Đẩy lùi “ô nhiễm trắng”

Ô nhiễm môi trường do chất thải nhựa và túi nilon hay còn gọi là "ô nhiễm trắng", gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới môi trường và sức khỏe con người. Việt Nam là một trong những quốc gia trên thế giới có lượng rác thải nhựa và túi nilon ngày càng gia tăng và khó kiểm soát. Vì vậy, việc kiểm soát rác thải nhựa và túi nilon đang trở thành vấn đề môi trường cấp bách hiện nay.

Rác thải nhựa là vấn đề môi trường nhức nhối thứ hai trên thế giới, chỉ sau biến đổi khí hậu. Ở Việt Nam, các sản phẩm làm bằng nhựa và túi nilon đã trở thành những vật dụng khó có thể thiếu trong cuộc sống thường ngày, gắn với thói quen cố hữu của không ít người dân. Với ưu điểm bền, chắc, tiện dụng và giá thành thấp, các sản phẩm từ nhựa và túi nilon được sử dụng phổ biến và hầu như có mặt ở mọi nơi, nhất là những thành phố lớn. Đáng chú ý là lượng túi nilon này tăng theo từng năm.

Theo nghiên cứu của các nhà khoa học, rác thải nhựa và túi nilon nếu chôn lấp sẽ gây ô nhiễm môi trường đất và nước, gây cản trở sự sinh trưởng và phát triển của các loài thực vật, đồng thời là nguyên nhân gây xói mòn đất, ảnh hưởng đến sự phát triển sinh thái trong vùng. Túi nilon còn làm tắc nghẽn cống, rãnh, kênh, rạch, gây ngập úng... Mặt khác, nếu đốt túi nilon sẽ tạo ra khí thải có chất độc dioxin và furan gây ngộ độc, ảnh hưởng đến tuyến nội tiết, giảm khả năng miễn dịch, rối loạn chức năng tiêu hóa và các dị tật bẩm sinh ở trẻ nhỏ và gây ung thư.

Đại diện Tổng cục Môi trường cho biết, mỗi năm lượng chất thải nhựa do con người thải ra trên phạm vi toàn cầu đủ để phủ kín 4 lần diện tích bề mặt trái đất, trong đó 13 triệu tấn chất thải nhựa được đổ ra đại dương.Theo số liệu của Liên Hợp Quốc, trong 10-15 năm tới, lượng nhựa được sản xuất sẽ tăng gấp đôi, năm 2025 dự đoán đạt đến 500 triệu tấn, trước 2030 là 619 triệu tấn. Việt Nam mỗi năm có khoảng 1,8 triệu tấn rác thải nhựa, tốc độ dùng nhựa tăng trưởng 16-18% mỗi năm, nằm trong top 5 quốc gia thải nhựa ra đại dương nhiều nhất. Việc xử lý, tái chế rác của Việt Nam được đánh giá chưa đáp ứng được nhu cầu, đặc biệt là chưa phân loại rác tại nguồn.

Nhằm giảm thiểu sử dụng rác nhựa một lần, Thủ tướng Chính phủ Việt Nam vừa ban hành Chỉ thị 33/CT-TTg về tăng cường quản lý, tái sử dụng, tái chế, xử lý và giảm thiểu chất thải nhựa. Theo đó, Thủ tướng chỉ thị Bộ Tài nguyên và Môi trường hoàn thiện chế định quản lý chất thải rắn trong dự án Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi) theo hướng coi chất thải và chất thải nhựa là tài nguyên; thúc đẩy phát triển các mô hình kinh tế tuần hoàn; thực hiện tốt việc giảm thiểu, phân loại chất thải tại nguồn, thu gom, tái sử dụng, tái chế, xử lý chất thải (bao gồm chất thải nhựa). Xây dựng tài liệu kỹ thuật hướng dẫn phân loại rác thải tại nguồn. Nghiên cứu, đề xuất cơ chế hạn chế sản xuất, tiêu dùng và có lộ trình cấm sản xuất, tiêu dùng một số sản phẩm nhựa dùng một lần.

Cùng với đó chỉ đạo Bộ Tài chính nghiên cứu, trình cấp có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung Luật Thuế bảo vệ môi trường theo hướng mở rộng đối tượng chịu thuế và tăng mức thuế đối với túi nylon, bao bì và sản phẩm nhựa khác; nghiên cứu đề xuất đánh thuế vật liệu nhựa gốc (virgin plastics); chỉ đạo thanh tra, kiểm tra ngăn chặn các hành vi trốn thuế bảo vệ môi trường, đặc biệt là đối với túi nylon.Với các cơ sở y tế và cơ sở giáo dục sẽ phải đưa nội dung giảm thiểu chất thải nhựa là một tiêu chí đánh giá cơ sở y tế, trường học xanh, sạch, đẹp. Bộ Giáo dục và Đào tạo xây dựng nội dung lồng ghép vào hoạt động giáo dục về phân loại chất thải tại nguồn cho học sinh, sinh viên.

Bộ Tài nguyên và Môi trường chủ trì, phối hợp với Bộ Công Thương tổ chức thống kê và định kỳ thống kê, phân loại nguyên liệu nhựa được sử dụng trong sản xuất, tiêu dùng và chất thải nhựa; xây dựng cơ sở dữ liệu về sử dụng nhựa và chất thải nhựa trên phạm vi toàn quốc; thực hiện các nghiên cứu về thực trạng, xu hướng phát sinh và công tác quản lý chất thải nhựa. Xây dựng, trình Thủ tướng Chính phủ đề án thành lập khu công nghiệp tái chế tập trung theo quy định của pháp luật để hình thành ngành công nghiệp, thị trường tái chế.

Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp Bộ Tài nguyên và Môi trường nghiên cứu, đề xuất chính sách tài chính nhằm thúc đẩy, khuyến khích các hoạt động tái chế chất thải và tái chế chất thải nhựa; ưu đãi, hỗ trợ đối với túi ni-lông thân thiện môi trường, các sản phẩm nhựa tái chế và các vật liệu thân thiện với môi trường. Nghiên cứu xây dựng tiêu chí ưu tiên hoặc định mức áp dụng mua sắm công đối với các sản phẩm tái chế, thân thiện môi trường.

Riêng với các cơ sở kinh doanh, dịch vụ lưu trú và dịch vụ du lịch, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch sẽ nghiên cứu, bổ sung tiêu chuẩn giảm thiểu sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần, túi nylon khó phân hủy, đưa ra các phương án thay thế trong quy định hướng dẫn ngành du lịch dịch vụ. Để triển khai các nội dung trên, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương ban hành chỉ thị hoặc kế hoạch giảm thiểu, phân loại, thu gom, tái sử dụng, tái chế và xử lý chất thải nhựa trong ngành, lĩnh vực và địa bàn quản lý, hoàn thành trước ngày 30/10/2020.

Minh Ngọc (Vietnam Business Forum)