Bảo tồn và phát triển bền vững tài nguyên đất ngập nước

Không phải địa phương nào trong cả nước cũng có hệ thống đất ngập nước phong phú, đa dạng, lại phân bố rộng khắp như Bạc Liêu. Tuy nhiên, hiện nay nhiều vùng đất ngập nước trên địa bàn tỉnh đã bị suy giảm cả về chất lượng và số lượng do hoạt động khai thác và sử dụng quá mức.

Báo động đỏ

Bạc Liêu là tỉnh giàu tiềm năng đất ngập nước về diện tích, chức năng và giá trị so với các tỉnh khác trong cả nước với bờ biển dài 56 km chạy dọc suốt chiều dài của tỉnh với các cửa biển quan trọng là Nhà Mát, Cái Cùng và Gành Hào. Những cửa biển này nối biển với vùng hạ lưu của hệ thống các con sông, kênh rạch tạo thành một vùng đất ngập nước ven biển khá rộng lớn. Đất ngập nước ven biển Bạc Liêu rất đa dạng bao gồm vùng nuôi trồng thủy sản, ruộng muối, cửa sông, đồng bằng ven sông có ảnh hưởng của thủy triều, rừng ngập mặn, thảm thực vật… Trong thời gian qua, vùng đất ngập nước ven biển của tỉnh đã được cộng đồng cư dân địa phương đầu tư khai thác, sử dụng để phát triển sản xuất như làm muối, đào đắp ao nuôi trồng thủy sản, trồng lúa màu, đánh bắt thủy sản, du lịch, giao thông ...

Tuy nhiên cũng chính các hoạt động sản xuất, kinh doanh tự phát của người dân, không theo quy hoạch chung của tỉnh đã làm suy thoái nghiêm trọng các hệ sinh thái biển, suy giảm nguồn lợi thủy sản, đất nông nghiệp bị nhiễm mặn... Tình trạng khai thác quá mức, khai thác hủy diệt cùng với các hoạt động khác như nạo vét luồng lạch, chặt phá rừng ngập mặn, đào đắp ao nuôi tôm, xây dựng cầu cảng, các khu tái định cư trên vùng đất ngập nước, nêu đậu tàu thuyền... khiến diện tích đất ngập nước tại Bạc Liêu ngày càng bị thu hẹp. Chất lượng nước trên con sông, hệ thống kênh rạch, vùng biển ven bờ ngày càng xấu đi do sự ô nhiễm từ các hoạt động như thải dầu của tàu thuyền, nước thải từ sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản có các hóa chất độc hại, chất thải sinh hoạt của cộng đồng cư dân vùng đất ngập nước và các chất thải công nghiệp khác. Môi trường sống và di cư của nhiều loài sinh vật, đa dạng sinh học và các nguồn tài nguyên đất ngập nước bị suy giảm nghiêm trọng, đe dọa các hoạt động chuyển đổi mục đích sử dụng đất ngập nước.

Hiện nay theo thống kê đất ngập nước của Bạc Liêu chỉ chiếm diện tích khoảng 214.031,89ha và và đang tiếp tục bị thu hẹp dần do tác động của quá trình đô thị hoá, chủ yếu do chuyển đổi từ đất nông nghiệp sang đất ở, đất sản xuất, kinh doanh hoặc đất chuyên dụng khác; tính chất, giá trị của đất ngập nước vì vậy bị mai một dần. Thực trạng tài nguyên đất ngập nước tại Bạc Liêu tiếp tục thu hẹp đang gióng lên một hồi chuông báo động khẩn thiết.

Cơ quan chức năng vào cuộc

Để góp phần bảo vệ và phát triển bền vững nguồn tài nguyên đất ngập nước nhằm phát triển kinh tế-xã hội, xóa đói, giảm nghèo cũng như bảo tồn đa dạng sinh học và bảo vệ môi trường, thời gian qua chính quyền tỉnh Bạc Liêu đã tiến hành nhiều biện pháp bảo tồn gắn liền với sử dụng bền vững, tiến đến xây dựng một quy hoạch phát triển bền vững đất ngập nước có tính đến các kịch bản của biến đổi khí hậu toàn cầu. Tỉnh cũng chủ động đẩy mạnh ứng dụng công nghệ hiện đại trong nuôi trồng, khai thác thuỷ sản ven bờ để hạn chế gây ô nhiễm môi trường, hủy hoại cảnh quan thiên nhiên, đồng thời khuyến khích phát triển du lịch sinh thái biển. Song song đó tỉnh kiên quyết hạn chế phát triển các khu công nghiệp, khu đô thị ở các vùng đất ngập nước để tránh tình trạng ô nhiễm, đồng thời tăng cường tuyên truyền, giáo dục nâng cao ý thức trong cộng đồng dân cư địa phương trong việc thực hiện các quy định của Nhà nước về bảo vệ tài nguyên đất ngập nước.

Ông Lâm Quyết Thắng - Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường Bạc Liêu cho biết trong năm 2009 này Sở đã tham mưu cho UBND tỉnh ban hành chỉ thị số 01/CT-UBND về việc tăng cường công tác bảo vệ môi trường vùng cửa sông và ven biển trên địa bàn tỉnh; chỉ thị số 04/CT-UBND về việc phê duyệt kế hoạch hành động bảo vệ đa dạng sinh học trên địa bàn tỉnh; quyết định số 29-CT/TW ban hành kế hoạch thực hiện chỉ thị số 29-CT/TW của Ban Bí thư về việc tiếp tục đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết số 41-NQ/TW của Bộ Chính trị nhằm bảo vệ môi trường trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Cũng theo ông Thắng, gần đây Bạc Liêu được cả nước chú ý tới với dự án đầu tư khôi phục lại rừng ngập mặn tên gọi “Quản lí bền vững sinh thái rừng ven biển Bạc Liêu”, trị giá lên đến 1,76 triệu euro được thực hiện trong 3 năm 2009-2011 hi vọng cải thiện chức năng sinh thái hệ thống rừng ngập mặn và đời sống của người dân các huyện ven biển như Hòa Bình, Đông Hải và thị xã Bạc Liêu. Rừng ngập mặn Bạc Liêu có giá trị lớn về phòng hộ và môi trường với các cây chủ yếu là tràm và đước. Dự án này sẽ là điểm khởi đầu cho hàng loạt dự án bảo vệ tài nguyên đất ngập nước khác tại Bạc Liêu.

Ngoài ra trong thời gian tới, để bảo vệ và phát triển bền vững tài nguyên đất ngập nước trên địa bàn tỉnh, Sở Tài nguyên Môi trường sẽ tiếp tục tham mưu cho UBND tỉnh triển khai thực hiện các văn bản trên và tiến hành lập dự án bảo tồn, sử dụng bền vững đa dạng sinh học trên địa bàn tỉnh, trong đó có nguồn tài nguyên đất ngập nước. Đối với các dự án đầu tư phát triển kinh tế - xã hội có sử dụng nguồn tài nguyên đất ngập nước đều phải lập báo cáo đánh giá tác động môi trường và chỉ được triển khai dự án sau khi báo cáo được phê duyệt. Quan trọng hơn, Sở cũng sẽ tham mưu cho tỉnh xây dựng quy hoạch, kế hoạch sử dụng tài nguyên đất ngập nước ven biển, nhằm đảm bảo việc sử dụng tài nguyên một cách hiệu quả nhất, giúp cho các địa phương trên địa bàn tỉnh tăng trưởng về kinh tế nhưng vẫn bền vững về môi trường và sự đa dạng sinh học.

Đại Ngọc