Kinh tế tư nhân và sức vươn ra thế giới

Theo nhiều chuyên gia kinh tế, để nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp (DN) Việt Nam, cần khuyến khích phát triển DN khu vực tư nhân có quy mô vừa và lớn; xây dựng các thương hiệu mạnh của DN Việt Nam trên thị trường trong và ngoài nước.

Tính đến cuối năm 2020, cả nước có khoảng 800.000 DN đang hoạt động. Trong đó, năm 2020 có 134,9 nghìn doanh nghiệp đăng ký thành lập mới với tổng số vốn đăng ký là hơn 2.235,6 nghìn tỷ đồng. Bên cạnh đó, còn có 44,1 nghìn doanh nghiệp quay trở lại hoạt động, tăng 11,9% so với năm 2019, nâng tổng số doanh nghiệp thành lập mới và doanh nghiệp quay trở lại hoạt động trong năm 2020 lên 179 nghìn doanh nghiệp, tăng 0,8% so với năm trước. Trung bình mỗi tháng có 14,9 nghìn doanh nghiệp thành lập mới và quay trở lại hoạt động.

Tuy vậy, trong năm 2020, doanh nghiệp là đối tượng chịu ảnh hưởng nặng nề của dịch Covid 19, nhiều doanh nghiệp phải tạm ngừng hoạt động, có doanh nghiệp phá sản, giải thể, thu hẹp quy mô sản xuất kinh doanh. Số liệu thống kê cho thấy, có 101,7 nghìn doanh nghiệp tạm ngừng kinh doanh có thời hạn, ngừng hoạt động chờ làm thủ tục giải thể và hoàn tất thủ tục giải thể, tăng 13,9% so với năm trước. Trung bình mỗi tháng có gần 8,5 nghìn doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường. Bởi vậy, việc mục tiêu đạt 1 triệu DN hoạt động vào năm 2020 bị phá sản, cũng là điều dễ hiểu.

Theo nhìn nhận của một số chuyên gia kinh tế, mục tiêu đặt ra ban đầu đặt ra đã là khá thách thức. Bởi lẽ, với con số 442.885 DN đang hoạt động vào năm 2015, muốn đạt được mục tiêu, thì tốc độ tăng trưởng số DN hoạt động bình quân phải đạt 17,7%.

Trong giai đoạn 2016-2019, giai đoạn mà tốc độ tăng trưởng DN thành lập mới bình quân tăng gấp đôi so với giai đoạn 2011-2015, thì cả tốc độ tăng số DN đang hoạt động (là 14,4%) và tốc độ tăng số DN thành lập mới (10,5%) đều thấp hơn nhiều so với tốc độ tăng cần đạt được.

Mặc dù tính đến nay, số lũy kế doanh nghiệp thành lập mới đã vượt 1 triệu, song do số lượng doanh nghiệp đóng cửa, rút lui khỏi thị trường tăng cao, nên con số còn lại không đủ 1 triệu.

Bên cạnh các doanh nghiệp chính thức, một số lượng lớn doanh nghiệp hộ gia đình “không muốn lớn” khiến mục tiêu trên không thành công. Với số lượng trên 5 triệu đơn vị kinh doanh theo dạng hộ gia đình, được coi là khu vực phi chính thức thì số lượng này đã đông gấp hơn 7 lần khu vực chính thức. Tốc độ chuyển dịch doanh nghiệp từ nhỏ lên vừa cũng rất chậm và tỉ lệ chuyển lên được cũng rất thấp. 

Cho dù hiện nay Việt Nam đã có những doanh nghiệp tư nhân có “tiếng tăm” trên thế giới, đã và đang tham gia đầu tư xây dựng các công trình lớn, thay đổi diện mạo đất nước như Sungroup với sân bay Vân Đồn, Vingroup với Vinfast, THACO,… nhưng tình trạng “không chịu lớn” và không muốn chính thức hóa hoạt động kinh doanh của số đông doanh nghiệp tư nhân siêu nhỏ, nhỏ và vừa  vẫn xảy ra. Điều này, theo chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, phản ánh niềm tin kinh doanh còn thấp và bấp bênh ở khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam.

Theo Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Duy Đông, các chính sách về phát triển doanh nghiệp và hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ giai đoạn vừa qua đã được ban hành khá đầy đủ, toàn diện và bước đầu đạt được một số kết quả đáng khích lệ. Tuy nhiên, cũng cần thẳng thắn nhìn nhận vẫn còn khoảng cách lớn giữa chính sách và thực tiễn triển khai. Việc khu vực tư nhân đóng góp 48-49% GDP cũng không thực hiện được.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho rằng, tại thời điểm năm 2016, khi xây dựng mục tiêu 1 triệu DN hoạt động vào năm 2020, Chính phủ đã rất kỳ vọng vào các nhóm giải pháp và nhiệm vụ tại Nghị quyết 35/NQ-CP, nhưng thực tế triển khai cho thấy, đa số các chính sách, giải pháp mới dừng ở việc ban hành các quy định, văn bản quy định pháp luật, mà chưa đi vào cuộc sống. Mức độ tiếp cận, thụ hưởng chính sách hỗ trợ của các DN cũng hạn chế. Đường dây nóng, hộp thư điện tử trả lời doanh nghiệp ở các địa phương hầu như không hoạt động, doanh nghiệp gửi câu hỏi đến không có thông tin phản hồi.

Ngoài ra, chính sách khuyến khích hộ gia đình chuyển đổi thành doanh nghiệp chưa đủ hấp dẫn, trong khi đây là khu vực được kỳ vọng sẽ bổ sung một lực lượng lớn cho khu vực doanh nghiệp.

Tuy vậy, tốc độ tăng trưởng của khu vực tư nhân cũng tăng lên, nếu duy trì tốt thì trong giai đoạn tới có thể đạt được.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng cho biết, cơ quan này đã khuyến nghị đưa ra 6 nhóm giải pháp; trong đó gồm hỗ trợ doanh nghiệp sau tác động bởi dịch bệnh COVID-19; phát triển doanh nghiệp có quy mô lớn, có vai trò dẫn dắt trong một số ngành, tạo cực tăng trưởng mới cho nền kinh tế; thúc đẩy nghiên cứu phát triển, đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp. Đồng thời phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho doanh nghiệp; tăng cường liên kết doanh nghiệp, tham gia chuỗi giá trị; nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước đối với công tác phát triển doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, theo nhiều chuyên gia kinh tế, để nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của DN Việt Nam, cần khuyến khích phát triển DN khu vực tư nhân có quy mô vừa và lớn; xây dựng các thương hiệu mạnh của DN Việt Nam trên thị trường trong và ngoài nước. Cần tạo môi trường thuận lợi cho DN khu vực tư nhân phát minh, đổi mới, sáng tạo và áp dụng mô hình kinh doanh, dịch vụ sản phẩm chưa từng có tiền lệ. Tạo lập môi trường kinh doanh bình đẳng giữa các DN; phát triển DN khu vực tư nhân hiệu quả, bền vững, đảm bảo kết hợp chặt chẽ, hợp lý và hài hòa giữa kinh tế với trách nhiệm xã hội, bảo vệ tài nguyên và môi trường.

Quỳnh Chi (Vietnam Business Forum)