Covid- 19 làm giảm đáng kể thu nhập hộ gia đình và doanh thu của doanh nghiệp

Kết quả khảo sát hơn 900 hộ gia đình và hơn 900 đơn vị sản xuất kinh doanh dễ bị tổn thương (bao gồm hộ kinh doanh và doanh nghiệp siêu nhỏ, doanh nghiệp nhỏ và vừa) tại 58/63 tỉnh, thành  phố của Việt Nam cho thấy, dịch COVID-19 có ảnh hưởng khác biệt đến các hộ gia đình dễ bị tổn thương, đặc biệt là hộ gia đình của đồng bào dân tộc thiểu số, hộ gia đình có lao động phi chính thức và người nhập cư, và đã dẫn tới gia tăng cao tình trạng nghèo tạm thời về thu nhập, đặc biệt trong nhóm hộ gia đình đồng bào dân tộc thiểu số.

Theo báo cáo đánh giá “Tác động kinh tế - xã hội của đại dịch COVID-19 đối với hộ gia đình và doanh nghiệp dễ bị tổn thương ở Việt Nam - Phân tích có tính tới yếu tố giới” - do UNDP, UNWOMEN và Trung tâm Phân tích và dự báo- NCIF (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) thực hiện cho thấy, thu nhập hộ gia đình giảm sâu nhất do dịch COVID-19 được ghi nhận vào tháng 4/2020, khi chỉ bằng 29,7% so với tháng 12/2019. Con số này sang tháng 5.2020 là 51,1%.

Đại dịch cũng làm giảm đáng kể doanh thu của cả hộ kinh doanh và doanh nghiệp siêu nhỏ, doanh nghiệp nhỏ và vừa. Thực tế này buộc hầu hết các nhóm này phải cắt giảm hoạt động kinh doanh, giảm số lượng người lao động, do sự sụt giảm nghiêm trọng về nhu cầu đầu ra và những gián đoạn trong cung ứng đầu vào.

Theo NCIF, đại dịch COVID-19 đã gây ra những ảnh hưởng tiêu cực, nhanh và mạnh tới kinh tế thế giới và Việt Nam. Nguy cơ suy thoái lớn nhất trong nhiều thập kỷ, tăng trưởng sụt giảm nghiêm trọng hơn cả thời kỳ khủng hoảng tài chính 2008-2009,  hoạt động kinh tế bị dừng đột ngột, thương mại và đầu tư suy giảm, thị trường tài chính thế giới bất ổn. Bên cạnh đó, nhiều xu hướng mới về kinh tế, địa chính trị thế giới cũng được hình thành và dự báo sẽ trở thành xu hướng chủ đạo trong thời gian tới, đặc biệt là xu hướng tái định hình chuỗi cung ứng toàn cầu. Việc kiểm soát dịch trên toàn thế giới vẫn khó khăn, nhiều nước đối mặt với nguy cơ dịch bùng phát trở lại do mở cửa nền kinh tế quá sớm.

Ông Lưu Quang Khánh, Giám đốc NCIF cho biết, dư địa tăng trưởng của nền kinh tế trong 6 tháng cuối năm bị thu hẹp đáng kể. Trong tình hình này, “mở rộng thị trường”, “thúc đẩy đầu tư”, “kích thích tiêu dùng” là những động lực tăng trưởng. Điểm mấu chốt là về dài hạn cần phải có những giải pháp vượt hơn thường lệ cho trạng thái bình thường mới của nền kinh tế. Về ngắn hạn, cần lấy tốc độ thực hiện chính sách là phương châm hàng đầu mới có thể sớm đưa nền kinh tế vào ổn định và tiếp tục phát triển.

Theo bà Caitlin Wiesen, Đại diện thường trú của UNDP tại Việt Nam, sự kết hợp giữa hành động sớm, có dự báo và linh hoạt của Chính phủ và những sáng kiến của người dân là chìa khóa thành công của Việt Nam trong cuộc chiến đẩy lùi đại dịch COVID-19 và giảm thiểu những tác hại về mặc kinh tế-xã hội của đại dịch. Việc quản trị dựa trên dự báo và đổi mới sáng tạo cũng sẽ có vai trò rất quan trọng trong nỗ lực phục hồi mạnh mẽ, bền vững, và có tính tới yếu tố giới của doanh nghiệp và người dân.

 “Nếu không được khắc phục một cách toàn diện, hậu quả về sức khỏe và kinh tế-xã hội của đại dịch COVID-19 có thể sẽ dẫn đến bất bình đẳng giới và nguy cơ đẩy lùi những thành quả thu được trong nỗ lực trao quyền cho phụ nữ trong những thập kỷ gần đây”, bà Elisa Fernandez Saenz, Trưởng đại diện UNWomen tại Việt Nam nhấn mạnh.

Báo cáo của NCIF cũng đưa ra các khuyến nghị để Chính phủ tinh chỉnh các quyết định chính sách và quá trình thực hiện bảo vệ sinh kế của các hộ gia đình dễ bị tổn thương, hỗ trợ các doanh nghiệp siêu nhỏ, doanh nghiệp nhỏ và vừa phục hồi hoạt động và đảm bảo việc làm cho người lao động.

Nhận định về xu hướng 6 tháng cuối năm, TS. Trần Toàn Thắng- Trưởng ban Dự báo kinh tế ngành và doanh nghiệp của NCIF cho biết, kinh tế vĩ mô  về cơ bản ổn định, lạm phát đang trong xu thế giảm. Đồng thời, tăng trưởng tín dụng ở mức thấp là cơ sở cho chính sách tài khóa và tiền tệ mở rộng, không gian chính sách tài khóa và tiền tệ còn rộng là cơ hội cho việc gia tăng tổng cầu.

Bên cạnh đó, theo ông Thắng, cần thúc đẩy tiêu dùng, đầu tư trong nước. Để làm được điều này cần xem xét giảm mức thuế VAT trong giai đoạn 2020-2022, giảm VAT sẽ thúc đẩy tiêu dùng vốn đã bị suy giảm do Covid. Bên cạnh đó, tiếp tục hạ trần lãi suất tiền gửi ngắn hạn; giãn lộ trình giảm tỷ lệ vốn vay ngắn hạn sang cho vay trung và dài hạn; đẩy nhanh lộ trình cải cách tiền lương cho cán bộ, công chức trong quý IV/2020 và đầu năm 2021.

Đồng thời, thực hiện điều chuyển vốn sang các dự án có tốc độ giải ngân nhanh. Theo tính toán, ở kịch bản giải ngân theo kế hoạch 2020 (470,6 nghìn tỷ đồng), nếu giải ngân được 80% đầu tư công sẽ có thể tạo ra 0,6% GDP trong quý IV; nếu ở kịch bản 470,6 nghìn tỷ đồng cộng với 225,2 nghìn tỷ đồng chuyển từ năm 2019 thì có thể tạo ra 1% GDP.

Được biết, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng được giao xây dựng chuẩn bị về các chương trình tương tự như “gói kích thích kinh tế ” trong năm 2021, với mục đích bên cạnh việc tiếp tục chống đỡ thì chuẩn bị cho phục hồi gắn với tái cấu trúc cải cách, bám theo chuyển dịch của thế giới về tiêu dùng đầu tư, chuyển đổi số…

Quỳnh Anh (Vietnam Business Forum)