Lồng ghép nhiều tiêu chí PTBV vào các dự án PPP

09:28:24 | 7/12/2020

“Các dự án PPP nếu chỉ xoay quanh lợi ích của Nhà nước, chủ đầu tư và ngân hàng cho vay mà không chú ý đến lợi ích của cộng đồng với tư cách là người dân, người tiêu dùng có thể dẫn tới phản ứng bức xúc trong dư luận”, TS. Vũ Tiến Lộc – Chủ tịch Ủy ban PPP, Chủ tịch Hội đồng Doanh nghiệp vì sự Phát triển bền vững Việt Nam (VBCSD) đã nhấn mạnh như vậy khi nói về tầm quan trọng của phát triển bền vững đối với các dự án PPP.

TS. Vũ Tiến Lộc khuyến nghị các dự án PPP cần phải gắn kết các mục tiêu phát triển bền vững, được thực hiện vì con người, vì cộng đồng trong chính sách và thực thi. “Liên Hợp Quốc đã tích cực thúc đẩy nguyên tắc “PPP vì con người” (people-first PPP). PPP vì con người” bảo đảm trong số các mục tiêu, ưu tiên cao nhất phải nhằm phục vụ con người, phát huy cao nhất yếu tố con người trong mỗi chiến lược phát triển. PPP vì con người có thể đạt được nếu dự án được đầu tư chất lượng, có nghĩa là dự án tăng khả năng tiếp cận dịch vụ, vận hành hiệu quả, có tính bền vững, đề cao yếu tố môi trường, trách nhiệm xã hội và có thể mở rộng, lan tỏa...”

Trong một số khuyến nghị để phát triển hiệu quả các dự án PPP, TS. Vũ Tiến Lộc cho biết, bên cạnh việc tập trung các dự án lớn mang tính dẫn dắt va lan tỏa, các bên liên quan cần quan tâm tới các dự án nhỏ, có thể triển khai nhanh và đem lại hiệu quả sớm hơn góp phần thúc đẩy nhanh quá trình hồi phục kinh tế trong bối cảnh đang bị ảnh hưởng của đại dịch COVID.Ví dụ như: Cách thức sử dụng dịch vụ công nói chung của người sử dụng có sự dịch chuyển rất lớn sang kết hợp với các dịch vụ ứng dụng số và công nghệ. Để đáp ứng sự thay đổi mạnh mẽ này, cần khuyến khích tính sáng tạo và đổi mới của khu vực tư nhân trong các dự án PPP để đáp ứng các nhu cầu tương lai. Thể chế PPP cần thúc đẩy ứng dụng công nghệ, đổi mới sáng tạo của khu vực tư nhân trong các dự án cơ sở hạ tầng và đây cũng chính là lý do cần có sự tham gia của khu vực tư nhân bên cạnh mục đích thu hút vốn.

Theo PGS.TS Nguyễn Hồng Thái (Đại học Giao thông Vận tải), các dự án có thể bị trì hoãn bởi bất ổn chính trị, sự phản đối của công chúng và các quá trình đàm phán phức tạp. Mặt khác, khu vực tư nhân không thể vay vốn để tài trợ cho các dự án với lãi suất thấp như khu vực công. Điều này có thể dẫn đến tình trạng độc quyền và chi phí cao hơn cho người thụ hưởng (người dân/cộng đồng) khi sử dụng các dịch vụ cơ sở hạ tầng dự án sau khi hoàn thiện.

Theo ông Phan Vinh Quang, Giám đốc Quốc gia dự án USAID (LEAP III), tại Việt Nam thì có 5 tiêu chí để xác định một dự án PPP vì cộng đồng, đó là: Cải thiện khả năng tiếp cận và công bằng đối với cơ sở hạ tầng và dịch vụ công; Có hiệu quả kinh tế; Đầu tư để tăng khả năng thích ứng và chống biến đổi khí hậu; Có thể nhân rộng; Đảm bảo sự tham gia của các bên liên quan.

Đại diện USAID đề xuất, hình thức đầu tư PPP trong thời gian tới cần gắn kết với mục tiêu phát triển bền vững, PPP vì con người, cộng đồng trong chính sách và thực thi. Việc gắn kết chính sách như vậy sẽ giúp nhà đầu tư huy động được các nguồn vốn quốc tế, đặc biệt là nguồn vốn phát triển xanh với nhiều ưu đãi, phù hợp với tình hình thực tế.

Thực tế chứng minh các dự án vì cộng đồng sẽ được sự ủng hộ rất lớn của người dân, trong khi các dự án gây ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống dân sinh đã vấp phải sự phản ứng quyết liệt. Vì vậy cần lồng ghép các mục tiêu phát triển bền vững vào vòng đời các dự án PPP, với trọng tâm đặt hiệu quả kinh tế - xã hội chứ không phải hiệu quả tài chính lên hàng đầu, ông Phan Vinh Quang phân tích.

Theo Ngân hàng phát triển châu Á ADB, Việt Nam cần đầu tư 110 tỉ USD vào cơ sở hạ tầng giai đoạn 2021-2025 (tương đương 22 tỉ USD mỗi năm) và 150 tỉ USD vào ngành năng lượng giai đoạn từ nay đến năm 2030 (tương đương 15 tỉ USD mỗi năm). Số tiền này không thể chi tiêu chỉ bằng ngân sách nhà nước mà cần sự góp sức của khu vực tư nhân. Sự thu hút và sử dụng hiệu quả nguồn lực từ khu vực tư nhân để bù đắp những thiếu hụt của ngân sách nhà nước trong đầu tư cơ sở hạ tầng sẽ phục vụ cộng đồng, tạo động lực quan trọng để thúc đẩy nền kinh tế - xã hội phát triển bền vững trong những năm tiếp theo.

Ông Aguin Toru, Trưởng Văn phòng Đại diện Ngân hàng Hợp tác phát triển Quốc tế Nhật Bản (JBIC) tại Hà Nội chia sẻ quan điểm tất cả các bên tham gia vào PPP phải chia sẻ triết lý chung, tư duy chung là phải cung cấp được hạ tầng chất lượng cao vì lợi ích của người dân, cùng dồn nguồn lực để có thể triển khai. Với nhà đầu tư, phải cam kết cung cấp tài chính cho xây dựng hạ tầng dài hạn. Với Chính phủ, phải cam kết đảm bảo cho dự án. Ngân hàng cũng phải chấp nhận các rủi ro của dự án và cung cấp tín dụng dài hạn. Nói tóm lại, cần sự nỗ lực, hợp tác chuyên nghiệp của tất cả các bên thì các dự án mới có triển vọng, đạt hiệu quả tối đa.

Về vấn đề PPP trong lĩnh vực y tế ở Việt Nam, các chuyên gia Lê Minh Sang, Ramesh Govindaraj, Và Caryn Bredenkamp - Ngân hàng Thế giới khuyến nghị: Luật đầu tư theo phương thức PPP nên cho phép các cơ quan quản lý có thẩm quyền cung cấp hỗ trợ tài chính công, bao gồm trợ cấp xây dựng, chi trả hạng mục khả dụng và bảo lãnh. Nhiều dự án PPP y tế được đánh giá là không mang lại lợi nhuận dù có thể hỗ trợ thực hiện các mục tiêu bao phủ y tế toàn dân, bao gồm các dự án hướng đến các nhóm dễ bị tổn thương. Trong khi đó, các nhà đầu tư tổ chức sẽ chỉ đầu tư vào một dự án PPP khả thi về mặt thương mại và các ngân hàng sẽ chỉ cấp vốn vay cho một dự án PPP có khả năng thành công về tài chính. Chính phủ nên nghiên cứu các cơ chế hỗ trợ tài chính dài hạn trong nhiều năm để nâng cao khả năng thành công tài chính và khả năng vay vốn của các dự án PPP loại này.

Hương Ly (Vietnam Business Forum)