Tập trung triển khai Luật PPP

Nhiều điểm mới trong Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (Luật PPP) vừa ban hành như vốn hỗ trợ của Nhà nước, cơ chế chia sẻ rủi ro, cơ chế đấu thầu cạnh tranh, trách nhiệm của cơ quan nhà nước có thẩm quyền được kỳ vọng sẽ thu hút được tư nhân tham gia vào các dự án PPP, tạo nhiều cơ hội cho nhà đầu tư.

Còn rào cản với các dự án PPP

TS. Vũ Tiến Lộc – Chủ tịch VCCI cho biết, Luật PPP được Quốc hội thông qua vào 18/6/2020, có hiệu lực thi hành vào 1/1/2021. Việt Nam xác định xây dựng cơ sở hạ tầng là 1 trong 3 khâu đột phá chiến lược trong phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. PPP được coi là công cụ quan trọng để đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng. Việc nâng cấp khung pháp lý hợp tác đối tác công tư từ nghị định lên thành luật sẽ tạo nền tảng mạnh mẽ hơn cho việc triển khai các dự án PPP.

Bên cạnh những cơ hội, TS. Vũ Tiến Lộc cho rằng các dự án PPP vẫn có nhiều thách thức cũ và mới phát sinh đan xen. Thứ nhất, Luật PPP ra đời trong bối cảnh dịch Covid - 19 bùng phát, ảnh hưởng nặng nề đến toàn cầu, trong đó có Việt Nam. Thứ hai là hệ thống pháp lý chưa hoàn thiện, sau khi ban hành luật vẫn còn 20 điều khoản nêu trong luật cần hướng dẫn, đồng thời vẫn còn tồn tại nhiều chồng chéo giữa các văn bản có liên quan. Thứ 3 là nguồn lực, năng lực hạn chế ở cả cơ quan nhà nước và các nhà đầu tư PPP.

Theo ông Trần Văn Thế - Phó Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Đèo Cả, Luật PPP ra đời thúc đẩy thu hút đầu tư tư nhân với nhiều cam kết mạnh mẽ của Nhà nước. Tuy nhiên, các quy định của ngành ngân hàng rất chặt chẽ, thậm chí có tổ chức tín dụng nói không với cho vay BOT. Nếu đã thống nhất đẩy mạnh thu hút nguồn lực tư nhân thì các quy định đều phải hướng đến một mục tiêu, chỉ một luật mở là chưa đủ. Mặt khác, trên thực tế, cam kết của cơ quan nhà nước có thẩm quyền tại hợp đồng BOT thường xuyên bị vô hiệu lực mà không có chế tài, ràng buộc trách nhiệm, gây rất nhiều rủi ro cho nhà đầu tư.

Hoàn thiện khung pháp lý

Để thúc đẩy đầu tư PPP, Chủ tịch VCCI đề xuất cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, khẩn trương soạn thảo, ban hành các nghị định, thông tư hướng dẫn cho phù hợp với các thông lệ quốc tế và thực tiễn của Việt Nam, tạo khung pháp lý cho sự phát triển PPP. Cùng với đó, các bộ ngành cần thúc đẩy nguyên tắc PPP vì con người, đảm bảo mục tiêu cao nhất của các dự án là vì mục tiêu con người, đặt con người ở vị trí trung tâm của các dự án, không chỉ tập trung đầu tư các dự án lớn, cần quan tâm đến các dự án nhỏ, được triển khai ngay để góp phần phục hồi kinh tế trong bối cảnh bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19.

Ngoài ra, chính sách hỗ trợ của Chính phủ cho các dự án PPP cần mang tính khả thi. Các bộ, ngành, địa phương cần thực hiện nghiêm túc dự án và hình thành cơ chế tài chính mang tính thực thi, bài bản, công bằng, TS. Vũ Tiến Lộc nhấn mạnh.

Về nguồn vốn cho các dự án PPP, bà Vũ Quỳnh Lê - Phó Cục trưởng Cục Quản lý Đấu thầu (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) cho biết, Luật PPP mở ra kênh huy động vốn trên thị trường và có thể sau này sẽ nghiên cứu phương án huy động vốn của dân cư như yêu cầu của nhiều đại biểu Quốc hội. “Hiện nay đang dựa quá nhiều vào nguồn vốn ngân hàng trong khi các ngân hàng đã, đang chia sẻ gần hết hạn mức của họ. Luật PPP đã mở ra kênh huy động vốn trên thị trường và có thể sau này sẽ nghiên cứu phương án huy động vốn của dân cư như yêu cầu của nhiều đại biểu Quốc hội. Không nên chỉ dựa vào vốn ngân hàng mà cần đa dạng hóa các nguồn vốn huy động, các dự án đang dựa quá nhiều vào nguồn vốn ngân hàng trong khi các ngân hàng đã, đang chia sẻ gần hết hạn mức của họ. Thời gian qua, ngoài khả năng thu lại lợi nhuận cho nhà đầu tư, cũng có những dự án PPP gặp khó trong việc bảo đảm dòng tiền trả nợ, nên ngành ngân hàng cần bảo đảm tính an toàn cho vay.

Về trách nhiệm thực hiện cam kết của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, bà Lê cho biết, PPP là mối quan hệ hợp đồng. Vì thế ngay tại hợp đồng phải xác định rõ vai, trách nhiệm của từng bên và cơ chế giải quyết tranh chấp, xử lý khi một trong hai bên không thực hiện đúng nghĩa vụ. Đặc biệt quan trọng là thiết kế chia sẻ rủi ro phù hợp, lượng sức đối với từng bên. Theo bà Lê, Luật PPP cũng đã có những quy định về chế tài, có thiệt hại thì phải bồi thường thiệt hại, xử lý vi phạm. Quan trọng nhất là hình thành văn hóa thực hiện PPP trên cơ sở tuân thủ hợp đồng, nguyên tắc tự nguyện bình đẳng, phù hợp quy luật thị trường...

Một dự án PPP thành công cần nhiều yếu tố, trong đó, uy tín và năng lực của Chính phủ đóng vai trò quan trọng. Theo PGS. TS. Nguyễn Hồng Thái - Trường Đại học Giao thông vận tải, việc lựa chọn đối tác mạnh về tài chính, có năng lực kỹ thuật và quản lý xuất sắc là cần thiết cho sự thành công của một dự án PPP. Bên cạnh đó, tất cả các rủi ro tiềm năng của dự án nên được xác định và phân bổ thích hợp. Ưu đãi tài chính hợp lý và dòng doanh thu ổn định là rất quan trọng để thu hút đầu tư tư nhân. Ông Thái cũng nhấn mạnh đến việc cần có một cơ quan đại diện phía Chính phủ khi thực hiện PPP, có bất cứ việc gì tư nhân chỉ cần gặp đại diện này, giảm thiểu thời gian, công sức và mặt trái khi tiếp xúc quá nhiều bên.

Hương Ly (Vietnam Business Forum)