Xây dựng và phát triển hệ sinh thái hydrogen bền vững

10:18:34 | 3/4/2023

Vừa qua, tại TP.Hồ Chí Minh, Câu lạc bộ Hydrogen Việt Nam ASEAN (VAHC) đã được ra mắt. Theo ông Lê Ngọc Ánh Minh - Thành viên Ban sáng lập, Chủ tịch VAHC: VAHC là tổ chức thành viên trực thuộc Hội Hữu nghị Việt Nam ASEAN TP.Hồ Chí Minh, “sân chơi” của các nhà hoạch định chính sách, khoa học, phát triển dự án, đầu tư tài chính, tài trợ chống biến đổi khí hậu, công nghệ,… của Việt Nam và khu vực ASEAN.

Ông Lê Ngọc Ánh Minh bày tỏ kỳ vọng VAHC sẽ trở thành trung tâm kết nối chính của nền kinh tế hydrogen tại Việt Nam, khu vực ASEAN và toàn cầu; cùng nhau làm việc để xây dựng và phát triển hệ sinh thái hydrogen bền vững. VAHC cũng tạo điều kiện thuận lợi để tổ chức, cá nhân trao đổi kinh nghiệm, chia sẻ kiến thức và kết nối với nhau cùng đẩy mạnh phát triển ngành công nghiệp hydrogen tại Việt Nam và khu vực ASEAN, đóng góp vào sự phát triển bền vững cũng như giảm thiểu các khí thải độc hại.

Ông có thể cho biết đâu là lý do của việc thành lập VAHC vào thời điểm hiện tại?

Là một trong các quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề bởi biến đổi khí hậu nên trong những năm gần đây, Việt Nam luôn tham gia tích cực, có trách nhiệm và đưa ra những cam kết rõ ràng, đồng thời có nhiều hành động thiết thực, hiệu quả chiến chống biến đổi khí hậu. Vào tháng 11/2021, tại Hội nghị khí hậu tổ chức tại Glasgow (Vương quốc Anh), Thủ tướng Chính phủ đã đưa ra mục tiêu phát thải ròng bằng không (net zero) của Việt Nam vào năm 2050. Đến tháng 12/2022, Việt Nam đã ký kết cùng nhóm quốc gia G7+2 (Na Uy và Đan Mạch) khoản tài trợ 15,5 tỷ USD hỗ trợ chuyển đổi năng lượng sạch (cho Việt Nam) theo chương trình chuyển đổi năng lượng công bằng (JETP). Còn trong Tờ trình Thủ tướng Chính phủ mới nhất của Bộ Công Thương về Quy hoạch Điện 8 cũng đề cập các dự án điện sử dụng nhiên liệu hóa thạch sẽ được chuyển hóa đồng đốt hydrogen và tiến đến đốt hydrogen hoàn toàn vào 2050.

Chúng ta cũng biết, Việt Nam được đánh giá có thế mạnh phát triển năng lượng tái tạo (điện gió, điện mặt trời, điện thủy triều, điện sóng biển, điện hải lưu, điện sinh khối) và hoàn toàn có thể trở thành quốc gia sản xuất, xuất khẩu năng lượng sạch hàng đầu khu vực. Thời gian qua, dưới sự khuyến khích của Chính phủ, việc phát triển năng lượng tái tạo diễn ra hết sức mạnh mẽ. Đến năm 2017, Việt Nam đã đứng trong Top 3 về mức độ phát triển năng lượng tái tạo, năng lượng sạch tại khu vực Châu Á Thái Bình Dương. Song cũng vì đầu tư ồ ạt các dự án năng lượng tái tạo đã gây áp lực lớn lên hạ tầng truyền tải khiến có dự án chưa thể đấu nối, đấu nối rồi nhưng không giải tỏa hết công suất. Năng lượng tái tạo bên cạnh rất nhiều ưu điểm thì cũng có nhược điểm phụ thuộc vào thời tiết. Do vậy, các nhà hoạch định chính sách, nhà đầu tư đang “đau đầu” trong việc tìm phương án thiết lập hệ thống lưu trữ điện và hydrogen hoặc pin nhiên liệu sử dụng cho vận tải là một phương án khả thi.

Nhìn ra thế giới, các quốc gia trong khu vực Đông Nam Á và Đông Bắc Á cũng đang tích cực chuyển đổi năng lượng tương tự Việt Nam. Đặc biệt, các nước Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc đã cam kết net zero vào 2050 và 2060, đòi hỏi cấp bách về nguồn nhiên liệu sạch thay thế mà hydrogen là một thành phần nhiên liệu chủ lực. Trước bối cảnh này, các nhà đầu tư trong, ngoài nước đang nỗ lực hình thành cơ chế lưu trữ năng lượng trong đó Hydrogen có thể đóng vai trò trọng yếu.

Trước thực tế đó, những doanh nhân, chuyên gia có kinh nghiệm tham gia, thực hiện các dự án hạ tầng năng lượng, pháp lý, truyền thông, đầu tư quy mô lớn tại Việt Nam và quốc tế, hợp tác với đối tác quốc tế như ASEAN và Nhật Bản, đã nghiên cứu, bàn bạc và đề xuất sáng kiến: thành lập Câu lạc bộ Hydrogen Việt Nam Asean (Vietnam Asean Hydrogen Club - VAHC). Với trái tim nhiệt huyết, tinh thần trách nhiệm, các thành viên VAHC đang và sẽ nỗ lực kết nối nhằm kiến tạo, đẩy mạnh phát triển ngành công nghiệp, nền kinh tế hydrogen tại Việt Nam và khu vực ASEAN.

VAHC sẽ tổ chức các hoạt động ra sao để phát huy sứ mệnh và tầm nhìn trên, thưa ông?

VAHC sẽ tổ chức nhiều hoạt động như: Hội nghị, hội thảo chuyên đề ngành môi trường, năng lượng mới, năng lượng sạch, năng lượng tái tạo và hydrogen; các hội thảo có quy mô địa phương, quốc gia, khu vực Asean và toàn cầu; hoạt động dự thảo sáng kiến, đề xuất sáng kiến về năng lượng sạch, sáng kiến ESG, góp ý các dự luật về năng lượng sạch, về ESG, về hydrogen đến Chính phủ Việt Nam và các nước ASEAN ; hoạt động giao lưu hữu nghị về năng lượng sạch, năng lượng tái tạo, hydrogen và các ngành công nghiệp, tài chính, đầu tư, tài nguyên môi trường liên quan đến nền kinh tế hydrogen giữa Việt Nam, khu vực Asean và các đối tác quốc tế ở khu vực khác; giao lưu khoa học kỹ thuật, nghiên cứu phát triển về năng lượng sạch, năng lượng tái tạo, hydrogen và các ngành công nghiệp, tài chính, đầu tư, tài nguyên môi trường liên quan đến nền kinh tế hydrogen giữa Việt Nam, khu vực ASEAN cũng như các đối tác quốc tế ở khu vực khác…

Các thành viên VAHC cũng tham gia các diễn đàn quan trọng về năng lượng sạch, năng lượng hydrogen của Việt Nam, Asean và đối tác quốc tế tổ chức. VAHC mong muốn hợp tác sâu rộng với các trường đại học, viện khoa học, các cơ quan chính phủ cùng các đối tác công nghiệp, tài chính, đầu tư, tài nguyên môi trường hàng đầu của Việt Nam, hàng đầu của khu vực ASEAN và của các khu vực quốc tế khác nhằm đạt mục tiêu đưa Việt Nam đến phát thải ròng bằng không vào 2050 và đạt mục tiêu phát triển nền kinh tế hydrogen cho Việt Nam và khu vực ASEAN.

Nền kinh tế hydro đang trở thành một xu thế trên thế giới, vậy hiện nay Hydro thay thế nguyên liệu hoá thạch đang được các quốc gia trên thế giới áp dụng ra sao?

Từ năm 1960, Công ty General Electric đã sản xuất hệ thống cung cấp điện bằng pin nhiên liệu hydro cho tàu Apollo của NASA, sau đó sử dụng cho tàu Apollo-Soyuz, Skylab và các tàu con thoi (Space Shuttle). Ngày nay, điện năng trong các tàu con thoi và trạm nghiên cứu không gian của NASA đều được các pin nhiên liệu cung cấp, bởi trên tàu không gian, hydro và oxy được mang theo sẵn. Song điều lý thú là bản thân pin nhiên liệu không chỉ cung cấp điện mà còn cung cấp nước uống siêu sạch cho các phi hành gia, vì nước là chất thải của pin nhiên liệu hydro.

Hiện đã có nhiều mẫu xe chạy bằng hydro (hydrogen car), xe kết hợp giữa động cơ đốt trong bằng hydro và động cơ điện có tên gọi xe ghép lai (hybrid car) được gọi chung là dòng xe hoàn toàn không có khói xả (Zero Emission Vehicle - ZEV) của các hãng nổi tiếng: Honda, Ford, Mercedes Benz... trưng bày giới thiệu trong các cuộc triển lãm quốc tế về ôtô. Nhật Bản tuyên bố ngay trong năm 2008, các thế hệ xe không có khói xả ZEV sẽ ra đời với tên Toyota Prius, Toyota Camry Hybrid, Ford Escape Hybrid, Honda Insigh và đặc biệt là chiếc Toyota Mirai. Cho đến tháng 4-2007, ở Mỹ đã có 200 chiếc ôtô và xe buýt chạy bằng hydro hoạt động. Gần đây, một cuộc hành trình thử nghiệm xuyên châu Úc trong một ngày đường khoảng 4.000km bằng ôtô dùng nhiên liệu hydro cho thấy ôtô có thể chạy an toàn đến mọi nơi mà không cần xăng, hoàn toàn không xả khí độc hại gây ô nhiễm môi trường.

Ngày nay, nền kinh tế hydro đang trở thành một xu thế không thể đảo ngược trên thế giới. Ở Mỹ, năm 2003 Tổng thống G. Bush đã công bố một chương trình được gọi là “Sáng kiến nhiên liệu hydro” (Hydrogen Fuel Initiative) với quyết định dành 1,2 tỉ USD cho nghiên cứu và phát triển nhằm mục tiêu đến năm 2020 ôtô chạy bằng pin nhiên liệu hydro phải triển khai thương mại hóa thành công vào thực tế. Nền kinh tế hydro nhờ năng lượng mặt trời không còn là ý tưởng mơ hồ hoặc viễn tưởng khoa học. Khả năng hiện thực hóa nền kinh tế hydro chỉ khoảng 25-35 năm nữa thôi! Như Tổng thống Mỹ G. Bush hi vọng “chiếc ôtô đầu tiên trong đời của những trẻ mới sinh hôm nay ngồi cầm lái sẽ là xe hydro dòng ZEV”.

Hydro đang có sức hút mạnh mẽ đối với các Chính phủ cũng như khối doanh nghiệp, với xu hướng trở thành nguồn năng lượng thế hệ mới, vậy cơ chế nào để Hydro trở thành nguồn năng lượng và cách Hydro thay thế các nguồn năng lượng hoá thạch?

Hydro (H2) là nguyên tố nhẹ nhất, phong phú nhất trong vũ trụ, tồn tại xung quanh ta dưới dạng hợp chất, dễ thấy nhất là nước (H2O). Sản xuất Hydro khá đơn giản. Đó là sử dụng điện để phân tách các phân tử H2O thành H2 và O và quá trình tạo ra điện là phản ứng đảo ngược của điện phân nước. Sau khi tạo ra, Hydro cũng có thể được lưu trữ, sử dụng để sản xuất điện khi cần. Điều này được thực hiện thông qua một pin nhiên liệu, tạo ra điện năng bằng cách kích hoạt phản ứng hoá học giữa Hydro và Oxy. Đây là một quy trình sạch sẽ và thân thiện với môi trường. Ngoài ra, các nhà nghiên cứu Nhật Bản đã chiết xuất hydro từ than non (than nâu): sản xuất hydro bắt đầu bằng việc đốt nóng than nâu để kích hoạt giải phóng một số khí, bao gồm hydro, cacbonic và nitơ. Sau đó, hydro được chiết tách ra khỏi các khí khác và được tinh chế để sử dụng. Nhật Bản đã hợp tác với Úc tiến hành dự án sản xuất hydro từ than nâu và đã thử nghiệm đóng tàu chở hydro lỏng vận chuyển từ Úc đến Nhật Bản. Tháng 3/2023, Chính phủ Nhật Bản đã tài trợ 1,62 tỷ đô la Mỹ cho dự án hydro sạch này (công nghệ tàu của Kawasaki Heavy Industries hợp tác với Iwatani Corp làm chuỗi phân phối còn J Power và Sumitomo Corp thực hiện viện việc phân tách hydro từ than nâu tại bang Victoria của Úc)

Hydro cũng có thể được sản xuất từ nhiên liệu hoá thạch, nhất là khí thiên nhiên được chuyển hoá và nhiều loại phương tiên giao thông sử dụng pin nhiên liệu (FCV) ngày nay cũng được cấp điện theo phương pháp này. Tuy vậy, nếu Hydro được sản xuất thuần tuý từ năng lượng tái tạo như điện gió, thuỷ điện và điện mặt trời, chúng ta sẽ có một quy trình hoàn toàn không phát thải CO2 từ khâu sản xuất Hydro đến khâu phát điện. Không chỉ vậy, Hydro cũng vô cùng linh hoạt, có thể sử dụng để cấp điện cho mọi thứ từ tàu bè đến phi thuyền, cũng như cao ốc văn phòng, trung tâm giao thông, xe bus và xe hơi. Bởi Hydro có thể được lưu trữ, nó cũng sẽ được vận chuyển đến những địa điểm cần thiết. Tập đoàn Toyota đã xây dựng thành phố thông minh sáng tạo Woven City trên nền của nhà máy dệt may cũ của người sáng lập Tập đoàn. Tại thành phố thông minh Woven City này, các nhà nghiên cứu đang hình thành một dạng hộp đựng hydro (hydrogen cartridge) mà theo tính toán sẽ là thứ cấp năng lượng cho xe cộ cũng như nhà ở tiện lợi. Người tiêu dùng có thể ra siêu thị mua hộp đựng hydro về lắp vào ngôi nhà và có đủ năng lượng sử dụng như phát điện, nấu nướng trong thời gian dài.

Điện từ các pin nhiên liệu hydro có thể sản xuất mọi nơi, mọi công suất từ vài W cho đến hàng trăm MW, cho mọi nhu cầu, từ các vùng sâu, vùng xa, hoặc trạm điện, các cao ốc cho đến các thành phố, mà không cần đến những nhà máy điện đồ sộ cùng nguồn điện lưới từ trung tâm cung cấp phân phối điện quốc gia. Người tiêu thụ có thể tự sản xuất điện. Sản xuất điện bằng pin nhiên liệu hydro sẽ phá thế độc quyền trong sản xuất và phân phối điện. Nền kinh tế hydro sẽ thay thế nền kinh tế hóa thạch: cuộc cách mạng về năng lượng đang được hiện thực hóa Hydro và pin nhiên liệu là chìa khóa giải quyết vấn đề ô nhiễm bầu khí quyển và sự biến đổi khí hậu toàn cầu. Tất cả những sự thay đổi đó cho thấy đây thật sự là một cuộc cách mạng sâu sắc trong tiến trình phát triển của xã hội loài người và được đánh giá có ý nghĩa to lớn như cuộc cách mạng công nghiệp trước đây, khi phát minh đầu máy hơi nước với việc sử dụng nhiên liệu than đá.

Trân trọng cảm ơn ông!

Ông Lê Ngọc Ánh Minh hiện là Chủ tịch Điều hành Công ty TNHH Pacific Group. Ông Minh có 28 năm kinh nghiệm quản lý và phát triển dự án quy mô lớn tại Việt Nam như: các dự án Cơ sở hạ tầng như Nhà máy điện chu trình hỗn hợp Phú Mỹ 1, Dự án cầu Nhật Tân,… và cũng có 22 năm lãnh đạo công ty cỡ trung tại Việt Nam, 15 năm kinh nghiệm phát triển doanh nghiệp mới tại Việt Nam. Ông Minh là chuyên gia đầu tư cơ sở hạ tầng tại Việt Nam, người sáng lập Câu lạc bộ Nông nghiệp Sạch và Sáng tạo Việt Nam (VCAC), trưởng đại diện Phòng Thương mại BRICS-ASEAN tại Việt Nam và người sáng lập Câu lạc bộ Hashi Manpower.

Ngô Khuyến (Vietnam Business Forum)