Việt Nam áp dụng thuế suất tối thiểu toàn cầu 15%: Thận trọng và cân nhắc ảnh hưởng thới thu hút đầu tư FDI

Quy tắc thuế tối thiểu toàn cầu là một cải cách thuế tiến bộ, nhằm hạn chế thực trạng nhiều công ty lớn lập kế hoạch giảm thiểu thuế bằng cách chuyển lợi nhuận sang các thiên đường thuế, hay hoạt động kinh doanh qua nền tảng số xuyên quốc gia mà không hiện diện vật lý. Tháng 10/2021, Diễn đàn hợp tác toàn cầu về BEPS (IF) đã ban hành tuyên bố về Khung giải pháp Hai trụ cột để giải quyết các thách thức phát sinh từ nền kinh tế kỹ thuật số, đến nay đã nhận được sự đồng thuận của 142/142 nước thành viên.

Trong đó, Trụ cột 2 quy định về thuế suất tối thiểu toàn cầu gồm: 2 quy tắc nội luật kết hợp (là quy tắc thuế suất tối thiểu 15% và quy tắc đối với khoản thanh toán chịu thuế dưới mức tối thiểu) và 1 quy tắc đánh thuế của nước nguồn. Đến nay, hầu hết các nước thuộc Liên minh châu Âu; Thụy Sỹ, Anh, Hàn Quốc, Nhật Bản, Indonesia, Hồng Kông (Trung Quốc), Úc… đã xác nhận sẽ áp dụng quy tắc thuế suất tối thiểu 15%, bắt đầu từ năm 2024.

Đánh giá toàn diện sự ảnh hưởng của thuế tối thiểu toàn cầu

Mới đây, Văn phòng Chính phủ vừa ban hành Thông báo số 120/TB-VPCP kết luận của Phó Thủ tướng Lê Minh Khái tại cuộc họp về thuế suất tối thiểu toàn cầu, tác động và ảnh hưởng đối với Việt Nam.  Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ Tài chính cần phân tích, đánh giá đầy đủ, kỹ lưỡng tác động của việc áp dụng thuế suất tối thiểu toàn cầu, nhất là những tác động bất lợi đối với những đối tượng nhà đầu tư mà Việt Nam đã cam kết ưu đãi, từ đó ảnh hưởng đến tính hấp dẫn, cạnh tranh thu hút đầu tư của môi trường đầu tư, kinh doanh. Tập trung nêu bật 5 vấn đề cốt lõi: Thứ nhất, quá trình hình thành và nội hàm Thuế suất tối thiểu toàn cầu. Thứ hai, khẳng định rõ việc Việt Nam cần hay không cần, nên hay không nên tham gia.Thứ ba, làm rõ hơn chính sách thuế của ta trong thời gian vừa qua.Thứ tư, phân tích đánh giá thật đầy đủ, toàn diện tác động của thuế suất tối thiểu toàn cầu đối với Việt Nam, trong đó tập trung đánh giá tác động đến NSNN, nhà đầu tư, thu hút đầu tư nước ngoài của Việt Nam và cuối cùng là giải pháp ứng phó của Việt Nam trước tác động của thuế suất tối thiểu toàn cầu, nhất là giải pháp đối với những đối tượng bị tác động cần cụ thể rõ ràng

Hiện Việt Nam đang sử dụng ưu đãi thuế như một công cụ đòn bẩy tài chính để tác động đến xu hướng đầu tư. Các chính sách ưu đãi về thuế TNDN của Việt Nam được đánh giá là hấp dẫn so với các nước trong khu vực. Mức thuế suất phổ thông là 20% (cao hơn mức thuế tối thiểu toàn cầu); thuế suất ưu đãi là 10%, 15% và 17% tùy theo lĩnh vực, ngành nghề, quy mô và địa bàn đầu tư; thuế suất ưu đãi đặc biệt có các mức 5%, 7% và 9%. Cùng với ưu đãi về thuế suất, pháp luật hiện hành có quy định về việc miễn thuế, giảm 50% thuế suất trong thời gian được miễn, giảm. Khi trụ cột 2 được chính thức áp dụng, các ưu đãi về thuế TNDN sẽ ảnh hưởng đến lợi thế cạnh tranh cho Việt Nam trong thu hút đầu tư.

Tham vấn kinh nghiệm quốc tế và chia sẻ của cộng đồng DN

Ngày 18/4, tại Hà Nội, Bộ Tài chính tổ chức Hội thảo khoa học với chủ đề: “Quy tắc thuế tối thiểu toàn cầu: Kinh nghiệm áp dụng của các quốc gia, dự kiến tác động và khuyến nghị giải pháp cho Việt Nam” dưới sự chủ trì của Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc nhằm đánh giá toàn diện vấn đề này.

Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc lo ngại các biện pháp ưu đãi thuế sẽ không còn nhiều tác dụng khi thực thi thuế tối thiểu toàn cầu, từ đó đặt ra thách thức đối về tính cạnh tranh của môi trường đầu tư Việt Nam. Trong số 1.015 doanh nghiệp FDI thuộc đối tượng áp dụng thuế tối thiểu toàn cầu có hơn 70 doanh nghiệp có khả năng chịu ảnh hưởng của thuế từ năm 2024.  Nếu các quốc gia có công ty mẹ đều thực thi thuế tối thiểu toàn cầu thì các quốc gia này sẽ được thu thêm phần thuế chênh lệch năm 2024 ước tính khoảng hơn 12 nghìn tỷ đồng", ông Hồ Đức Phớc cho biết. Như vậy, các biện pháp ưu đãi thuế sẽ không còn nhiều tác dụng, từ đó đặt ra thách thức không nhỏ đối với việc duy trì tính cạnh tranh về môi trường đầu tư của Việt Nam.

Ông Đặng Ngọc Minh, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế, cho hay: Qua thống kê, hiện có khoảng 335 dự án có số vốn đầu tư đăng ký trên 100 triệu USD hoạt động đầu tư kinh doanh trong lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo tại các khu kinh tế và khu công nghiệp và đang được hưởng ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp thấp hơn 15%; trong đó, thường là các doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghệ cao như Samsung, Intel, LG, Bosch, Sharp, Panasonic, Foxconn, Pegatron... Tổng vốn đầu tư đăng ký của các loại dự án này chiếm gần 30% tổng vốn FDI tại Việt Nam (đạt khoảng 131,3 tỷ USD). Đây là những dự án có khả năng sẽ chịu ảnh hưởng của thuế tối thiểu toàn cầu. 

Số thu ngân sách nhà nước (NSNN), giai đoạn 2020-2022, tổng số thu thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) khoảng 18-21% tổng số thu ngân sách nội địa. Số thu thuế TNDN từ khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài khoảng 7,5-8,5% tổng số thu ngân sách nội địa. Số thu thuế TNDN từ khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài chiếm khoảng 39-41% tổng số thu thuế TNDN.  Vì vậy,  việc áp hay không áp thuế tối thiểu toàn cầu trong năm 2024 cần phải hết sức “thận trọng”, ông Minh nhấn mạnh.

Việc áp dụng Quy tắc này có thể làm giảm tính hấp dẫn, cạnh tranh trong thu hút đầu tư nước ngoài của những quốc gia đang phát triển, trong đó có Việt Nam, do khi đó các biện pháp ưu đãi thuế sẽ không còn mang lại nhiều tác dụng. Từ đó đặt ra thách thức không nhỏ đối với việc duy trì tính cạnh tranh về môi trường đầu tư của Việt Nam, cần phải có  đề xuất giải pháp phù hợp cho Việt Nam nhằm giảm thiểu các tác động bất lợi khi thuế tối thiểu toàn cầu được thực thi cũng như duy trì sức hấp dẫn của môi trường đầu tư tại Việt Nam.

Bà Nguyễn Thị Cúc Chủ tịch Hội Tư vấn thuế, Nguyễn Phó TCT Tổng Cục thuế Tính đến nay, có 140 quốc gia, vùng lãnh thổ có dự án đầu tư còn hiệu lực tại Việt Nam với  gần 35 000 dự án,  trong đó Hàn Quốc dẫn đầu, tiếp theo là Singapore, Nhật Bản, Đài Loan. Trong lúc đó,  ngày 23/12/2022, Quốc hội Hàn Quốc đã thông qua Đạo luật Điều chỉnh Thuế quốc tế, áp dụng mức thuế doanh nghiệp tối thiểu toàn cầu từ ngày 01/01/2024. Theo đó, nếu Việt Nam không  ban hành mức thuế tối thiểu, vẫn để ưu đãi thuế TNDN như hiện hành thu thì  các doanh nghiệp  Hàn quốc đang đầu tư ở Việt nam  thuộc đối tượng phải áp dụng thuế này, vẫn phải nộp bổ sung  phần chênh lệch thuế suất thấp tại  Việt nam với thuế suất 15%  về Hàn quốc. Do đó, Việt Nam  cần thực hiện  sớm thuế tối thiểu, nhưng cũng phải tìm cách điều chỉnh chính sách ưu đãi khác tương thích  để vừa đảm bảo quyền đánh thuế, vừa ít tác động nhất đến các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài đang, sẽ  kinh doanh tại Việt nam. Ông Nguyễn Đăng Triều Thiên CEO mạng lưới chuyên gia toàn cầu Vietnam Startup Ecosystem “Xu hướng toàn cầu này có thể khó khǎn trong thu hút được các doanh nghiệp vệ tinh thuộc chuỗi cung ứng của những nhà đầu tư lớn thuộc diện được hưởng ưu đãi  thuế 10% trong 15 năm. Đây là những doanh nghiệp đóng góp phát triển ngành công nghiệp tại Việt Nam. Mức thuế suất cũng sẽ tạo rào cản đối với Việt Nam trong việc phát triển các lĩnh vực ưu tiên, đặc biệt trong đầu tư xanh theo các cam kết COP 26. Tuy nhiên, Việt Nam đó chỉ là một trong số ít bất lợi, khi được hơn 140 Quốc gia đồng thuận, Việt Nam nên nhanh chóng thúc đẩy để bắt kịp hội nhập quốc tế, kết nối vào chuỗi giá trị sản xuất của thế giới.

Nguồn: Vietnam Business Forum