Thủy điện Hòa Bình – Truyền thuyết của thế kỷ 20

Vào những năm đầu khi đất nước mới hòa bình, thống nhất, trong bộn bề khó khăn, Đảng và Nhà nước đã quyết tâm xây dựng công trình thủy điện Hòa Bình, đó là một quyết định lịch sử. Sau chiến tranh, một thế hệ mới lên đường để dựng xây công trình thế kỷ, làm nên một truyền thuyết của thời hiện đại.

Có rất nhiều cách để hình dung về công trình vĩ đại ấy, nhưng có một điều mà lịch sử sẽ mãi khắc ghi: Sau 15 năm từ khi được khởi công cho đến khi tổ máy cuối cùng đưa vào vận hành đã có biết bao mồ hôi, sức lực, cả xương máu và tuổi thanh xuân của những người xây dựng công trình, những người con đất Việt, những người bạn Xô Viết đã đổ xuống nơi đây. Một đội ngũ trí thức, bộ đội và công nhân kỹ thuật khoảng 36.750 người đã viết thêm một trang sử hào hùng của dân tộc.

Những người thuộc thế hệ tiên phong đặt những viên đá đầu tiên xây dựng Thủy điện Hòa Bình, hiện chỉ một số ít còn công tác tại Công ty Thủy điện Hòa Bình. Tuổi trẻ, nhiệt huyết, khát vọng, họ đã dành cả cho công trình thủy điện. Mỗi người một quê hương, nhưng họ đã chọn Hòa Bình là nơi lạc nghiệp. Ông Nguyễn Văn Thành – Giám đốc Công ty Thủy điện Hòa Bình là một trong những người thuộc thế hệ ấy. Cứ mỗi lần có dịp ôn lại những kỷ niệm về những ngày xây dựng nhà máy thủy điện, ông đều không giấu nổi xúc động. Ông bảo, cái thời của ông, suy nghĩ thật đơn giản: khi Nhà nước vận động đi làm công trình thủy điện tầm vóc thế kỷ là nô nức lên đường. Chẳng ai bận tâm là mình sẽ được trả bao nhiêu lương, được hưởng bao nhiêu phụ cấp. Những thế hệ như ông chẳng mấy ai ngồi để tính toán lại giữa cái được và cái mất. Nhưng có điểm chung là họ luôn lấp lánh niềm tự hào vì đã góp một phần tâm sức để tạo nên vóc dáng đất nước thời đổi mới.

Khởi công từ tháng 11/1979, tổ máy số một vận hành cuối năm 1988, đến đầu năm 1994, Thủy điện Hòa Bình hoàn thành đưa vào vận hành tổ máy số 8 với tổng công suất là 1.920 MW, mỗi năm sản xuất 8,16 tỷ Kwh điện. Nhà máy có bốn nhiệm vụ chính là: Chống lũ, sản xuất điện, chống hạn và đảm bảo giao thông đường thủy. Nói Thủy điện Hòa Bình là truyền thuyết Sơn Tinh - Thủy Tinh của thế kỷ 20 cũng không phải quá lời. Tuyến đập vững chãi chắn ngang sông Đà 20 năm qua luôn là tấm chắn vững chắc cho Hà Nội và đồng Bằng Bắc bộ. Nhẩm sơ qua từ năm 1991 đến nay, mỗi năm có từ 3 đến 8 trận lũ, trong đó có 82 trận lũ với lưu lượng đỉnh lũ từ 5.000 m3/giây đến 22.650 m3/giây với tổng lượng nước lên tới 308,6 tỷ m3. Đặc biệt, trận lũ lịch sử tháng 8/1996 với lưu lượng 22.650 m3/giây là đợt lũ lớn nhất trong vòng 100 năm trên Sông Đà. Nhà máy thủy điện đã điều tiết kịp thời, tính toán thời điểm mở cửa xả hợp lý, nhờ thế công trình thủy điện vẫn an toàn trong khi Hà Nội và đồng bằng Bắc bộ không xảy ra thảm họa lũ lụt.

Phải đảm đương những trọng trách liên quan đến chính trị, kinh tế, xã hội, nhiều khi chỉ trong tích tắc do dự đưa ra những quyết định sai sẽ gây ra thảm họa. Bởi thế, vào những thời điểm then chốt đòi hỏi tính quyết đoán của người lãnh đạo cao nhất, phải có tinh thần quả cảm, dám làm, dám chịu tránh nhiệm. Đến Công ty thuỷ điện Hòa Bình, hỏi từ những công nhân vận hành máy cho tới những cán bộ quản lý, họ đều nói về giám đốc Nguyễn Văn Thành với niềm tự hào, ở ông đã hội tụ đủ những phẩm chất ấy. Hơn 6 năm ở cương vị Giám đốc, nhiều lúc phải đối mặt với những tình huống sống còn, nhưng bằng những trải nghiệm của mình, ông đã cùng các đồng nghiệp đưa nhà máy hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, đảm bảo nguồn điện ổn định phục vụ cho nền kinh tế. Kể từ khi tổ máy số 1 vận hành đến ngày 19/8/2009, Nhà máy đã sản xuất 140 tỷ Kwh điện. Hàng năm Công ty luôn hoàn thành vượt mức kế hoạch sản xuất điện được giao, đặc biệt năm 2008 sản lượng điện lần đầu tiên đạt 10,141 tỷ Kwh, vượt kế hoạch 32,6% và vượt 24,3% công suất thiết kế.

Những năm qua Nhà máy còn thực hiện thành công việc lắp đặt, thay thế nâng cấp các hạng mục để đảm bảo vận hành an toàn, ổn định, nâng cao năng suất. Ngoài nhiệm vụ chuyên môn, Nhà máy Thủy điện Hòa Bình còn là nơi đào tạo đội ngũ kỹ sư, công nhân để chuẩn bị nhân lực vận hành các dự án thủy điện khác của đất nước. Với đội ngũ kỹ sư có trình độ cùng lực lượng chuyên gia giàu kinh nghiệm, Thủy Điện Hòa Bình đang chuẩn bị thực hiện đề án nâng cấp mở rộng quy mô Nhà máy.

Công ty Thủy điện Hòa Bình giờ đã có một khuôn viên khang trang, quanh năm cây xanh tỏa bóng. Hàng ngày có rất nhiều du khách đến thăm Nhà máy, và có một địa điểm mà không ai có thể bỏ qua đó là Phòng trưng bày và Đài tưởng niệm những người đã hi sinh vì công trình thế kỷ. Các thế hệ lãnh đạo của Công ty Thủy điện Hòa Bình luôn có ý thức tôn tạo, gìn giữ nơi này để tri ân đồng thời để giáo dục các thế hệ mai sau.

Trọng Đạt