Mạch máu của nền kinh tế khỏe hơn

10:22:34 | 12/1/2017

Sau 5 năm thực hiện tái cơ cấu ngân hàng yếu kém, đến đầu năm 2017, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) vẫn tiếp tục nhận diện các ngân hàng yếu kém, đánh giá trung thực vấn đề sở hữu chéo để có các biện pháp xử lý hiệu quả, cho thấy quá trình dọn dẹp lại hệ thống ngân hàng còn nhiều gian nan.

5 năm tái cơ cấu, lại tiếp tục…

Ông Nguyễn Văn Hưng, Phó Chánh Thanh tra NHNN, cho biết, năm 2016, NHNN tiếp tục xử lý các vấn đề trọng yếu của hệ thống, gồm tổ chức, mô hình TCTD; năng lực điều hành quản trị rủi ro NH; xử lý nợ xấu, sở hữu chéo. Các TCTD yếu kém được thu hẹp dần, thực hiện sáp nhập theo tinh thần tự nguyện, các NH thương mại nhà nước được nâng lên một bước, các TCTD yếu kém về cơ bản được nhận diện về số lượng và những vấn đề trọng yếu cần tái cơ cấu và xử lý. Toàn bộ TCTD yếu kém đã được nhận diện, gồm 3 NH được NHNN mua lại với giá 0 đồng và 2 NH thương mại cổ phần yếu kém khác. Đây sẽ là trọng tâm xử lý của NHNN trong năm 2017.

Theo tiến độ tái cơ cấu đối với 5 NH yếu kém nói trên, NHNN cho biết đã trình Chính phủ và Bộ Chính trị đã có kết luận chi tiết về những NH này. NHNN đang hoàn thiện các ý kiến chỉ đạo để trình Chính phủ cho ý kiến trước khi triển khai. Năm 2017, NHNN sẽ triển khai quyết liệt nhiệm vụ tái cơ cấu NH, từng bước xử lý các vấn đề tồn tại. Liên quan vấn đề sở hữu, quản trị rủi ro, NHNN đánh giá đây là một trong những vấn đề trọng yếu và đã có biện pháp xử lý từng bước, tiến tới xử lý dứt điểm sở hữu chéo NH vào năm 2020.

Để đẩy mạnh quá trình tái cấu trúc các NH yếu kém, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo NHNN và các cơ quan liên quan đề xuất tăng tỷ lệ sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài tại các NHTM Việt Nam lên trên mức trần 30% như hiện tại, thậm chí có thể bán 100% cho nhà đầu tư ngoại đối với những ngân hàng quy mô nhỏ, yếu kém đang cần nâng cao tiềm lực tài chính. Tuy nhiên, chưa NH nào bán được 100% vốn cho nhà đầu tư, kể cả các ngân hàng yếu kém, và cuối cùng phải bán lại với giá 0 đồng cho Ngân hàng Nhà nước.

Với 5 ngân hàng được xác định tái cơ cấu năm 2017, hy vọng sẽ có trường hợp bán lại thành công cho nhà đầu tư nước ngoài. Giám đốc điều hành Tập đoàn VinaCapital, ông Andy Ho cho rằng, quá trình tái cấu trúc hệ thống NH Việt Nam là cơ hội cho các nhà đầu tư nước khi Chính phủ Việt Nam đã cho phép nhà đầu tư nước ngoài được nắm hơn 30% và thậm chí là 100% cổ phần của các NH Việt Nam trong các trường hợp đặc biệt.

Điều khó khi hút vốn ngoại vào tái cấu trúc ngân hàng chính là “sức khỏe” ngân hàng, tiềm năng tăng trưởng, giá cổ phiếu… trong khi đây là những ngân hàng yếu kém. TS. Lê Xuân Nghĩa, chuyên gia kinh tế cho rằng, việc NHNN mua với giá 0 đồng để tránh đổ vỡ của toàn hệ thống là rất cần thiết, song NHNN cần tránh “ôm” lâu dài, mà phải nhanh chóng có đề án mua bán, sáp nhập. Thậm chí, thời gian tới, phương án phá sản ngân hàng cũng nên tính tới.

Dọn sạch sở hữu chéo được không?

Những đại án liên quan đến NH rúng động năm vừa qua đều lộ ra những quan hệ sở hữu chéo chằng chịt, liên minh ma quỷ thao túng hoạt động NH. Gỡ vấn đề sở hữu chéo, thoái vốn đầu tư ngoài ngành đã trễ hạn hơn 1 năm và còn đang … rất khó.

Các tập đoàn, tổng công ty nhà nước đã từng bước lên kế hoạch và dần đẩy mạnh việc thoái vốn ngoài ngành, trong đó có lĩnh vực ngân hàng. Nhưng nhiều trường hợp, hàng bán chẳng ai mua, hoặc mua với giá bèo. Chẳng hạn, tại phiên đấu giá được tổ chức tại Sở GDCK Hà Nội hồi trung tuần tháng 4/2016 vừa qua, MobiFone đăng ký bán toàn bộ cổ phần đang nắm giữ tại SeABank (33,4 triệu cổ phiếu) và TPBank (14,28 triệu cổ phiếu) đều với giá thấp hơn mệnh giá (lần lượt là 9.600 đồng/CP và 8.900 đồng/CP), kết quả, không nhà đầu tư nào đăng ký mua cổ phần của SeABank, trong khi chỉ có 6 nhà đầu tư đăng ký mua 8,7 triệu cổ phần TPBank.

VNPT cũng thất bại trong việc bán 71,5 triệu cổ phần MaritimeBank và hiện tiếp tục đăng ký bán số cổ phần này nhằm thu về hơn 837 tỷ đồng. Công ty Mua bán nợ Việt Nam (DATC) cũng bán bất thành gần 50.000 cổ phần tại hai NH, cho dù giá bán khởi điểm chưa đầy 5.000 đồng/CP.

Sở hữu chéo còn giữa các NH cũng chằng chịt khó gỡ. Vietcombank nắm 7,16% vốn MB; 8,19% vốn Eximbank; 5,07% vốn OCB và 4,37% vốn tại Saigonbank, 10,91% vốn của Công ty Tài chính cổ phần Xi măng.

Theo thông tư 36, một NHTM chỉ được nắm giữ cổ phần của tối đa không quá hai tổ chức tín dụng khác, trừ trường hợp tổ chức tín dụng khác là công ty con của NH đó; NHTM nắm giữ tại tổ chức tín dụng khác phải dưới 5% vốn cổ phần có quyền biểu quyết và không được cử người tham gia HĐQT tổ chức tín dụng mà NH mua cổ phần, trừ trường hợp tổ chức tín dụng đó là công ty con của NH hoặc NH tham gia tái cơ cấu, xử lý tổ chức tín dụng yếu kém theo chỉ định của NHNN. Quy định này các NH sở hữu chéo vẫn chưa thực hiện được. Trường hợp Vietcombank được NHNN cho phép giữ nguyên tỷ lệ này tại MB, do MB hoạt động hiệu quả.

Ngoài xử lý ngân hàng yếu kém, trọng tâm tái cơ cấu NH giai đoạn 2016 - 2020 là nợ xấu. Số liệu của NHNN cho thấy, đến cuối tháng 11/2016, tỷ lệ nợ xấu toàn hệ thống còn 2,46%. Tuy nhiên, đáng lo là, hầu hết khối nợ mà VAMC mua về 3 năm qua khoảng 230.000 tỷ đồng vẫn bất động. Tổng số nợ thu hồi được mới đạt khoảng 43.000 tỷ đồng, trong đó bán nợ chỉ thu về chưa đầy 4.000 tỷ đồng và bán tài sản đảm bảo chỉ thu về khoảng 12.000 tỷ đồng, còn lại là ủy quyền cho tổ chức tín dụng thu hồi.

Lê Minh