Độc quyền trong vận tải cản trở quyền tự do kinh doanh của doanh nghiệp

Việc quy định chỉ một doanh nghiệp được phép kinh doanh trên tuyến vận tải hành khách cố định là cản trở đến quyền tự do kinh doanh của doanh nghiệp.

Đó là một trong những nội dung trong công văn VCCI gửi Bộ Giao thông Vận tải về việc góp ý Dự thảo Thông tư quy định về quy trình lựa chọn đơn vị khai thác tuyến vận tải hành khách cố định bằng xe ô tô.

Chưa thống nhất với các văn bản cấp trên

Dự thảo Thông tư trên cùng với Thông tư số 63/2014/TT-BGTVT về tổ chức, quản lý hoạt động vận tải bằng xe ô tô và dịch vụ hỗ trợ vận tải đường bộ; Thông tư số 60/2015/TT-BGTVT sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 63/2014/TT-BGTVT về cơ chế cho việc lựa chọn doanh nghiệp được phép khai thác tuyến vận tải hành khách cố định bằng xe ô tô đều quy định doanh nghiệp chỉ được phép khai thác tuyến vận tải hành khách cố định bằng xe ô tô nếu được cơ quan nhà nước lựa chọn thông qua cơ chế tương tự như hình thức đấu thầu. Đơn vị được lựa chọn là đơn vị “xếp thứ nhất” trong danh sách các đơn vị có hồ sơ đăng ký. Với cách lựa chọn này đồng nghĩa với việc chỉ một doanh nghiệp được phép kinh doanh trên tuyến vận tải hành khách cố định bằng ô tô.

Tuy nhiên, trên cơ sở ý kiến của doanh nghiệp, hiệp hội, VCCI cho rằng, cơ chế trên chưa thống nhất với các văn bản cấp trên như Nghị định số 86/2014/NĐ-CP về kinh doanh và điều kiện kinh doanh vận tải bằng xe ô tô, Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư… và chưa phù hợp với quy luật thị trường.

Cụ thể, Khoản 1 Điều 4 Nghị định 86 quy định “doanh nghiệp, hợp tác xã được cấp Giấy phép kinh doanh vận tải hành khách bằng xe ô tô được đăng ký khai thác trên tuyến trong quy hoạch và được cơ quan quản lý tuyến chấp thuận”.

Như vậy, theo Nghị định 86, để kinh doanh vận tải hành khách bằng xe ô tô theo tuyến cố định, doanh nghiệp, hợp tác xã (sau đây gọi chung là doanh nghiệp) chỉ phải đáp ứng 03 “yêu cầu”: Có giấy phép kinh doanh vận tải bằng xe ô tô, thực hiện thủ tục đăng ký khai thác trên tuyến trong quy hoạch và được cơ quan quản lý tuyến chấp thuận.

VCCI nhận định, Dự thảo này và Thông tư 63, 60 dường như là đang hướng dẫn “yêu cầu” thứ 3 tại Nghị định 86 (được cơ quan quản lý tuyến chấp thuận) và cho rằng điều này không thích hợp bởi : Thứ nhất, văn bản cấp Thông tư không được quy định về điều kiện kinh doanh (theo Điều 7 Luật Doanh nghiệp 2005 và Điều 7 Luật Đầu tư 2014): Nếu cần phải làm rõ điều kiện để “được cơ quan quản lý tuyến chấp thuận” thì cần phải sửa Nghị định 86 thay vì ban hành Thông tư quy định về điều kiện kinh doanh; Thứ hai, ngay cả khi Dự thảo này và các Thông tư được phép quy định về điều kiện kinh doanh thì cơ chế lựa chọn chỉ 01 doanh nghiệp cũng không phù hợp với quy định nói trên của Nghị định 86 (được hiểu là doanh nghiệp chỉ cần đáp ứng 03 yêu cầu là được; và không có quy định nào hạn chế số lượng doanh nghiệp được khai thác trên tuyến cố định trong quy hoạch).

Vì vậy, VCCI khẳng định, việc Dự thảo cũng như các Thông tư 63, 60 quy định có tính chất hạn chế số lượng doanh nghiệp khai thác trên tuyến cố định thông qua hình thức lựa chọn đấu thầu là không phù hợp với Nghị định 86.

Chưa thống nhất với các văn bản pháp luật khác

VCCI cũng cho rằng, Dự thảo và các Thông tư 63-60 quy định có tính chất hạn chế số lượng doanh nghiệp khai thác trên tuyến cố định thông qua hình thức lựa chọn đấu thầu là chưa phù hợp với quy định của Luật Doanh nghiệp 2005 và Luật Đầu tư 2014 và các văn bản pháp luật về kinh doanh, thẩm quyền ban hành điều kiện kinh doanh.

Theo VCCI, pháp luật hiện chỉ duy nhất cho phép các trường hợp hạn chế về số lượng chủ thể kinh doanh trong trường hợp quy hoạch phát triển ngành/vùng. Tuy nhiên, ngay cả trong những trường hợp này thì cũng chỉ hạn chế số lượng ở mức nhất định, chứ không có quy hoạch độc quyền (chỉ 01 chủ thể được kinh doanh). Hơn nữa, Dự thảo này, cùng với các Thông tư 63, 60 là quy định hướng dẫn về điều kiện kinh doanh, hoàn toàn không phải là quy hoạch phát triển ngành/vùng, vì vậy không thể hạn chế số lượng chủ thể kinh doanh, dù là số lượng hạn chế hay độc quyền.

VCCI cũng cho rằng, Dự thảo quy định doanh nghiệp được xét duyệt lựa chọn là “xếp thứ nhất trong danh sách xếp thứ tự đơn vị vận tải” (điểm d khoản 1 Điều 20), đồng nghĩa với việc chỉ duy nhất có một đơn vị được khai thác sẽ làm triệt tiêu tính cạnh tranh trên thị trường vận tải hành khách theo tuyến cố định. Điều này sẽ khiến quyền lợi của người tiêu dùng sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng khi không có quyền lựa chọn nhà cung cấp dịch vụ, lựa chọn về giá, lựa chọn về chất lượng…

Bên cạnh đó, “việc xem xét hồ sơ, đánh giá và lựa chọn doanh nghiệp tốt nhất, mặc dù đảm bảo được chất lượng của dịch vụ được cung cấp, nhưng là sự cản trở các doanh nghiệp khác muốn tham gia vào thị trường kinh doanh vận tải hành khách bằng xe ô tô theo tuyến cố định và cản trở đến quyền tự do kinh doanh của doanh nghiệp” – VCCI nhận định.

Từ những phân tích trên, VCCI đề nghị Ban soạn thảo không soạn thảo và ban hành Thông tư quy định về quy trình lựa chọn đơn vị khai thác tuyến vận tải hành khách cố định bằng xe ô tô này; Bỏ quy định về việc lựa chọn đơn vị khai thác tuyến vận tải hành khách cố định bằng xe ô tô tại Thông tư 63, 60.

Hồ Hường (DDDN)