Nâng cao vai trò khu vực kinh tế tư nhân

16:28:40 | 7/12/2016

Với chủ đề “Nâng cao vai trò khu vực kinh tế tư nhân - Tăng cường hợp tác giữa doanh nghiệp trong nước và nước ngoài vì sự phát triển hài hoà của nền kinh tế Việt Nam”, Diễn đàn doanh nghiệp Việt Nam thường niên 2016 (VBF2016) đã được tổ chức mới đây tại Hà Nội.

Diễn đàn VBF2016 năm nay tập trung bàn thảo về việc tăng cường liên kết giữa khu vực kinh tế tư nhân trong nước với đầu tư nước ngoài trong mọi lĩnh vực, ngành nghề. Qua đó, tăng cường năng lực cạnh tranh và khả năng tham gia vào chuỗi cung ứng, sản xuất toàn cầu của các doanh nghiệp nhỏ và vừa đồng thời thúc đẩy ngành công nghiệp phụ trợ thông qua luật pháp, tài chính, kế toán và chính sách thuế.

Bên cạnh đó, các vấn đề nguồn nhân lực và nhu cầu đào tạo, việc cải thiện cơ sở hạ tầng, cơ chế hợp tác công tư PPP và BOT, thị trường vốn, thu hút đầu tư của khu vực tư nhân theo hướng phát triển xanh và bền vững, thu hút được đầu tư trong nước và nước ngoài vào năng lượng sạch và năng lượng tái tạo; đồng thời giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu và các quy định về bảo vệ môi trường cũng được quan tâm bàn thảo.

Phát biểu tại Diễn đàn, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc cho rằng, thực tiễn 30 năm cải cách, đổi mới và mở cửa của Việt Nam đã chứng minh thuyết phục rằng, kinh tế tư nhân là động lực quan trọng của nền kinh tế Việt Nam, góp phần xây dựng vị thế của Việt Nam trong chuỗi giá trị kinh tế toàn cầu.

Việt Nam hiện đã có 600 nghìn doanh nghiệp đăng ký, trong đó, có nhiều công ty tư nhân, nhiều công ty cổ phần lớn trên thị trường trong nước và quốc tế như Vietnam Airlines, FPT, Vinamilk, TH True milk, Bitis, Hãng hàng không Viet Jet, Saigon Tourist... Năm 2016 là năm đầu tiên, Việt Nam có hơn 100 nghìn doanh nghiệp được đăng ký thành lập mới. Bên cạnh đó, là lực lượng đông đảo gồm hơn 3,5 triệu hộ kinh doanh cá thể tư nhân trong nước, ảnh hưởng sâu sắc đến mục tiêu phát triển doanh nghiệp tới năm 2020.

Thủ tướng cũng cho biết, hiện Việt Nam đã có hơn 21 nghìn doanh nghiệp FDI đang hoạt động kinh doanh và đầu tư, với gần 300 tỷ USD, trong đó có nhiều tập đoàn quốc tế danh tiếng. Đây là khu vực kinh tế có tiềm năng, phát triển tốt, chiếm tỷ trọng lớn trong nền kinh tế và đang có sự hợp tác tốt với các khu vực kinh tế trong nước bao gồm cả các doanh nghiệp tư nhân. Năm 2016, tuy còn có nhiều khó khăn biến động, song tổng mức đầu tư vào Việt Nam của khu vực này vẫn hơn 17 tỷ USD. Đây thực sự là điều rất thành công của Việt Nam.

Trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội Việt Nam giai đoạn 2016-2020, Chính phủ xác định tạo mọi điều kiện thuận lợi để phát triển mạnh doanh nghiệp Việt Nam, nhất là doanh nghiệp tư nhân, để làm động lực nâng cao sức cạnh tranh và tính tự chủ của nền kinh tế.

“Chính phủ Việt Nam cam kết tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường, hệ thống pháp luật, các thủ tục hành chính tạo môi trường đầu tư, kinh doanh thuận lợi, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, tạo mọi điều kiện cho khu vực kinh tế tư nhân phát triển mạnh mẽ, phấn đấu các chỉ số cơ bản của Việt Nam về môi trường đầu tư theo xếp hạng của Ngân hàng Thế giới và năng lực cạnh tranh của Diễn đàn Kinh tế thế giới đạt mức trung bình so với các nước ASEAN4 trước năm 2020”, Thủ tướng nói.

Thủ tướng kêu gọi, cộng đồng DNVN chủ động tích cực tham gia sâu hơn vào quá trình tái cơ cấu kinh tế thông qua đa dạng hóa các hoạt động đầu tư, chú trọng tới hình thức hợp tác công- tư PPP, khuyến khích tinh thần khởi nghiệp; đổi mới sáng tạo, nâng cao khả năng cạnh tranh, chất lượng sản phẩm, dịch vụ; chủ động tham gia đề xuất các sáng kiến, chính sách và dự án đầu tư hiệu quả phù hợp với mục tiêu tăng trưởng xanh và phát triển bền vững; đồng thời tăng cường hợp tác cùng có lợi, cùng phát triển giữa khu vực kinh tế tư nhân trong nước và các doanh nghiệp FDI trong nền kinh tế quốc gia.

Thủ tướng cũng nhấn mạnh, Việt Nam sẽ không đón chào những nhà đầu tư coi Việt Nam là nơi chuyển giá, là nơi trốn trách nhiệm với môi trường, đi ngược lại những nguyên tắc cơ bản và giá trị cốt lõi mà các nhà đầu tư đã cam kết.

Thủ tướng cũng yêu cầu các bộ, ngành tiếp thu, nghiên cứu những đề xuất, kiến nghị phù hợp của diễn đàn này để sửa đổi, bổ sung những văn bản pháp luật có liên quan. Bộ Kế hoạch và Đầu tư sẽ được giao làm đầu mối, có kế hoạch triển khai những nội dung trong nhóm vấn đề đã thảo luận. Trước mắt là sửa thể chế, chấn chỉnh một số vấn đề còn bất cập, tồn tại, kéo dài. Tinh thần luật pháp phải được sửa phù hợp với thông lệ quốc tế, và tính thị trường.

Theo Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng, doanh nghiệp Việt Nam đông đảo về số lượng với tỷ lệ các DNVVV chiếm 97%. Dù phong phú, đa dạng nhưng Việt Nam lại thiếu những doanh nghiệp lớn, đủ mạnh đủ tầm, đủ tiêu chuẩn để dẫn dẵn cuộc chơi trong nước hay tham gia cuộc chơi hội nhập.

Bộ trường Nguyễn Chí Dũng cũng cho biết, môi trường kinh doanh của VN đã có cải thiện về thứ hạng nhưng chưa có bước đột phá, hiện VN vẫn đứng thứ 5 trong 10 nước của Asean. Nếu không đột phá, VN khó tiếp cận Asean + 3 hay 4, thậm chí còn có nguy cơ tụt lại phía sau.

Quan điểm của Chính phủ là hỗ trợ tạo con đường nhưng các doanh nghiệp cần tự trên đôi chân của mình, hợp tác và hỗ trợ lẫn nhau để bước nhanh tới đích.

Chính phủ mong muốn tạo điều kiện tối đa cho doanh nghiệp phát triển. Chủ trương của Việt Nam là lấy nội lực làm yếu tố quyết định, còn ngoại lực là yếu tố quan trọng, kết hợp hài hòa nguồn lực để phát triển nhanh và bền vững. Mục tiêu phấn đấu đến năm 2020 số lượng doanh nghiệp hoạt động sẽ tăng lên con số 1 triệu.

“Khuôn khổ pháp lý mới đã cho thấy hiệu quả nhưng khó khăn thách thức là không ít. Quốc hội vừa thông qua kế hoạch tái cơ cấu với giải pháp trọng tâm quyết liệt nhằm đổi mới mô hình tăng trưởng. Quốc hội cũng đã cho ý kiến về Luật hỗ trợ DNVVV để xem xét thông qua kỳ họp sau. Đây là thời cơ để các doanh nghiệp tư nhân phát triển, tự khẳng định mình, tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu”, ông Dũng nói.

Bà Virginia B. Foote – Chủ tịch Amcham

Để cải thiện môi trường kinh doanh, như Thủ tướng đã chỉ rõ, gánh nặng hành chính có thể cản trở sự phát triển và dẫn đến tham nhũng, hạn chế nguồn lực con người, các quy định cấp phép không rõ ràng, hạn chế và quá phức tạp. Theo như các thành viên của Amcham báo cáo thì việc hiểu và áp dụng luật định không nhất quán, thực thi luật không thường xuyên, đồng đều, sự thiên vị, và luật pháp không rõ ràng vẫn còn là những thách thức lớn đối với họ.

Để củng cố khu vực tư nhân, VN cần những sáng kiến để hỗ trợ hơn là hạn chế các cơ hội kinh doanh giữa công ty Việt Nam và công ty nước ngoài. Một ví dụ cụ thể là AMcham hi vọng Thông tư 19 của Ngân hàng Nhà nước sẽ không áp đặt một hệ thống không cạnh tranh lên trên các hệ thống quốc tế hiện đại, sáng tạo, tin cậy và đã được sử dụng trên toàn cầu. Chúng tôi cũng khuyến khích Chính phủ đảm bảo một sân chơi bình đẳng cho các sòng bạc trong nước, sòng bạc đầu tư nước ngoài và các dự án du lịch khác.

Amcham kêu gọi Chính phủ ngày càng đảm nhận vai trò điều tiết và quan tâm đến thực tế rằng sự không rõ ràng trong các luật định có thể bị lạm dụng trong việc chọn ra kẻ thắng, người thua một cách không công bằng. Chúng tôi kêu gọi Chính phủ áp dụng các hệ thống nổi tiếng trên toàn cầu để tăng cường thanh toán điện tử, giảm cơ hội cho các khoản thanh toán bất hợp pháp trong quá trình cấp phép. Khu vực tư nhân có vai trò trong cuộc chiến chống tham nhũng. AmCham và VBF sẽ tiếp tục làm việc với VCCI để thúc đẩy các chương trình chống tham nhũng.

Ông Tomaso Andreatta- Phó chủ tịch EuroCham

Việc cải thiện môi trường hành chính thông qua việc đơn giản hóa các luật và thủ tục hành chính, giảm phạm vi lạm quyền bằng cách làm rõ các quy định và cải thiện tiền lương của công chức nhà nước, bằng cách đảm bảo việc phản hồi liên quan tới việc thực hiện các thủ tục hành chính công của các công ty nằm trong giới hạn hợp lý, và tránh phê duyệt luật hồi tố sẽ nâng cao khả năng đầu tư vào Việt Nam so với các nước láng giềng trong khu vực ASEAN và sẽ giúp các doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam tăng trưởng mạnh mẽ hơn nữa.

Một lĩnh vực cụ thể cần phải cải thiện là việc trao toàn quyền cho các dự án cơ sở hạ tầng, đặc biệt, nhưng không giới hạn, là các dự án đấu thầu công khai.

Một cải tiến khác cũng không kém phần quan trọng cho nền kinh tế Việt Nam là việc hoàn thành cải cách ngân hàng để cung cấp tín dụng cho các công ty và cải cách các DNNVV đang tận hưởng quá nhiều đặc quyền và tài nguyên của Việt Nam.

Cuối cùng, ngành thực phẩm và nông nghiệp thường không đáp ứng được các tiêu chuẩn an toàn và kiểm soát chất lượng mà người tiêu dùng cũng như luật của châu Âu yêu cầu. Một trong những lý do khiến Việt Nam vẫn còn thiếu các sản phẩm thực phẩm có thương hiệu giúp gia tăng giá trị là vì Việt Nam vẫn chưa nâng cao được nội hàm và nhận thức về chất lượng. Điều này được giải quyết bằng việc thành lập các công ty chế biến thực phẩm mới ở Việt Nam, thông qua sự kiểm soát thuốc trừ sâu, phân bón và các chất gây ô nhiễm khác bằng cách tập huấn cho nông dân và nâng cao số lượng và năng lực của các phòng thí nghiệm kiểm soát chất lượng.

Ông Han Dong Hee Chủ tịch KOCHAM

Để thực hiện chính sách kết nối đầu tư nước ngoài với các doanh nghiệp Việt Nam, cần phải tập trung mở rộng mối quan hệ mua bán phụ tùng và sản phẩm từ các doanh nghiệp Việt Nam. Theo đó, cần phải có chính sách mở rộng các kênh để các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (“FDI”) có thể tiếp cận được hàng hóa trung gian từ các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam.

Để tăng cường mối quan hệ hợp tác hỗ trợ giữa các doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp Việt Nam, việc tạo ra một kênh thông tin để 2 bên thấu hiểu lẫn nhau là vô cùng quan trọng. Vì vậy, cần thành lập một cơ quan giúp kết nối các doanh nghiệp FDI và doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam để dễ dàng tìm được các cơ hội kinh doanh. Để làm được điều này, cần thành lập một Ủy ban Hợp tác Đầu tư (tên dự kiến) để cung cấp thông tin về các doanh nghiệp vừa và nhỏ tiềm năng của Việt Nam cho các doanh nghiệp FDI trước khi đưa ra các tư vấn cho từng trường hợp cụ thể.

Cần có một chính sách để lựa chọn, khuyến khích và quảng bá các doanh nghiệp FDI đã tích cực hợp tác với các doanh nghiệp Việt Nam. Ngoài ra, các doanh nghiệp FDI mua phụ tùng và hàng hóa trung gian tại Việt Nam cần được biểu dương và được hưởng thêm nhiều ưu đãi liên quan đến thuế và nới lỏng hạn chế đầu tư.

Để thu hút các doanh nghiệp FDI mua hàng hóa từ các doanh nghiệp Việt Nam, chào bán hàng hóa chất lượng với giá cả cạnh tranh là vấn đề quan trọng nhất. Vấn đề này không thể giải quyết được trong thời gian ngắn mà cần phải tìm cách xử lý một cách thấu đáo. Ngoài ra, cần tạo ra các chương trình trực tiếp kết nối các doanh nghiệp FDI và người lao động trong nước có chất lượng cao để tăng thêm hiệu quả kết nối lao động.

Ông Kenneth M Atkinson, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Anh Quốc tại VN- BBGV

Mặc dù đã cải cách nhiều lần, thủ tục về thuế vẫn tốn rất nhiều thời gian của doanh nghiệp. Trong nhiều trường hợp, quá trình thanh tra thuế diễn ra nhiều năm sau năm tài chính, cộng với việc các quy định thường được diễn giải theo nhiều cách, thậm chí là giữa các Chi Cục thuế ở các tỉnh thành khác nhau đã khiến cho doanh nghiệp bị phạt nặng cộng với lãi suất cao cho những sai sót được xác định 10 năm sau đó. Cũng có nhiều trường hợp, do nhầm lẫn từ phía Chi Cục thuế, cán bộ thuế liên tục truy thu những khoản thuế mà đã được doanh nghiệp nộp đầy đủ trước đó. Các hội viên cũng từng phản hồi trường hợp được đề nghị in bản kê khai thuế trực tuyến vì cục thuế không thể tìm thấy cơ sở dữ liệu này. Khi các công ty muốn quyết toán thuế thì lại gặp khó khăn vì cơ quan thuế dường như không có cán bộ sẵn sàng đảm nhiệm việc này.

Vì vậy, chúng tôi đề xuất rằng việc thanh tra thuế nên được thực hiện hàng năm để tránh mức phạt nặng và lãi suất cao cho những thiếu sót không cố ý. Hoặc, nếu việc thanh tra hàng năm là không khả thi, cách tính phạt và lãi suất cho những khoản nộp chậm phải thay đổi để phù hợp với thực tế rằng do cơ quan thuế không thể tiến hành thanh tra hàng năm, thay vì bắt doanh nghiệp chịu phạt vì việc này.

Ngoài ra, chúng tôi kiến nghị các cơ quan thuế phân công cán bộ chuyên trách để theo dõi việc quyết toán thuế với doanh nghiệp thay vì chỉ truy thu doanh nghiệp một cách không cần thiết vì những khoản thuế đã được nộp đầy đủ.

Quỳnh Chi