Áp dụng biện pháp tự vệ tạm thời đối với một số sản phẩm thép nhập khẩu

Việt Nam đã chính thức áp thuế tự vệ tạm thời đối với mặt hàng phôi thép và thép dài nhập khẩu lần lượt là 23,3% và 14,2% theo quyết định 862/QĐ-BCT của Bộ Công Thương ban hành ngày 07/03/2016. Quyết định này chính thức có hiệu lực từ ngày 22/03.

Nhập khẩu ồ ạt, lũng đoạn thị trường

Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, lượng nhập khẩu phôi thép vào Việt Nam trong năm 2015 đã tăng hơn 3 lần so với 2014 (từ 590 nghìn tấn lên gần 1,89 triệu tấn) và lượng nhập khẩu thép dài cũng tăng tương ứng gần 50% (từ gần 900 nghìn tấn lên 1,3 triệu tấn). Các số liệu ban đầu cũng cho thấy ngành sản xuất trong nước đang chịu thiệt hại từ tình trạng gia tăng nhập khẩu đột biến này.

Chỉ trong vòng 2 tháng đầu năm 2016, lượng phôi thép và thép dài nhập khẩu vào Việt Nam tăng đột biến. Đặc biệt, nhập khẩu phôi thép tháng 1/2016 là 339,768 tấn, tăng 231.83% so với tháng 1/2015. Giá phôi thép nhập khẩu bình quân trong tháng 1/2016 là 269 USD/Tấn, giảm 67.6% so với cùng kỳ 2015.

Theo kết quả thẩm tra của Bộ Công Thương, hầu hết các doanh nghiệp sản xuất phôi thép trong nước đều chịu thiệt hại nghiêm trọng từ việc giá bán phôi thép Trung Quốc sụt giảm nhanh chóng trong thời gian gần đây, đặc biệt trong năm 2015 (giảm 27%). Những doanh nghiệp chỉ sản xuất phôi hầu như đã phải dừng lò hoặc hoạt động cầm chừng, ảnh hưởng lớn đến lực lượng lao động trong ngành. Trong đó, công ty thép Việt Trung (công suất 500.000 tấn/năm) đã phải dừng sản xuất, có nguy cơ phải đóng cửa mặc dù mới chỉ đi vào hoạt động từ năm 2014.

Căn cứ trên các số liệu về lượng nhập khẩu phôi thép gia tăng đột biến, cơ quan điều tra đã tính toán và chứng minh có hiện tượng ép giá và kìm giá của phôi thép nhập khẩu đối với hàng hóa trong nước. Như vậy có thể thấy quyết định về việc áp dụng biện pháp tự vệ tạm thời được đưa ra dựa trên kết luận điều tra và thẩm tra tại chỗ, phù hợp với các quy định của WTO và pháp luật Việt Nam. Báo cáo điều tra chi tiết đã được gửi tới các bên quan tâm đến vụ việc để góp ý và bình luận, đảm bảo tính minh bạch của vụ việc điều tra.

Áp dụng biện pháp tự vệ tạm thời

Bộ Công Thương trả lời ý kiến về việc áp dụng biện pháp tự vệ đối với phôi thép và thép dài chỉ mang lại lợi ích cho vài doanh nghiệp đang nắm thị phần lớn hiện nay trên thị trường, không mang lại lợi ích cho người tiêu dùng như sau: Với thuế tự vệ tạm thời là 23,3% cho sản phẩm phôi thép và 14,2% cho sản phẩm thép dài sẽ giúp bảo vệ tạm thời các doanh nghiệp sản xuất phôi thép và cả các doanh nghiệp sản xuất sản phẩm thép dài trong nước.

Mặt khác, trên thị trường thép hiện nay không có doanh nghiệp nào chiếm vị trí thống lĩnh thị trường (từ 30% thị phần trở lên). Đối với sản phẩm phôi thép, trên thị trường có 14 doanh nghiệp lớn với lượng sản xuất chiếm gần 73% thị phần (trong đó lớn nhất là Hoà Phát chiếm gần 25% thị phần) và hàng trăm doanh nghiệp nhỏ với tổng lượng sản xuất chiếm 27% thị phần. Chỉ số HHI  của thị trường phôi thép là 1.390, xếp vào loại thị trường tập trung ở mức độ vừa phải.

Đối với sản phẩm thép dài, trên thị trường có 21 doanh nghiệp lớn với thị phần chiếm gần 93% (trong đó lớn nhất là Hoà Phát chiếm gần 20% thị phần) và hàng chục doanh nghiệp nhỏ với tổng lượng sản xuất chiếm 7% thị phần. Chỉ số HHI của thị trường thép dài là 741, xếp vào loại thị trường không mang tính tập trung.

Theo thông tin từ một số phương tiện truyền thông, sau khi Bộ Công Thương ban hành Quyết định áp dụng thuế tự vệ tạm thời, giá thép trong nước cũng như nhập khẩu đều gia tăng. Theo thông tin từ Hiệp hội thép Việt Nam, việc giá phôi thép Trung Quốc nhập khẩu vào Việt Nam tăng 100USD/tấn là do giá phôi thép trên thị trường thế giới tăng vào thời gian này dẫn đến việc giá thép trong nước tăng theo.

Có thể trong thời gian tới, giá thép dài và phôi thép sẽ tăng ở một mức độ nhất định để đảm bảo lợi nhuận hợp lý của ngành sản xuất trong nước nói chung, không phải của riêng một công ty nào. Điều này là phù hợp với mục tiêu của biện pháp tự vệ và để giảm bớt thiệt hại của ngành sản xuất trong nước. Tuy nhiên, xem xét mức độ tập trung trên thị trường, mức độ tồn kho hàng hoá và tỷ lệ sử dụng công suất toàn ngành hiện nay, Bộ Công Thương đánh giá khả năng các doanh nghiệp thép lợi dụng chính sách thuế tự vệ để chi phối thị trường và tăng giá quá mức gây thiệt hại cho người tiêu dùng là khó xảy ra.

Ngoài ra, để đảm bảo xem xét tất cả các khía cạnh của vụ việc khi đưa ra kết luận cuối cùng, ngày 17/3/2016, Bộ Công Thương đã có công văn gửi các doanh nghiệp nguyên đơn đề nghị báo cáo tình hình giá bán mặt hàng phôi thép và thép dài trước và sau khi có Quyết định áp dụng biện pháp tự vệ tạm thời. Ngoài ra, Bộ cũng có công văn gửi Hiệp hội Thép Việt Nam đề nghị Hiệp hội phối hợp với các thành viên theo dõi giá phôi thép, thép dài và có biện pháp ổn định tình hình thị trường, kịp thời thông báo cho Bộ Công Thương.

Hương Ly