Cải cách để hoạt động xuất nhập khẩu thuận lợi hơn

Nhân dịp ngày Doanh nhân Việt Nam (13/10), phóng viên Tạp chí Vietnam Business Forum đã có  cuộc phỏng vấn ông Nguyễn Văn Cẩn, Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan về những cải cách của ngành Hải quan đối với cộng đồng doanh nghiệp cũng như những giải pháp tăng cường số thu cho NSNN. Lê Hiện thực hiện.

Ông có thể cho biết  những cải cách nổi bật nhất của ngành hải quan đối với sự phát triển của cộng đồng doanh nghiệp thời gian gần đây?

Kết quả nổi bật đó là hoàn thiện hệ thống pháp luật Hải quan khi mà Luật Hải quan số 54/2014/QH13 được ban hành, triển khai đã tạo nền tảng pháp lý đổi mới toàn diện hoạt động hải quan. Đến nay, đã bãi bỏ 84 thủ tục hành chính và thay thế 128 thủ tục hành chính, đơn giản hóa bộ hồ sơ hải quan, các chứng từ không cần thiết. Luật thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu số 107/2016/QH13 được ban hành, tạo nền tảng pháp lý để hội nhập quốc tế sâu rộng hơn, khuyến khích phát triển sản xuất, thúc đẩy xuất.

Tuy nhiên dấu ấn rõ nét nhất của ngành Hải quan mà cộng đồng DN cảm nhận được đó là triển khai thành công thủ tục hải quan điện tử, với trung tâm là hệ thống VNACCS/VCIS đã tạo ra bước đột phá trong công tác cải cách hiện đại hóa của ngành, thủ tục hải quan chủ yếu được thực hiện bằng phương thức điện tử tại 100% đơn vị Hải quan (với sự tham gia của trên 99,53%  tổng số doanh nghiệp, đạt 99,32 % tổng kim ngạch XNK và hơn 99,63% tổng số tờ khai hải quan , nổi bật là hệ thống xử lý dữ liệu tập trung cấp Tổng cục với mức độ tự động hóa cao, thời gian đăng ký tờ khai hải quan chỉ còn khoảng 3 giây, thời gian thông quan đối với các lô hàng phân luồng xanh, không phải nộp thuế chỉ có 4 giây.

Tính đến tháng 9/2016, Tổng cục Hải quan với sự tham gia của 30 ngân hàng phối hợp thu bằng điện tử, với số thu chiếm trên 90% tổng số thu NSNN của Hải quan. Với nền tảng là việc triển khai thủ tục hải quan điện tử và hệ thống thông quan tự động hải quan (VNACS/VCIS), Cơ chế một cửa quốc gia đã chính thức triển khai từ cuối năm 2014. Đến nay, Cơ chế một cửa quốc gia đã kết nối chính thức 10 Bộ. Tính đến thời điểm 22/9/2016, ngoài thủ tục thông quan hàng hóa (Bộ Tài chính) đã có 36 thủ tục hành chính của 9 Bộ, ngành còn lại đã thực hiện thông qua Cơ chế một cửa quốc gia. Tổng số hồ sơ hành chính đã được xử lý trên Cổng thông tin một cửa quốc gia là hơn 170.000 bộ hồ sơ với sự tham gia của khoảng 7.680 doanh nghiệp hoạt động thường xuyên trong các lĩnh vực này. Chế độ ưu tiên đối với doanh nghiệp được chính thức áp dụng, đã có 53 doanh nghiệp được công nhận là doanh nghiệp ưu tiên (chiếm trên 22% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu).

Xin ông cho biết áp lực về sự bền vững của số thu NSNN đối với ngành Hải quan khi mà hàng loạt những hiệp định thương mại đa phương và song phương có hiệu lực?

Tính đến nay, Việt Nam đã tham gia thiết lập 12 Hiệp định thương mại tự do (FTA) với 56 quốc gia và nền kinh tế trên thế giới. Trong đó 10 Hiệp định đã phê chuẩn, Hiệp định Việt Nam- EU (EVFTA) và Hiệp định TPP đã ký và đang chờ phê chuẩn. Giai đoạn 2016 - 2020, theo lộ trình cam kết, các hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam tham gia đều bước sang giai đoạn cắt giảm sâu, xóa bỏ hàng rào thuế quan đối với phần lớn các dòng thuế trong biểu thuế nhập khẩu. Lộ trình cắt giảm thuế trong các FTA sẽ ảnh hưởng đến nguồn thu NSNN theo hai hướng,  giảm thu trực tiếp là phần giảm thu đơn thuần do thuế suất áp dụng đối với hàng hoá nhập khẩu từ các nước đã ký FTA giảm xuống do thực hiện các cam kết cắt giảm thuế.  Tác động giảm thu gián tiếp là do chuyển hướng thương mại khi các nhà nhập khẩu dừng nhập khẩu từ các nước ngoài FTA và chuyển sang nhập từ các nước trong FTA để được hưởng ưu đãi về thuế.

Tuy nhiên, việc thực hiện các cam kết FTA làm cho thuế suất thuế nhập khẩu của nhiều dòng hàng giảm đáng kể, cũng là nguyên nhân thúc đẩy hoạt động xuất nhập khẩu, tăng kim ngạch xuất nhập khẩu, dẫn tới tăng thu từ thuế GTGT, thuế TTĐB.Như vậy, số thu NSNN từ hoạt động xuất nhập khẩu cũng bị ảnh hưởng đánh kể khi Việt Nam tham gia các Hiệp định thương mại song phương và đa phương. Nhưng Tôi cho rằng hơn hết là việc các doanh nghiệp Việt Nam có lý do để kỳ vọng về một môi trường kinh doanh rộng mở, cạnh tranh hơn và thị trường hàng hóa, dịch vụ giá rẻ hơn, chất lượng tốt hơn cho người tiêu dùng.

Thưa ông, TPP được kỳ vọng rất lớn đối với nền kinh tế Việt Nam, đồng nghĩa với hàng rào thuế quan sẽ bị cắt đi hoặc miễn giảm, vậy với nền sản xuất của Việt Nam chắc chắc sẽ gặp phải các vấn đề về phòng vệ thương mại đối với Doanh nghiệp trong nước khi hội nhập TPP và khuyến cáo của ngành Hải quan về vấn đề này ?

Chương 6, Hiệp định TPP quy định về Phòng vệ thương mại, bao gồm các biện pháp tự về và thuế chống bán phá giá, thuế đối kháng (thuế chống trợ cấp). Tổng cục Hải quan là cơ quan thực thi, giám sát để tránh gian lận thương mại khi Việt Nam áp dụng biện pháp với hàng nhập khẩu. Đối với hàng xuất khẩu trong quá trình điều tra hoặc bị áp thuế phòng vệ thương mại, Tổng cục Hải quan phối hợp với các cơ quan liên quan để đảm bảo thực hiện đúng cam kết.

Theo đó, khi hội nhập TPP, để đảm bảo tuân thủ đúng cam kết, doanh nghiệp cần nghiên cứu kỹ các quy định liên quan đến các biện pháp phòng vệ thương mại. Đối với hàng xuất khẩu, khi bị nghi ngờ điều tra để áp dụng biện pháp tự vệ (như thuế chống bán phá giá) cho hàng xuất khẩu của Việt Nam cần phối hợp tốt với các bên liên quan để cung cấp các chứng từ chứng minh để không bị áp thuế chống bán phá giá sai quy định, gây bất lợi cho hàng xuất khẩu của Việt Nam. Đối với hàng nhập khẩu, khi có dấu hiệu cạnh tranh không lành mạnh bởi việc bán phá giá hàng vào thị trường Việt Nam ảnh hưởng đến sản xuất trong nước, cần liên hệ với cơ quan quản lý để phản ảnh cũng như cung cấp thông tin phục vụ quá trình điều tra để đảm bảo cạnh tranh lành mạnh.

Bên cạnh đó, khi các nước trong khu vực như Trung Quốc bị áp dụng thuế chống bán phá giá cần tránh để tình trạng Trung Quốc lợi dụng mua bán với doanh nghiệp Việt Nam (quá cảnh, chuyển tải bất hợp pháp hoặc gia công đơn giản tại Việt Nam …) để nhằm lợi dụng xuất xứ Việt Nam xuất đi các nước. Việc gian lận này sẽ ảnh hưởng đến cả ngành hàng xuất khẩu đó của Việt Nam. Cục Quản lý Cạnh tranh, Bộ Công Thương  là đầu mối các biện pháp Phòng vệ thương mại. Doanh nghiệp cần liên hệ với Cục Quản lý Cạnh tranh – Bộ Công Thương để được hướng dẫn chi tiết về các quy định liên quan đến các biện pháp phòng vệ thương mại. 

Ngành Hải quan có giải pháp gì để khắc phục tình trạng kiểm tra chuyên ngành hiện vẫn khiến hoạt động XNK gặp nhiều khó khăn, thưa ông?

Thực tế cho thây, lĩnh vực kiểm tra chuyên ngành đối với hàng hóa XNK còn quá nhiều chính sách, văn bản chồng chéo. Tuy nhiên, với vai trò là một trong số các cơ quan quản lý chuyên ngành, cơ quan Hải quan hết sức chia sẻ với những khó khăn mà DN đang phải thực hiện từ một số bất cập trong công tác quản lý chuyên ngành. Trong thời gian tới, để thực hiện được mục tiêu, nhiệm vụ nêu tại Quyết định 2026/QĐ-TTg và mục tiêu, chỉ tiêu nêu tại Nghị quyết 19/2016, Tổng cục Hải quan sẽ quyết tâm đẩy mạnh thực hiện 05 nhóm giải pháp sau đây: Kiến nghị và chủ động phối hợp với các Bộ QLCN thực hiện cải cách toàn diện thể chế, chính sách, cách thức, phương pháp kiểm tra liên quan đến hoạt động KTCN đối với hàng hóa XNK theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Quyết định 2026/QĐ-TTg ngày 17/11/2015 và Chỉ đạo của Chính phủ tại Nghị quyết 19-2016/NQ-CP ngày 28/04/2016.  Nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của các địa điểm kiểm tra chuyên ngành tập trung (KTCNTT) tại các cửa khẩu nơi có lưu lượng hàng hóa XNK lớn tạo thuận lợi cho hoạt động XNK hàng hóa. Tăng cường công tác thông tin, truyền thông về hoạt động KTCN đối với hàng hóa XNK cho các đối tượng có liên quan. Sớm thành lập và đưa vào hoạt động Tổ Công tác liên ngành để triển khai các nhiệm vụ tại Quyết định số 2026/QĐ-TTg và mục tiêu, chỉ tiêu nêu tại NQ 19-2016/NQ-CP.  Tổ chức triển khai công tác kiểm tra chất lượng, vệ sinh an toàn thực phẩm của Cục Kiểm định hàng hóa XNK thuộc Tổng cục Hải quan. Đẩy mạnh việc triển khai Cơ chế một cửa ASEAN và Cơ chế một cửa quốc gia góp phần thực hiện hiệu quả Nghị quyết 19-2016/NQ-CP.