Tháo gỡ rào cản đất đai cho nông nghiệp 4.0

18:04:19 | 13/11/2018

Ngày 9/11 tại Hà Nội, Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) tổ chức hội thảo “Tiếp cận Nông nghiệp 4.0 ở Việt Nam: Vấn đề và kiến nghị chính sách”.

CMCN 4.0 trong lĩnh vực nông nghiệp được các nước ứng dụng vào sản xuất, đem lại hiệu quả cao. Tại Việt Nam mới chỉ có một số doanh nghiệp (DN) đã áp dụng số hoá vào sản xuất kinh doanh từ giống, canh tác, thu hoạch, phân phối tiêu dùng, khép kín. Ứng dụng CMCN 4.0 giảm thiểu sức lao động và tăng năng xuất lao động.

Những mô hình đầu tiên
Bà Nguyễn Thị Luyến, Trưởng ban, Ban Thể chế kinh tế, CIEM cho biết, ngành nông nghiệp có vai trò quan trọng góp phần vào tăng trưởng kinh tế. Xuất siêu thương mại ngành nông nghiệp ngày càng tăng trong đó năm 2017 đạt trên 8 tỷ USD và giải quyết việc làm, ước tính chiếm trên 40% lao động đang làm việc trong các ngành kinh tế.

Tại Việt Nam, trong thời gian qua ứng dụng CMCN 4.0 vào nông nghiệp đã có những điểm sáng, một số DN, hợp tác xã, người dân ứng dụng công nghệ thông minh trong các khâu, công đoạn khác nhau của ngành nông nghiệp và mang lại nhiều kết quả tích cực. Đó là VIFARM với ứng dụng công nghệ thuỷ canh hồi lưu, nuôi trồng không sử dụng đất, không tưới nước, môi trường sống được kiểm soát bởi hệ thống máy tính và các thiết bị IOT nhằm đảm bảo môi trường tốt cho cây; VINECO ứng dụng công nghệ tự động hoá, cơ giới hoá tưới tiêu tự động, tiết kiệm nước trong nhà kính nhà lưới; Cầu Đất Farm đầu tư quy trình sản xuất nông sản khép kín, tự động, hiện đại…

Bà Luyến cho biết: đã có nhiều chủ trương, chính sách được ban hành tạo nền tảng cho tiếp cận và thực hành nông nghiệp 4.0 và nhiều rào cản được gỡ bỏ. Tuy nhiên khoảng cách giữa hiện trạng và đòi hỏi của nông nghiệp 4.0 còn khá lớn. Mô hình sản xuất nông nghiệp dựa vào thời tiết và kinh nghiệm; tổ chức sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, thiếu liên kết giữa các chủ thể; nguồn lực tài chính hạn chế, thiếu vốn đầu tư… vẫn còn chiếm tỉ lệ áp đảo.

Gỡ bỏ rào cản hạn điền
PGS. TS. Đinh Dũng Sỹ, Vụ trưởng Vụ Pháp luật, Văn phòng Chính phủ cho rằng, dư địa cho phát triển nông nghiệp Việt Nam rất lớn. Không chỉ xuất khẩu mà thị trường trong nước vẫn luôn thiếu hàng nông sản sạch, chất lượng cao. Nếu không tận dụng được cơ hội trong CMCN 4.0 để gia tăng năng xuất, chất lượng hàng hoá nông sản thì Việt Nam sẽ tụt hậu. Ông Sỹ cho rằng ưu tiên đầu tư cho nông nghiệp để tạo bước phát triển đột phá và bền vững trong nông nghiệp cần được xác định là trọng tâm phát triển KT-XH trong 10 năm tới. Do đó, phải kết nối được các DN, nhà đầu tư với nông dân.

CMCN 4.0 là cơ hội để Việt Nam nắm bắt công nghệ mới, thu hẹp khoảng cách phát triển với các nước trong việc tiếp tục tái cơ cấu nông nghiệp theo hướng nông nghiệp thông minh, bền vững hơn, thích ứng với biến đổi khí hậu và hội nhập kinh tế quốc tế. Chế độ hạn điền theo qui định của Luật Đất đai năm 2013 không còn phù hợp trong tình hình hiện nay.

Ông Sỹ cũng cho rằng cần sửa các qui định của Luật Đất đai hiện hành về hạn điền theo hướng giao đất cho người sử dụng đất có hiệu quả. Cho phép chuyển đổi sử dụng mục đích đất nông nghiệp một cách thông thoáng, linh hoạt hơn; đặc biệt là chuyển đổi đất trồng lúa sang trồng các loại cây trồng khác hoặc nuôi trồng thuỷ sản, gia súc, gia cầm có giá trị kinh tế cao hơn. Khuyến khích người nông dân góp vốn bằng đất thông qua hợp đồng liên kết giữa các DN, nhà đầu tư với nông dân trên nguyên tắc nông dân không bị mất đất.

Phát triển nông nghiệp bền vững
Cuộc CMCN 4.0 là cơ hội để Việt Nam nắm bắt công nghệ mới, thu hẹp khoảng cách phát triển với các nước và tiếp tục tái cơ cấu nông nghiệp theo hướng nông nghiệp thông minh hơn, bền vững hơn, thích ứng với biến đổi khí hậu và hội nhập kinh tế quốc tế với DN làm trung tâm, ứng dụng và chuyển giao công nghệ tiên tiến, hình thành các chuỗi giá trị nông sản thực phẩm bền vững, an toàn, cạnh tranh.

Mặc dù khuyến khích phát triển nông nghiệp 4.0 nhưng các chuyên gia vẫn khuyến cáo tiếp tục duy trì và phát triển hình thái sản xuất nông nghiệp truyền thống tại những địa phương không phù hợp với ứng dụng CMCN 4.0 cho nông nghiệp.

Theo ông Phan Đức Hiếu, Phó Viện trưởng CIEM phân tích: để phát triển nông nghiệp bền vững cần có giải pháp về nguồn nhân lực, đất đai, cơ sở hạ tầng, cơ sở dữ liệu, tài chính, thị trường và tổ chức sản xuất. Trong đó cần thay đổi tư duy nông dân và DN, cần lấy thị trường làm căn cứ để xác định mặt hàng, chất lượng… gia tăng được độ tin cậy của người tiêu dùng. Đồng thời, người tiêu dùng cũng cần phải thay đổi tư duy trong việc ứng dựng CNTN trong việc kiểm tra truy xuất nguồn gốc sản phẩm.

Nhà nước cần xây dựng chính sách ưu đãi, thay đổi cơ chế cho các dn HTX, đưa khoa học, công nghệ hiện đại vào nông nghiệp. DN và HTX, các tổ chức liên kết của người nông dân khi ứng dụng KHCN được tiếp cận vốn tín dụng với lãi suất ưu đãi và thủ tục đơn giản; được giảm thuế thu nhập DN, được khuyến nông, khuyến ngư cũng như được cung cấp miễn phí các thông tin về sản phẩm, về thị trường. Đặc biệt, “ cần phải có một tổ chức có thể là Ban chỉ đạo quốc gia về phát triển nông nghiệp bền vững” có đủ thẩm quyền để chỉ đạo, tổ chức triển khai các chính sách.” PGS. TS. Đinh Dũng Sỹ đề xuất.

Nguyễn Thanh