nhỏ cho sự phát triển cho ngành thủy sản.

Còn theo số liệu của Bộ Tài Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) công bố mới đây, sản lượng nuôi trồng thủy sản tại khu vực nông thôn (đặc biệt là nuôi cá bè trên sông) đã bị giảm sút nhiều do ô nhiễm nước mặt. Những sự cố gây ô nhiễm nguồn nước trong thời gian ngắn do nước thải của một số nhà máy sản xuất. Nhiều vụ cá bè chết hàng loạt trên các sông tại Vũng Tàu, Quảng Ngãi, Đà Nẵng... đã ảnh hưởng đến nguồn thu nhập của hàng trăm hộ dân, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống kinh tế của bà con.

Theo đánh giá của các chuyên gia, những tháng đầu năm 2015, ngành thủy sản đã phải chịu không khí tăng trưởng ảm đạm do tình hình xuất khẩu liên tục giảm, tác động trực tiếp đến thu nhập nhà nông. Nguyên nhân chính do giá cả, chất lượng của các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của thủy sản Việt Nam có sức cạnh tranh kém hơn hẳn so với những mặt hàng cùng loại. Cụ thể, do chất lượng giảm, áp lực cạnh tranh của các sản phẩm từ các nước khác, những rào cản về tiêu chuẩn sản xuất thủy sản… khiến cá tra xuất khẩu của Việt Nam tại nhiều thị trường trọng điểm đang có xu hướng giảm. Riêng con tôm đang phải giành giật thị phần với Ấn Độ, Thái Lan vốn có giá rẻ hơn. Tất cả các khó khăn trên đang đòi hỏi các nhà quản lý phải có giải pháp nâng cao chất lượng, hạ giá thành sản phẩm, có một chiến lược phát triển ngành chế biến nuôi trồng thủy hải sản dài hơi, bài bản.

Cần có chiến lược quy hoạch và bảo vệ môi trường

Tại buổi tọa đàm “Thực trạng chính sách trong ngành công nghiệp chế biến nông, thủy sản” do Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) đã phối hợp với Cục Chế biến nông lâm thủy sản và nghề muối, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức mới đây, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn – ông Cao Đức Phát phân tích, bắt đầu từ tháng 1/2016 thị trường cộng đồng kinh tế ASEAN chung sẽ hình thành. Thời điểm đó sẽ chỉ còn 80 mặt hàng nhập khẩu phải chịu thuế và sau 3 năm con số sẽ giảm còn hơn 50 mặt hàng. Vì thế cái thời làm nhiều để bán được nhiều hơn và thu về lợi nhuận cao hơn đã qua và ngay bây giờ phải chú tâm nâng cao chất lượng sản phẩm, phải chuyển từ xuất khẩu thô sang tinh.

Theo Đề án tái cơ cấu ngành thủy sản, mục tiêu đến năm 2020 tốc độ gia tăng giá trị sản xuất bình quân của ngành sẽ đạt khoảng 11%/năm. Để đạt mục tiêu đó, ngành nông nghiệp đã tự xác định cho mình 7 giải pháp ưu tiên cần thực hiện ngay bao gồm: quy hoạch, tổ chức, đầu tư, chính sách, khoa học công nghệ, thị trường và hợp tác quốc tế. Hiện ngành nông nghiệp đã đề nghị các tỉnh, thành ven biển sớm xây dựng xong Đề án tái cơ cấu ngành thủy sản cụ thể cho địa phương mình và sửa đổi ngay những gì chưa phù hợp, chưa thật sự hiệu quả; tạo mọi điều kiện thuận lợi hỗ trợ các doanh nghiệp đầu tư, phát triển ở cả 2 khâu trọng yếu là nuôi và chế biến.

Ngoài mục đích tăng trưởng thu lợi nhuận, muốn phát triển bền vững ngành thủy sản cũng cần tính tới bài toán  làm trong sạch môi trường. Theo khuyến nghị của các chuyên gia Tổng cục Môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường), công tác quy hoạch phát triển nuôi trồng thủy sản cần dựa trên cơ sở phân vùng sinh thái, phát triển hạ tầng kỹ thuật cấp thoát nước và xử lý chất thải đối với ngành nuôi trồng thủy sản công nghiệp, thâm canh... Ngoài ra, các chủ đầu tư canh tác nuôi trồng và chế biến thủy sản phải tập trung đầu tư và vận hành các hệ thống thu gom tập trung, phân loại hợp lý chất thải rắn công nghiệp và sinh hoạt; quản lý lưu giữ và chuyển giao chất thải rắn nguy hại theo đúng quy định, cũng như phải có hệ thống xử lý nước thải tập trung, hệ thống xử lý khí thải đạt tiêu chuẩn về môi trường… Qua đó, góp phần bảo vệ sức khỏe cho người lao động tại các doanh nghiệp nuôi trồng và chế biến thủy sản và người dân lân cận.

Anh Phương