Doanh nghiệp nên tận dụng EVFTA thế nào để đạt hiệu quả cao?

Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA) được 2 bên đàm phán từ năm 2012 và được ký kết ngày 30/6/2019. Hiệp định EVFTA có hiệu lực từ 1/8/2020 có ý nghĩa vô cùng quan trọng trong thúc đẩy hợp tác thương mại giữa Việt Nam và EU, và mở ra cơ hội cho hàng hóa của Việt Nam xuất khẩu vào thị trường EU. 

Theo Hiệp định, đối với xuất khẩu của Việt Nam, ngay khi Hiệp định có hiệu lực, EU sẽ xóa bỏ thuế nhập khẩu đối với khoảng 85,6% số dòng thuế, tương đương 70,3% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU. Sau 07 năm kể từ khi Hiệp định có hiệu lực, EU sẽ xóa bỏ thuế nhập khẩu đối với 99,2% số dòng thuế, tương đương 99,7% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam. Đối với khoảng 0,3% kim ngạch xuất khẩu còn lại, EU cam kết dành cho Việt Nam hạn ngạch thuế quan với thuế nhập khẩu trong hạn ngạch là 0%.

Trong những lĩnh vực, ngành nghề chịu tác động lớn thì khi EVFTA đi vào thực thi sẽ mở ra thị trường lớn cho xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam. Theo đánh giá của Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công thương, EU là thị trường tiêu thụ thủy sản lớn nhất thế giới. Hàng năm, khu vực này nhập khẩu gần 9,3 triệu tấn với kim ngạch khoảng 50 tỷ EUR các sản phẩm thủy hải sản. EU đang là thị trường xuất khẩu thủy sản lớn thứ ba của Việt Nam, sau Hoa Kỳ và Nhật Bản. Năm 2019, xuất khẩu của Việt Nam sang EU đạt 1,25 tỷ USD, chiếm khoảng 15% xuất khẩu thủy sản của cả nước.

Với EVFTA, thuế nhập khẩu giảm sẽ nâng cao khả năng cạnh tranh của thủy sản Việt Nam trên thị trường EU. Trong đó, mặt hàng hưởng lợi lớn nhất là tôm, đặc biệt là tôm sú và tôm thẻ chân trắng đông lạnh. Theo cam kết EVFTA, tôm sú xuất khẩu sẽ được giảm từ mức thuế GSP 4,2% về 0% ngay khi EVFTA có hiệu lực; tôm chân trắng đông lạnh sẽ giảm dần về 0% sau 5 năm. Ðây là lợi thế lớn nhất mà mà các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam có được trong tương quan so sánh với các đối thủ cạnh tranh.

Mặt hàng thứ hai là cá ngừ, cũng đều là những sản phẩm có thế mạnh của nhiều doanh nghiệp thủy sản xuất khẩu Việt Nam. Do đó, việc EU sẽ xóa bỏ thuế quan cho các sản phẩm cá ngừ tươi sống/đông lạnh ngay khi EVFTA có hiệu lực sẽ có tác động tích cực ngay lập tức tới các doanh nghiệp chuyên cung cấp các sản phẩm này.

Ðối với mặt hàng cá tra, mức thuế EU dành cho Việt Nam trong EVFTA sẽ được giảm từ 5,5% hiện nay về 0% vào năm thứ 3 sau khi EVFTA có hiệu lực. Một số sản phẩm chế biến đang có mức thuế cơ bản khá cao (20%) như hàu, điệp, mực, bạch tuộc, nghêu, sò, bào ngư… sẽ có thể tăng trưởng do được giảm thuế về 0% ngay khi EVFTA có hiệu lực.

Ngoài lợi thế có tác động ngay là thuế, quy tắc xuất xứ thuần túy đối với thủy sản Việt Nam trong EVFTA được xem là linh hoạt hơn.

Theo ông Mai Ngọc Sơn, Giám đốc CTCP Ðông lạnh Quy Nhơn, với kinh nghiệm đã xuất khẩu các sản phẩm thủy sản sang EU từ nhiều năm nay, việc được giảm thuế sẽ giúp gia tăng lợi thế cho doanh nghiệp vào thị trường đầy tính cạnh tranh này. Trong năm 2019, doanh nghiệp này đã xuất khẩu gần 800 tấn tôm đông lạnh, đạt kim ngạch xuất khẩu 4,7 triệu USD. Năm nay, mặc dù gặp khó khăn do tác động từ dịch Covid-19 trong 2 quý đầu năm, song ước tính, kim ngạch xuất khẩu của CTCP Ðông Lạnh Quy Nhơn sẽ vẫn tăng so với năm 2019, ước đạt 5 triệu USD và kế hoạch doanh thu lợi nhuận năm nay của doanh nghiệp nhìn chung sẽ vẫn đảm bảo tăng trưởng. 

Tuy nhiên, doanh nghiệp thủy sản xuất khẩu cũng nhận định, vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức khi xuất khẩu vào EU do các hàng rào kỹ thuật, tiêu chuẩn chất lượng khắt khe, nhất là vấn đề thẻ vàng vẫn đang tồn tại.

Dệt may cũng là một trong những ngành chịu tác động lớn khi VN thực thi EVFTA. EU là thị trường có quy mô lớn nhất về nhu cầu tiêu thụ hàng dệt may với 250 tỷ USD/năm. Năm 2019, xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam sang EU đạt 4,3 tỷ USD, đứng sau Trung Quốc, Bangladesh, Ấn Độ, Pakistan. EVFTA có hiệu lực sẽ giúp hàng dệt may Việt Nam có lợi thế cạnh tranh hơn.

Theo ông Lương Hữu Lâm, Giám đốc thương hiệu Giovanni Group, để sản xuất dòng hàng thời trang cao cấp cho thị trường Việt Nam và xuất khẩu, nhiều loại vải đang được doanh nghiệp nhập khẩu từ Italia. Vì vậy, khi EVFTA có hiệu lực, doanh nghiệp sẽ dùng nguyên phụ liệu đến từ Italia để tạo ra những sản phẩm có chất lượng cao tại Việt Nam và sau đó mang sang thị trường EU tiêu thụ. Như vậy, doanh nghiệp tận dụng được ưu đãi thuế ở cả 2 chiều: nhập nguyên liệu vải và xuất khẩu hàng thời trang hoàn chỉnh.

Tuy nhiên, các doanh nghiệp tận dụng được EVFTA để tiếp cận nguồn nguyên phụ liệu từ châu Âu với mức giá và thuế cạnh tranh như trường hợp của Giovanni Group không nhiều, phần lớn doanh nghiệp dệt may trong nước đang loay hoay tìm cách đáp ứng yêu cầu xuất xứ.

Ví dụ như Tổng công ty cổ phần May 10, đơn hàng xuất khẩu sang EU chiếm đến 60% là gia công đơn thuần theo chỉ định của khách hàng và một phần còn lại là xuất khẩu hàng theo phương thức FOB (doanh nghiệp tự chủ nguyên liệu). Trong cơ cấu mặt hàng sản xuất, May 10 không nhập vải từ EU, mà nhập từ Trung Quốc, Đài Loan, đương nhiên, lượng vải có xuất xứ như trên sẽ không thuộc diện được hưởng ưu đãi.

Bên cạnh đó, vấn đề  đáng nói hiện nay là 85% số doanh nghiệp dệt may Việt Nam có quy mô vốn dưới 50 tỷ đồng, 15% có quy mô trên 50 tỷ đồng (trong số này chỉ có 3% quy mô 500 tỷ đồng), nên chưa đủ nguồn lực đầu tư nguyên liệu để hưởng ưu đãi trong EVFTA.

Để doanh nghiệp Việt Nam có thể đạt được hiệu quả tốt khi thực thi Hiệp định, vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Kế hoạch thực hiện EVFTA; nhằm phân công nhiệm vụ, trách nhiệm cho các cơ quan, tổ chức liên quan, quyết định biện pháp chỉ đạo, điều hành và các biện pháp khác triển khai thực hiện đầy đủ và có hiệu quả Hiệp định này.

Trong thời gian tới, bên cạnh các nhiệm vụ thường xuyên, các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương cần cụ thể hóa và tổ chức triển khai thực hiện những nhiệm vụ cơ bản như: Tuyên truyền, phổ biến thông tin về EVFTA và thị trường của các nước EU; xây dựng pháp luật, thể chế; nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển nguồn nhân lực; chủ trương và chính sách đối với tổ chức công đoàn và các tổ chức của người lao động tại cơ sở doanh nghiệp; chính sách an sinh xã hội, bảo vệ môi trường và phát triển bền vững…

Quỳnh Anh (Vietnam Business Forum)