Trong năm đầu tiên CPTPP có hiệu lực, ngành dệt may Việt Nam đặt mục tiêu xuất khẩu đạt 40 tỷ USD. Trong bối cảnh kinh tế thế giới năm 2019 có nhiều biến động khó lường, cách nào để ngành dệt may Việt Nam tận dụng lợi thế từ CPTPP để đạt mục tiêu này?
Không chỉ hoàn toàn có lợi thế
Là ngành công nghiệp đứng đầu cả nước về thu dụng lao động với hơn 2,7 triệu người, năm 2018 ngành Dệt may đứng thứ 2 về xuất khẩu (sau điện thoại và linh kiện) với kim ngạch đạt 36,1 tỷ USD, chiếm 15% kim ngạch xuất khẩu cả nước. Cũng năm 2018 kim ngạch nhập khẩu của ngành đạt 21,8 tỷ USD. Dệt may Việt Nam thuộc Top 3 trong số các nước XK dệt may toàn cầu, sau Trung Quốc, Ấn Độ.
Những buổi hội thảo về CPTPP luôn thu hút đông đảo doanh nghiệp
Theo ông Trương Văn Cẩm Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam, tham gia CPTPP, Dệt may Việt Nam hiện có nhiều lợi thế. Đó là: Lợi thế về nguồn lao động và cơ cấu “dân số vàng”; Chi phí nhân công tương đối rẻ hơn so với một số nước như Trung Quốc, Indonesia, Thái Lan, Philippin… Việt Nam đã ký kết nhiều Hiệp định thương mại với thuế suất giảm dần về 0%, đặc biệt các FTAs mới có và sắp có hiệu lực như: Việt Nam – Hàn Quốc, Việt Nam – Liên minh kinh tế Á –Âu, Việt Nam EU, CPTPP; Với chính sách tương đối ổn định, thông thoáng, Việt Nam đã thu hút các doanh nghiệp FDI đầu tư vào Dệt may đạt khoảng 17,5 tỷ USD.
Ông Cẩm cũng nhận định rằng hiện tại ngành Dệt may Việt Nam còn tồn tại nhiều vấn đề hạn chế sự phát triển. Đó là: Phát triển mất cân đối khi nguyên phụ liệu phụ thuộc chủ yếu nước ngoài (bông NK 99%; Xơ, sợi sản xuất trên 2,2 triệu tấn/năm và gần 70% XK, NK trên 1 triệu tấn. Vải NK 80% tổng nhu cầu, tạo ra điểm “nghẽn” tại khâu dệt nhuộm. Điểm yếu thứ 2 là phương thức gia công xuất khẩu là chủ yếu CMT (khoảng 65%), FOB/OEM (25%), ODM và OBM (10%). Trình độ công nghệ, ngoại trừ công đoạn may, còn lại ở mức trung bình và TB khá. Điểm yếu cuối cùng thuộc về chất lượng lao động: Trình độ lao động dệt may Việt Nam thấp (khoảng 75,9% LĐ phổ thông; Sơ cấp và TCCN 17,3%, Cao đẳng, đại học và trên ĐH 6,8%).
Được tiếp cận nhiều thị trường mới
Theo TS. Trần Toàn Thắng- Trưởng Ban Dự báo kinh tế ngành và doanh nghiệp - Trung tâm Thông tin và Dự báo kinh tế xã hội Quốc gia (NCIF- Bộ Kế hoạch & Đầu tư), dệt may và da giày có mức hưởng lợi cao nhất từ CPTPP. Tốc độ tăng trưởng xuất khẩu ngành dệt may tăng thêm là từ 8,3-10,8% nhờ sức cạnh tranh về giá lớn hơn ở các thị trường mới.
Ông Lê Tiến Trường, Tổng Giám đốc Tập đoàn Dệt may Việt Nam (Vinatex) nhìn nhận, dư địa tại các thị trường thành viên Hiệp định CPTPP vẫn còn lớn khi kim ngạch mới chỉ đạt 5,3 tỉ USD. Năm 2019, ngành dệt may phấn đấu tăng xuất khẩu 1 tỷ USD tại hai thị trường tiềm năng là Australia và Canada, mỗi nước khoảng 500 triệu USD. Đây là 2 thị trường rất phát triển, quy mô sử dụng hàng dệt may khá lớn với khoảng 10 tỷ USD mỗi năm, trong khi thị phần xuất khẩu của dệt may Việt Nam sang các thị trường này còn nhỏ, khoảng 500 triệu USD. Vì vậy, CPTPP tạo ra cơ hội đẩy mạnh xuất khẩu vào 2 thị trường này và góp vào mục tiêu tăng trưởng trên 10% của ngành. “Tận dụng cơ hội từ các FTA, dự báo ngành dệt may có thể đạt mục tiêu kim ngạch xuất khẩu 40 tỷ USD trong năm nay hoặc thấp cũng xuất khẩu trên 38 tỷ USD. Việt Nam đứng thứ ba trong số các nước có ngành dệt may phát triển lớn nhất thế giới sau Trung Quốc và Ấn độ. ” Ông Trường cho hay.
Bà Bùi Kim Thùy, nguyên thành viên đoàn đàm phán CPTPP của Việt Nam, đại diện Hội đồng Kinh doanh Hoa Kỳ - ASEAN tại Việt Nam khẳng định: “CPTPP là Hiệp định duy nhất Việt Nam tham gia có chương dệt may đứng riêng mà không chung với bất cứ chương nào khác và chưa bao giờ ngành này được ưu ái như vậy. CPTPP tác động tới ngành dệt may rất nhiều. Đã có những đánh giá dựa vào nguồn số liệu chính xác nhưng hiện nay những tác động này chưa được công bố. Do đó, dệt may được dự báo sẽ là ngành chịu tác động lớn nhất vì những quy định về xuất xứ hàng hóa trong CPTPP, trong đó có cả những rủi ro cũng như cơ hội. ” Bà Thuỳ nói.
Theo Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) các quy tắc xuất xứ cụ thể yêu cầu việc sử dụng sợi và vải từ khu vực CPTPP nhằm mục đích thúc đẩy việc thiết lập các chuỗi cung ứng và đầu tư trong khu vực để tăng giá trị của hàng dệt may được sản xuất trong khối. Đây là qui định có tác động tạo sức hút vốn FDI để tái cơ cấu ngành. Tuy nhiên Quy định này, trừ một số ngoại lệ đã đánh vào khâu yếu nhất của Dệt may VN. Báo cáo mới nhất của CTCP Chứng khoán Rồng Việt (VDSC) cho thấy, Các DN sản xuất sợi và DN dệt may sở hữu chuỗi cung ứng khép kín như Sợi Thế Kỷ, Dệt may Thành Công, Tập đoàn Phong Phú sẽ hưởng lợi trực tiếp nhờ đáp ứng yêu cầu xuất xứ từ CPTPP.
Tuy nhiên cũng có ngoại lệ, đó là quy định linh hoạt về cơ chế “nguồn cung thiếu hụt” cho phép việc sử dụng một số loại sợi và vải nhất định không có sẵn trong khu vực. “Hiệp định CPTPP sẽ xóa bỏ thuế nhập khẩu đối với hàng dệt may có xuất xứ từ Việt Nam khi xuất khẩu vào thị trường các nước đối tác (ngay hoặc có lộ trình). Đối với những nước mà Việt Nam chưa có FTA, việc mở cửa thị trường này rất quan trọng, do thuế nhập khẩu áp dụng với hàng dệt may thường cao hơn nhiều so với các mặt hàng công nghiệp khác. Với thị trường Canađa, toàn bộ mặt hàng dệt may xuất khẩu chủ yếu của Việt Nam sẽ được xóa bỏ thuế ngay khi Hiệp định có hiệu lực hoặc sau 3 năm. 42,9% kim ngạch xuất khẩu vào Canađa có thuế 0% năm đầu tiên và 57,1% kim ngạch có thuế 0% vào năm thứ 4. Thuế nhập khẩu của hàng dệt may vào Mêhicô và Pêru được xóa bỏ hoàn toàn vào năm thứ 16.” Bà Phạm Quỳnh Mai – Phó Vụ Trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên cho biết.
Tháo gỡ các “điểm nghẽn”
Dù vẫn có cảnh báo điểm “nghẽn” của ngành dệt may nằm ở khâu dệt nhuộm. Nếu không đầu tư đúng mức để phát triển chuỗi cung ứng hoàn chỉnh thì Việt Nam vẫn chưa thể tận dụng tốt cơ hội này. Lợi nhuận từ đó sẽ giảm sút dưới áp lực cạnh tranh.
Theo Ông Nguyễn Sơn, Phó Chủ tịch Hiệp hội Bông sợi Việt Nam, vấn đề lớn nhất của ngành dệt may không hẳn là sản xuất vải mà mấu chốt là vấn đề in, nhuộm. Tôi đã đi thực tế là một số nước như Hàn Quốc, Trung Quốc, doanh nghiệp lớn đều xây dựng chuỗi cung ứng, khu công nghiệp với hệ thống xử lý nước thải đạt chuẩn. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp chỉ tập trung vào một khâu còn khâu sản xuất vải sẽ được lấy từ các DNNVV ở các khu vực khác. Việt Nam cần nghiên cứu, ứng dụng mô hình này.
Còn theo ông Nguyễn Quốc Lập, Giám đốc Công ty TNHH May Kuyng Việt cho biết, điểm yếu nhất của ngành dệt may Việt Nam hiện nay là dệt, vải. Trên thực tế là chưa có gì. Để được hưởng ưu đãi phải sử dụng nguyên liệu trong khối CPTPP trong khi đó Việt Nam chủ yếu nhập khẩu từ Trung Quốc, mà Trung Quốc lại không nằm trong khối CPTPP. Do đó, CPTPP sẽ đặt ra áp lực cho các DN đầu tư vào sản xuất nguyên liệu đầu vào, đặc biệt là sợi và vải. Hiện, Việt Nam đã tham ra rất nhiều FTA, nên để hưởng lợi từ FTA nào thì các DN cần phải tìm hiểu thông tin cụ thể, và có sự cân đối giữa các thị trường. Bởi trên thực tế, nhiều DN may đang thực hiện gia công cho nước ngoài, Kyung Việt cũng vậy. Hiện, công ty xuất hàng chủ yếu sang Mỹ và Châu âu nên tác động cũng không nhiều.
Trên thực tế, ngoài điểm nghẽn chuỗi giá trị chưa đáp ứng được yêu cầu về quy tắc xuất xứ, thì cũng còn những điểm yếu khác trong ngành cần được thẳng thắn nhìn nhận, như hiện nay quy mô của các DN dệt may Việt Nam vẫn còn nhỏ, tiềm lực tài chính yếu, trình độ quản trị, công nghệ vẫn còn hạn chế. Điều này sẽ khiến DN yếu thế khi cạnh tranh với DN mạnh về hàng dệt may trong nội khối CPTPP như Mexico, Peru và Malaysia. Bên cạnh đó chi phí vận tải và logistics của DN dệt may Việt Nam vẫn còn ở mức cao và đẩy giá thành hàng dệt may Việt Nam lên cao.
Theo quan điểm của Hiệp hội Dệt may Việt Nam, muốn giải quyết điểm nghẽn, các DN mạnh phải liên kết với nhau, cần xây dựng chuỗi liên kết DN, nhất là trong nước và đầu tư nước ngoài. Các DN phải hiểu về CPTTP, nắm kỹ thông tin, thế mạnh về ngành dệt may và tìm hiểu kỹ về các thị trường trong CPTTP để đáp ứng đúng thị trường. Ông cũng cho rằng Nhà nước cần có chính sách phát triển trong 10-15 năm tới để tận dụng Hiệp định này. Hiện, một số địa phương quay lại với dệt may, đặc biệt là dệt nhuộm nhưng nhiều dự án của các nhà đầu tư danh tiếng, có đầy đủ yêu cầu thì lại không được cấp phép. Vì vậy, Chính phủ cần quy hoạch các khu công nghiệp, xử lý nước thải để tạo điều kiện cho các DN. Ông Cẩm cũng đặc biệt đưa ra khuyến cáo trên một địa phương không thu hút các dự án cùng sử dụng nhiều lao động để tránh cạnh tranh, tạo ra biến động lao động lớn. Các địa phương liền kề cần phối hợp để không quy hoạch các các khu công nghiệp thu hút nhiều lao động quá gần nhau…
Nguyễn Thanh
.jpg)
từ ngày 18 – 19/12/2025
VCCI
English
