Đẩy mạnh chuyển đổi số trong hoạt động ngân hàng

Ngành tài chính – ngân hàng đang là ngành tiên phong trong việc áp dụng công nghệ số hóa với những cải tiến và đột phá trong cung cấp các dịch vụ tiện lợi và tối ưu cho đối tác, khách hàng, người dân… Đặc biệt, trong bối cảnh đại dịch Covid-19 còn diễn biến phức tạp thì chuyển đổi số được đánh giá là động lực mới của tăng trưởng, là chìa khóa để biến nguy thành cơ.  Phóng viên Vietnam Business Forum đã có cuộc phỏng vấn ông Nguyễn Kim Anh – Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) Việt Nam xung quanh vấn đề này. Quỳnh Ngọc thực hiện.

“Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030” đã được Thủ tướng Chính phủ vào tháng 6 năm 2020. Thưa Phó Thống đốc, đến thời điểm này, ngành Ngân hàng đã triển khai Đề án ra sao?

Nhận thức rõ xu hướng chuyển đổi số đã, đang và sẽ tác động mạnh mẽ tới ngành Ngân hàng Việt Nam, NHNN đã chủ động nghiên cứu, ban hành nhiều quyết sách, quy định kịp thời, phù hợp nhằm tạo điều kiện cho các hoạt động đổi mới sáng tạo, thúc đẩy chuyển đổi số ngân hàng. Ngay từ năm 2017, NHNN đã thành lập Ban chỉ đạo của NHNN về Fintech để quản lý, thúc đẩy hợp tác ngân hàng - Fintech và những đổi mới trong lĩnh vực tài chính ngân hàng như cho vay ngang hàng (P2P lending), công nghệ chuỗi khối (Blockchain), định danh khách hàng điện tử (eKYC), chia sẻ dữ liệu mở qua API (Open API),… Năm 2019, NHNN bổ sung chức năng, nhiệm vụ và giao đơn vị đầu mối chịu trách nhiệm tham mưu về quản lý hoạt động ngân hàng số. Bên cạnh đó, các Chiến lược phát triển ngành ngân hàng, Đề án phát triển TTKDTM, Kế hoạch hành động triển khai Chỉ thị số 01/CT-TTg về thúc đẩy doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam… góp phần thúc đẩy chuyển đổi số ngành Ngân hàng cũng được NHNN tham mưu trình Chính phủ ban hành hoặc ban hành. Trong đó, tập trung vào các nhóm giải pháp mang tính đột phá, định hướng phát triển hoạt động thanh toán, tạo điều kiện chuyển đổi số ngành ngân hàng như bổ sung quy định pháp lý về trung gian thanh toán, tiền điện tử, cho phép đại lý thanh toán, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong thiết kế và phân phối sản phẩm, dịch vụ ngân hàng; ban hành chuẩn thanh toán thông qua mã phản hồi nhanh QR, tiêu chuẩn thẻ Chíp nội địa,…

Triển khai tiếp các chủ trương, chính sách của Đảng, Chính phủ, đặc biệt là chương trình chuyển đổi số quốc gia (Quyết định 749/QĐ-TTg ngày 03/6/2020 của Thủ tướng Chính phủ) và chiến lược phát triển ngành ngân hàng đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, NHNN tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện hành lang pháp lý góp phần đẩy nhanh tiến trình chuyển đổi số ngành Ngân hàng như: Quyết định 1238/QĐ-NHNN ngày 08/7/2020 ban hành Kế hoạch hành động của ngành ngân hàng triển khai thực hiện Nghị quyết 50/NQ-CP của Chính phủ; Thông tư số 16/2020/TT-NHNN ngày 04/12/2020 cho phép các ngân hàng mở tài khoản thanh toán thông qua xác thực khách hàng bằng phương thức điện tử (eKYC); Quyết định số 260/QĐ-NHNN ngày 04/3/2021 ban hành Kế hoạch ứng dụng công nghệ thông tin, phát triển Chính phủ số và bảo đảm an toàn thông tin mạng trong hoạt động của NHNN giai đoạn 2021-2025.... Đặc biệt, NHNN đang tích cực nghiên cứu, xây dựng Kế hoạch chuyển đổi số ngành Ngân hàng đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, dự kiến ban hành trong Quý II/2021. Kế hoạch được xây dựng với mục tiêu đổi mới toàn diện hoạt động quản lý của NHNN theo hướng hiện đại, trên cơ sở ứng dụng và khai thác hiệu quả các thành tựu của cuộc CMCN 4.0, đáp ứng đầy đủ các tiêu chí, chỉ số về chuyển đổi số của Chính phủ; Phát triển các mô hình ngân hàng số, gia tăng tiện ích, trải nghiệm khách hàng và thực hiện mục tiêu tài chính toàn diện, phát triển bền vững trên cơ sở thúc đẩy ứng dụng công nghệ mới, tiên tiến trong quản trị điều hành và cung ứng sản phẩm, dịch vụ theo hướng tự động hóa quy trình, tối ưu hóa hoạt động nghiệp vụ.

Phó Thống đốc đánh giá thế nào về kết quả chuyển đổi số ngân hàng trong thời gian qua?

Với định hướng và những hành động cụ thể nói trên, hoạt động thanh toán và chuyển đổi số trong ngành ngân hàng Việt Nam thời gian qua đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận:

Thiết lập hành lang pháp lý cho chuyển đổi số, phát triển ngân hàng số, trong đó, bước đầu đã rà soát, sửa đổi bổ sung, ban hành mới các quy định trong lĩnh vực thanh toán, tạo thuận lợi cho chuyển đổi số như quy định hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt, hoạt động trung gian thanh toán, eKYC, thanh toán thông qua mã phản hồi nhanh QR, tiêu chuẩn thẻ Chíp nội địa,...

Hạ tầng thanh toán, thông tin tín dụng hoạt động thông suốt. Hệ thống thanh toán bù trừ tự động các giao dịch bán lẻ (ACH) xử lý 5-7 triệu giao dịch thanh toán liên ngân hàng mỗi ngày. Năm 2020, số lượng và giao dịch bù trừ, chuyển mạch nội địa toàn hệ thống tăng lần lượt là 78% và 128 % so với năm 2019.

Phát triển nhiều sản phẩm, dịch vụ thanh toán số an toàn, tiện lợi: Theo kết quả khảo sát vào tháng 9/2020 của NHNN, 95% ngân hàng đã và đang xây dựng hoặc dự tính sẽ xây dựng chiến lược chuyển đổi số. Trong đó, đa số (88%) các ngân hàng đều lựa chọn số hóa toàn diện (end-to-end digitization) cả phía đầu giao tiếp khách hàng (front-end) lẫn phía đầu quản trị nội bộ, xử lý nghiệp vụ (back-end). Hầu hết các ngân hàng đều ứng dụng các giải pháp kỹ thuật, công nghệ mới như điện toán đám mây, phân tích dữ liệu, dữ liệu lớn, tự động hóa quy trình bằng robot (R.P.A), trí tuệ nhân tạo/ học máy, công nghệ chuỗi khối (Blockchain), nhận biết và định danh khách hàng bằng phương thức điện tử (eKYC),… trong các hoạt động nghiệp vụ và cung ứng sản phẩm, dịch vụ để nâng cao hiệu quả hoạt động và tăng trải nghiệm khách hàng. Một số dịch vụ ngân hàng (thanh toán, tiền gửi tiết kiệm) gần như đã được số hóa 100% cho phép khách hàng thực hiện tất cả các khâu trong quy trình sử dụng dịch vụ thanh toán (từ mở tài khoản, chuyển tiền, thanh toán hóa đơn, nộp rút tiền tiết kiệm thông qua tài khoản thanh toán,…). Nhiều ngân hàng đã ứng dụng các công nghệ trí tuệ nhân tạo (A.I), học máy (M.L) và dữ liệu lớn (Bigdata) để đánh giá, phân loại khách hàng và quyết định giải ngân,... giúp đơn giản hóa thủ tục và rút thời gian giải ngân, cho vay từ nhiều ngày xuống trong ngày. Qua đó, số lượng, giá trị giao dịch ngân hàng qua kênh số của nhiều ngân hàng Việt Nam có sự tăng trưởng đáng ghi nhận.

Diễn biến của dịch Covid -19 đã tạo ra một áp lực lớn hơn, và có thể coi là một yêu cầu bắt buộc, thúc đẩy quá trình chuyển đổi số ở các ngân hàng nhanh hơn. Trong quá trình triển khai thực tế, NHNN có phải đối mặt với những khó khăn, thách thức để đẩy nhanh tiến trình này?

Đại dịch Covid-19 đã đẩy nhanh quá trình chuyển đổi số tại Việt Nam đến sớm hơn từ 1 - 2 năm khi cả khách hàng lẫn nhân viên ngân hàng ở trong tình thế buộc phải sử dụng công nghệ kỹ thuật số để tiếp cận, sử dụng các dịch vụ ngân hàng hay cung ứng dịch vụ tới khách hàng. Covid 19 giúp các tổ chức tín dụng nhận thức rõ chuyển đổi số là lựa chọn tất yếu để ngân hàng thích ứng, vượt qua thách thức của kỷ nguyên số và những tình huống bất định như đại dịch đang gây ra.

Trước ảnh hưởng của đại dịch Covid 19 đến người dân, doanh nghiệp và các tổ chức tín dụng, đặc biệt làm gián đoạn cách thức giao dịch truyền thống tại các điểm vật lý như chi nhánh, phòng giao dịch, NHNN đã:

Khẩn trương nghiên cứu, xây dựng và ban hành Thông tư số 16/2020/TT-NHNN ngày 04/12/2020 sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 23/2014/TT-NHNN ngày 19/8/2014 hướng dẫn việc mở và sử dụng tài khoản thanh toán tại tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, theo đó cho phép các ngân hàng được mở tài khoản thanh toán thông qua xác thực khách hàng bằng phương thức điện tử (eKYC). Theo quy định này, các ngân hàng được áp dụng các giải pháp, công nghệ để thu thập, kiểm tra, đối chiếu, đảm bảo khớp đúng thông tin nhận biết khách hàng khi không gặp mặt trực tiếp. Việc ban hành quy định cho phép các ngân hàng mở tài khoản eKYC giúp khách hàng cá nhân tăng trải nghiệm sử dụng dịch vụ ngân hàng, tiết kiệm thời gian, công sức do quá trình thực hiện eKYC là hoàn toàn tự động, trực tuyến. Đặc biệt, trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19 diễn biến phức tạp, mở tài khoản bằng eKYC sẽ giúp hạn chế tiếp xúc, giao dịch trực tiếp với khách hàng, giảm bớt nguy cơ lây nhiễm khi cho phép người dân dễ dàng mở tài khoản điện tử và thực hiện các dịch vụ thanh toán điện tử để phục vụ nhu cầu thiết yếu cuộc sống.

Thông qua việc ban hành Thông tư số 04/2020/TT-NHNN ngày 31/3/2020 và Thông tư số 19/2020/TT-NHNN ngày 30/12/2020 (sửa đổi, bổ sung quy định về biểu phí dịch vụ thanh toán qua NHNN), NHNN đã chỉ đạo các tổ chức tín dụng thực hiện các chính sách miễn, giảm phí đối với các giao dịch thanh toán phí dịch vụ công, các giao dịch chuyển tiền trong và sau thời gian diễn ra dịch Covid-19 nhằm hỗ trợ người dân và doanh nghiệp vượt qua giai đoạn khó khăn do dịch bệnh. Đây là biện pháp khuyến khích người dân, doanh nghiệp gia tăng sử dụng thanh toán điện tử, góp phần đẩy nhanh chuyển đổi số thông qua tạo lập thói quen, hành vi tiêu dùng, sử dụng dịch vụ phù hợp.

Mặc dù đã đạt được những kết quả khả quan trước và ngay trong thời kỳ đại dịch Covid 19, nhưng chuyển đổi số ngành Ngân hàng vẫn  còn những thách thức cần có giải pháp xử lý phù hợp, như:

Việc Luật hóa các quy định trong lĩnh vực ngân hàng để phù hợp với thực tiễn và xu hướng ứng dụng công nghệ số trong hoạt động ngân hàng, từng bước tạo lập nền tảng pháp lý vững chắc cho việc hình thành và phát triển các mô hình dịch vụ ngân hàng số.

Thách thức trong đồng bộ và chuẩn hóa các cơ sở hạ tầng kỹ thuật nhằm tạo thuận lợi cho kết nối liên thông, tích hợp liền mạch với các chủ thể trong hệ sinh thái số.

Phối hợp và đồng bộ các quy định liên quan giữa các Bộ, ngành. Trước mắt, tập trung xây dựng cơ chế kết nối, chia sẻ với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư do Bộ Công an quản lý, vận hành, cho phép các tổ chức tín dụng thực hiện định danh khách hàng bằng phương thức điện tử (eKYC) nhanh chóng, an toàn, chính xác và tiết kiệm chi phí; phối hợp với Bộ Thông tin và Truyền thông sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới quy định về hợp đồng điện tử, chữ ký điện tử/chữ ký số, việc định danh và xác thực khách hàng điện tử... để tạo hành lang pháp lý đồng bộ cho các giao dịch ngân hàng an toàn, bảo mật trên nền tảng số.

Thách thức về thay đổi nhận thức, thói quen, hành vi người tiêu dùng; việc đảm bảo an ninh an toàn và bảo mật dữ liệu khách hàng; về huy động, bố trí đủ nguồn lực phục vụ chuyển đổi số cũng như cho đẩy mạnh thanh toán qua thiết bị di động, mở rộng tiếp cận, cung ứng các sản phẩm, dịch vụ thanh toán số, ngân hàng số đến người dân nông thôn, vùng sâu, vùng xa,...

 Những định hướng, chính sách, giải pháp của NHNN nhằm hỗ trợ đẩy mạnh chuyển đổi số trong ngành là gì, thưa Phó Thống đốc?

Để thúc đẩy chuyển đổi số nhanh và toàn diện trong lĩnh vực ngân hàng, ngay trong Quý II/2021, NHNN sẽ ban hành và triển khai Kế hoạch chuyển đổi số ngành ngân hàng đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, trong đó tập trung vào một số nhiệm vụ, giải pháp chính sau:

Thứ nhất, chuyển đổi nhận thức, đẩy mạnh công tác truyền thông, tăng cường công tác về chuyển đổi số trong ngành Ngân hàng.

Thứ hai, tiếp tục xây dựng/phối hợp hoàn thiện hành lang pháp lý tạo thuận lợi cho sự phát triển các sản phẩm dịch vụ ngân hàng số, trong đó trước mắt tập trung vào: (i) Nghiên cứu hoàn thiện hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật (từ Luật, Nghị định đến các Thông tư hướng dẫn); (ii) xây dựng Nghị định thay thế Nghị định số 101/2012/NĐ-CP của Chính phủ về thanh toán không dùng tiền mặt  nhằm tạo thuận lợi cho việc phát triển thanh toán số; (iii) trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, ban hành Nghị định về cơ chế quản lý thử nghiệm hoạt động công nghệ tài chính (Fintech) trong lĩnh vực ngân hàng (Regulatory Fintech Sandbox); (iv) rà soát, sửa đổi bổ sung các tiêu chuẩn, quy định nhằm tăng cường, chuẩn hóa liên thông, tạo thuận lợi chuyển đổi số.

Thứ ba, phát triển hạ tầng số. Nâng cấp, hoàn thiện các hệ thống thanh toán quan trọng, hạ tầng liên thông, khai thác dữ liệu nhằm phục vụ các mục tiêu chuyển đổi số tại NHNN và các tổ chức trong ngành ngân hàng như: mở rộng nâng cấp  xây dựng hạ tầng công nghệ phục vụ cho việc cung ứng các sản phẩm số thông qua việc nâng cấp và hoàn thiện Hệ thống TTĐTLNH, Hệ thống thanh toán bù trừ tự động (ACH) hoạt động 24x7, có tính năng xử lý thanh toán tức thời (real-time),… kết nối liên thông, liền mạch với hệ thống, nền tảng khác.

Thứ tư, xây dựng và vận hành hiệu quả Chính phủ điện tử tại NHNN. Phát triển chính phủ điện tử hướng tới chính phủ số toàn diện các mặt quản lý, giám sát, chỉ đạo, điều hành của NHNN thông qua phát triển, nâng cấp các hệ thống công nghệ thông tin, cung cấp dịch vụ công một cách đơn giản, thuận tiện.

Thứ năm, hình thành và phát triển các mô hình dịch vụ ngân hàng số tại TCTD. Ứng dụng mạnh mẽ các công nghệ của CMCN 4.0 vào hoạt động ngân hàng; phát triển ngân hàng theo mô hình dịch vụ ngân hàng số, trong đó lấy thanh toán số là làm cửa ngõ để kết nối liền mạch với các dịch vụ ngân hàng khác như huy động, cho vay, đầu tư, bảo hiểm...

Thứ sáu, phát triển và khai thác hiệu quả dữ liệu số như nâng cấp cơ sở dữ liệu tập trung, đẩy mạnh việc khai thác hiệu quả các nguồn dữ liệu.

Thứ bảy, tăng cường công tác đảm bảo an ninh bảo mật trong cung ứng dịch vụ ngân hàng: nâng cấp hệ thống đảm bảo an toàn thông tin, năng lực bảo vệ hệ thống mạng,... của tổ chức đáp ứng xử lý các rủi ro an ninh, an toàn.

Thứ tám, chú trọng công tác nhân sự, coi nguồn nhân lực ngân hàng có chất lượng là nhân tố quyết định thành công trong chuyển đổi số ngân hàng.

Thứ chín, triển khai các giải pháp hỗ trợ hoạt động chuyển đổi số trong ngành ngân hàng như hợp tác quốc tế, tổ chức các sự kiện thường niên, đẩy mạnh công tác nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ số trong hoạt động ngân hàng.

Trân trọng cảm ơn Phó Thống đốc!

Nguồn: Vietnam Business Forum