Nâng cao tính khả thi cấp vốn của các dự án PPP tại Việt Nam

14:49:51 | 10/5/2023

Trong những năm gần đây, rất nhiều dự án PPP trong lĩnh vực giao thông vận tải, năng lượng và các lĩnh vực hạ tầng khác ở Việt Nam đã không huy động được nguồn vốn vay từ các ngân hàng thương mại và các tổ chức cho vay. Việc ngân hàng, các bên cho vay và nhà đầu tư ít quan tâm đến các dự án PPP đã đặt ra câu hỏi lớn về tính khả thi của các dự án PPP để có thể vay vốn từ ngân hàng và các bên cho vay.

Các cơ quan nhà nước có thẩm quyền và nhà đầu tư tư nhân trong nước thường xuyên đề cập đến việc khó tiếp cận nguồn vốn ngân hàng cho các dự án PPP hiện nay. Mặc dù không có khái niệm chung về tính khả thi cấp vốn, nhưng từ góc độ bên cho vay thương mại thì tính khả thi cấp vốn cho một dự án thể hiện mức độ sẵn sàng mà các bên cho vay tiềm năng có thể tài trợ cho dự án. Hiểu vấn đề này và cách thức để nâng cao tính khả thi cấp vốn cho các dự án PPP sẽ là chìa khóa để khu vực công có thể thu hút các nhà đầu tư tư nhân và bên cho vay uy tín trong các dự án cơ sở hạ tầng thực hiện theo hình thức PPP.

Định nghĩa “Tính khả thi cấp vốn”

Thông thường việc tài trợ cho các dự án cơ sở hạ tầng đòi hỏi sự tham gia cho vay dài hạn của các ngân hàng và bên cung cấp vốn nợ - thường lên tới 80% tổng vốn đầu tư của một dự án và thời hạn có thể kéo dài từ mười đến hai mươi năm.

Một dự án PPP được coi là khả thi cấp vốn nếu được bên cho vay sẵn sàng cấp vốn cho dự án đó. Bên cho vay thường sẽ đánh giá chi tiết về tính khả thi của dự án để sau đó quyết định sẽ tài trợ hay không tài trợ vốn cho dự án. Đối với các nhà đầu tư, dù cấp vốn chủ sở hữu hay vốn nợ, sẽ chỉ đầu tư vào các dự án có khả năng tạo ra lợi nhuận đủ để bù đắp cho các rủi ro mà họ chấp nhận. Quan hệ giữa rủi ro và lợi nhuận thông qua tỉ suất rủi ro và lợi nhuận sẽ quyết định mức độ quan tâm của nhà đầu tư.

Sự hiểu lầm phổ biến về tính khả thi cấp vốn (Bankability) là do thuật ngữ này liên quan đến ngân hàng (Bank) và bên cho vay. Quan điểm cho rằng, “Ngân hàng sẽ giải quyết vấn đề khả thi cấp vốn của dự án,” là một quan niệm quá giản đơn và không chính xác.

Các ngân hàng thương mại và các nhà cung cấp vốn nợ không làm cho dự án PPP trở nên khả thi về việc cấp vốn. Thay vào đó, nhiệm vụ của họ là đánh giá khả năng cấp vốn của một dự án cơ sở hạ tầng PPP và, nếu thấy có thể chấp nhận được, sẽ cung cấp vốn dựa trên đánh giá rủi ro đi kèm. Nếu dự án không thỏa mãn, họ sẽ bỏ qua và  tiếp tục tìm kiếm và đánh giá các dự án khác.

Tính khả thi cấp vốn có ý nghĩa rộng hơn tính khả thi về tài chính của dự án. Một dự án khả thi về mặt tài chính nhưng có quá nhiều rủi ro về mặt pháp lý hay môi trường thì có thể không được các bên cho vay cấp vốn. Nói cách khác, tính khả thi cấp vốn của dự án này rất thấp. Vì vậy các bên cho vay quan tâm về hồ sơ rủi ro của dự án. Nếu họ không thỏa mãn với việc đánh giá rủi ro của dự án, họ sẽ không cho vay. Ngoài ra, họ có thể sẽ yêu cầu bổ sung các biện pháp khác nhau để giảm thiểu rủi ro và nâng cao mức độ tín nhiệm tín dụng mà điều này sẽ dẫn tới làm tăng tổng chi phí của dự án.

Các yếu tố quyết định tính khả thi cấp vốn

Có nhiều yếu tố quyết định liệu một dự án PPP có khả thi cấp vốn hay không. Một trong những yếu tố quan trọng là cơ quan nhà nước cần cung cấp thông tin dự án đầy đủ, tin cậy và chính xác. Điều quan trọng là dự án phải có các dòng doanh thu rõ ràng, các khoản trợ cấp nếu có, các khoản thanh toán khả dụng và bảo lãnh để tạo niềm tin cho các nhà phát triển dự án, nhà đầu tư và bên cho vay. Hồ sơ “lợi nhuận - rủi ro của một dự án là chìa khóa cho khả năng cấp vốn của ngân hàng. Rủi ro càng lớn thì chi phí đầu tư và chi phí vốn vay càng cao. Cần phải lưu ý rằng không có tổ chức nào có thể cung cấp “vốn miễn phí” cho một dự án được coi là rủi ro.

Các tiêu chí chính quyết định về tính khả thi cấp vốn bao gồm khả năng đáp ứng các mục tiêu tài chính, môi trường và xã hội của dự án, dòng tiền ước tính đủ để trang trải chi phí và tạo ra lợi nhuận đáp ứng kỳ vọng của nhà đầu tư và dự án có được thực hiện bởi một tổ chức đáng tin cậy hay không. Mặc dù việc đánh giá liệu một dự án có khả thi cấp vốn hay không có thể khác nhau giữa các nhà tài trợ và bên cho vay, nhưng họ đều cần có sự tin tưởng về các yếu tố pháp lý, môi trường, xã hội và kinh tế không có khả năng ngăn cản dự án hoàn thành.

Cải thiện tính khả thi cấp vốn của các dự án PPP

Theo kinh nghiệm quốc tế, tính khả thi cấp vốn của một dự án cơ sở hạ tầng PPP nên được hình thành ở giai đoạn sớm trong vòng đời dự án, đặc biệt là ở giai đoạn phát triển dự án. Khi cơ quan chính phủ bắt đầu chuẩn bị một dự án để đưa ra thị trường với mục đích thu hút vốn đầu tư tư nhân, bên cạnh rất nhiều việc cần chuẩn bị, cơ quan nhà nước có thẩm quyền cần phải quyết định cấu trúc chia sẻ rủi ro chính của dự án. Thiết kế một cấu trúc chia sẻ rủi ro tối ưu ở giai đoạn phát triển dự án là mấu chốt để đảm bảo tính khả thi cấp vốn của dự án. Nếu rủi ro không được phân bổ phù hợp cho các bên trong giai đoạn phát triển dự án, sẽ dẫn đến hậu quả cuối cùng là không thể tìm được nhà đầu tư và bên cho vay. Hai cách tiếp cận sau đây sẽ bổ sung cho nhau có thể đóng vai trò quan trọng ở giai đoạn này.

Trong giai đoạn chuẩn bị dự án, Cơ quan nhà nước có thẩm quyền nên phát triển nguồn lực của mình hoặc thuê các chuyên gia bên ngoài để phát triển và chuẩn bị các dự án có tính khả thi cấp vốn và có thể sẵn sàng để đầu tư. Cần cung cấp hỗ trợ kỹ thuật chất lượng và/hoặc hỗ trợ tài chính cho các cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc chủ dự án. Sự hỗ trợ như vậy có thể bao gồm nhiều hoạt động, chẳng hạn như thực hiện các nghiên cứu khả thi của dự án, bao gồm phân tích tài chính và kinh tế, xây dựng hồ sơ tài liệu đấu thầu và dự thảo hợp đồng dự án PPP, thực hiện các nghiên cứu xã hội và môi trường, đồng thời nâng cao nhận thức của các bên liên quan.

Thông qua thăm dò thị trường, phản hồi quan trọng từ các bên cho vay có thể được đưa vào giai đoạn chuẩn bị dự án và định hình cấu trúc phân bổ rủi ro theo cách thức được thị trường chấp nhận. Thị trường cho vay và khẩu vị của bên cho vay có thể thay đổi theo thời gian do nhiều yếu tố bao gồm các vấn đề pháp lý và quy định pháp luật, cơ lãi suất toàn cầu và điều kiện thị trường vốn. Do đó, việc đưa phản hồi của bên cho vay trong quá trình chuẩn bị dự án sẽ rất hữu ích để giúp cho dự án tăng tính khả thi cấp vốn.

Thông tin và kiến ​​thức về tính khả thi cấp vốn và nghiên cứu khả thi của các dự án PPP có thể được tìm hiểu thêm trong Khóa đào tạo trực tuyến chuyên sâu về PPP của VCCI  tại địa chỉ: https://vcci-ppp.vn/dao-tao-ppp/

Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ (USAID) hiện đang hợp tác ra mắt trang web PPP để cung cấp thông tin cập nhật, chia sẻ kinh nghiệm quốc tế và giải đáp các câu hỏi liên quan đến PPP. Trang web PPP được kỳ vọng là một công cụ hữu ích nâng cao năng lực và kiến thức về PPP cho các bên tham gia ở Việt Nam, bao gồm khu vực Nhà nước và tư nhân. Trang web PPP còn cung cấp chương trình đào tạo PPP trực tuyến, hỏi đáp về PPP và nhiều bài viết liên quan. Vui lòng truy cập trang web tại địa chỉ: https://vcci-ppp.vn

 

Hương Ly (Vietnam Business Forum)