14:34:37 | 25/9/2023
Cuộc cách mạng Công nghiệp 4.0, dựa trên cơ sở phát triển của cả ba cuộc cách mạng khoa học-kỹ thuật trước đó, đã làm biến đổi sâu sắc toàn bộ diện mạo của đời sống xã hội cũng như nền kinh tế toàn cầu. Trong cuộc cách mạng 4.0, gần như tất cả các lĩnh vực hoạt động của con người cùng các dây chuyền sản xuất, nghiên cứu khoa học, giáo dục, y tế, dịch vụ, giải trí… đều được liên kết thành “mạng thông minh” mở ra kỷ nguyên “Internet - kết nối vạn vật”.
Xu thế tất yếu…
Cách mạng công nghiệp 4.0 còn được gọi là cuộc cách mạng số, thông qua các công nghệ như Internet vạn vật (IoT), trí tuệ nhân tạo (AI), thực tế ảo (VR), tương tác thực tế ảo (AR), mạng xã hội, điện toán đám mây, di động, phân tích dữ liệu lớn (SMAC)… để chuyển hóa toàn bộ thế giới thực thành thế giới số. Cách mạng 4.0 đang mở ra nhiều cơ hội, đồng thời cũng đặt ra nhiều thách thức đối với mỗi quốc gia, tổ chức và cá nhân; tác động ngày càng mạnh mẽ đến tất cả các lĩnh vực. Và tại Việt Nam, chuyển đổi số là một xu thế tất yếu khách quan diễn ra toàn diện, tác động sâu rộng đến mọi mặt đời sống.
Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm đến chuyển đổi số trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0. Ngày 27/9/2019, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 52-NQ/TW về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0. Một trong những quan điểm chỉ đạo quan trọng của Đảng được thể hiện trong Nghị quyết là: “Chủ động, tích cực tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư là yêu cầu tất yếu khách quan; là nhiệm vụ có ý nghĩa chiến lược đặc biệt quan trọng, vừa cấp bách vừa lâu dài của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội, gắn chặt với quá trình hội nhập quốc tế sâu rộng; đồng thời nhận thức đầy đủ, đúng đắn về nội hàm, bản chất của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư để quyết tâm đổi mới tư duy và hành động, coi đó là giải pháp đột phá với bước đi và lộ trình phù hợp là cơ hội để Việt Nam bứt phá trong phát triển kinh tế - xã hội”.
Cụm từ “chuyển đổi số” đã được nhắc tới 21 lần trong các văn kiện của Đại hội XIII, bao gồm Báo cáo chính trị, Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội 10 năm 2021-2030; Báo cáo đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội 5 năm 2016-2020 và phương hướng, nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội 5 năm 2021-2025. Điều này cho thấy tầm quan trọng đặc biệt của “chuyển đổi số”.
Báo cáo của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về các văn kiện trình Đại hội XIII của Đảng đã khẳng định: “Thúc đẩy mạnh mẽ chuyển đổi số quốc gia, phát triển kinh tế số, xã hội số để tạo bứt phá về nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh của nền kinh tế”. Ngoài ra, trong Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội 10 năm 2021-2030, Đảng nhấn mạnh: “Phát triển nhanh và bền vững dựa chủ yếu vào khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số”. Trong ba nhiệm vụ trọng tâm nhằm thực hiện các đột phá chiến lược, chuyển đổi số quốc gia được xác định ở nhiệm vụ thứ hai, cụ thể là: “Phát triển mạnh mẽ khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số để tạo bứt phá về năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh”.
Trên cơ sở đó, ngày 3/6/2020, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Quyết định số 749/QĐ-TTg phê duyệt chương trình chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến 2030. Có thể nói, chuyển đổi số là cơ hội lịch sử đối với Việt Nam để bứt phá trong phát triển kinh tế-xã hội, thực hiện mục tiêu đến năm 2025 vượt qua mức thu nhập trung bình thấp, đến năm 2030 là nước đang phát triển, đạt thu nhập trung bình cao. Thực hiện chuyển đổi số quốc gia, chủ động, tích cực tham gia cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0 là chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước, là nhiệm vụ có ý nghĩa chiến lược, vừa cấp bách, vừa lâu dài của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội.
Chuyển đổi số ngành ngân hàng
Nghị quyết số 52/NQ-TW của Bộ Chính trị về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 và Quyết định số 749/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt chương trình chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến 2030 là những văn bản quan trọng, đóng vai trò kim chỉ nam, định hướng cho việc tiếp cận cuộc Cách mạng 4.0 và chuyển đổi số trong hoạt động ngành ngân hàng. Theo đó, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã ban hành Thông tư 16/2020/TT-NHNN ngày 4/12/2020 cho phép khách hàng mở tài khoản trực tuyến không cần đến điểm giao dịch. Ngày 11/5/2921, Thống đốc NHNN đã ban hành Quyết định 810/QĐ-NHNN phê duyệt “Kế hoạch chuyển đổi số ngành ngân hàng tới năm 2025, định hướng đến năm 2030. Và ngày 13/01/2022, Thống đốc NHNN đã ban hành Chỉ thị số 02/CT-NHNN về việc đẩy mạnh chuyển đổi số và đảm bảo an ninh, an toàn thông tin trong hoạt động ngân hàng.
Tại sự kiện “Chuyển đổi số” ngành Ngân hàng vào tháng 5/2023, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã nêu rõ: “Chuyển đổi số là xu thế tất yếu, khách quan, là yêu cầu cấp bách, bắt buộc, ngành Ngân hàng hội tụ đủ những yếu tố để tiên phong và thực tế đang đi tiên phong trong tiến trình này”; đồng thời, Thủ tướng cũng biểu dương và đánh giá cao những nỗ lực, quyết tâm của ngành Ngân hàng góp phần quan trọng vào công cuộc chuyển đổi số quốc gia.
Kế thừa, phát huy những thành quả đạt được trước đó, cùng với sự hỗ trợ, phối hợp chặt chẽ từ các bộ, ban ngành liên quan và sự chủ động tích cực, ngành Ngân hàng đã đạt được những thành quả đáng khích lệ trong công cuộc chuyển đổi số toàn diện trên các mặt như: Chuyển đổi nhận thức, kiến tạo thể chế, xây dựng hạ tầng công nghệ, phát triển dịch vụ và đảm bảo an ninh, an toàn.
Thời gian qua, chuyển đổi số trong hoạt động ngân hàng đã đạt được kết quả tích cực. Nhiều dịch vụ ngân hàng đã có thể được sử dụng hoàn toàn trên kênh số như mở tài khoản thanh toán, thẻ ngân hàng, chuyển tiền, gửi tiết kiệm... Nhiều ngân hàng Việt Nam có trên 90% giao dịch trên kênh số. Tốc độ tăng trưởng giao dịch thanh toán di động bình quân hàng năm đạt hơn 90%. Các công nghệ phổ biến của Cách mạng công nghiệp 4.0 như AI, máy học, dữ liệu lớn... đều đã được nghiên cứu, ứng dụng tại nhiều ngân hàng Việt Nam để nâng cao năng lực hoạt động, phân tích nhu cầu khách hàng, mở rộng hệ sinh thái số.
Vượt qua thách thức
Quá trình chuyển đổi số cũng mang đến một số thách thức. Có thể nói, tiềm năng của các công ty fintech Việt Nam là rất lớn nhưng do môi trường pháp lý chưa rõ ràng, chưa hoàn thiện nên lòng tin của người tiêu dùng và thị trường còn khiêm tốn. So với các nước trong khu vực, các sản phẩm như cho vay ngang hàng, gọi vốn cộng đồng, tư vấn tài chính, tư vấn quản lý tài sản, quản lý dữ liệu, công nghệ bảo hiểm, tiền điện tử… chưa có mặt chính thức tại Việt Nam.
Thách thức của chuyển đổi số trong lĩnh vực tài chính ngân hàng hiện nay là thiếu nguồn nhân lực cho chuyển đổi số trong khi các tổ chức tham gia thị trường tài chính ngân hàng đòi hỏi một đội ngũ nhân sự đông đảo có kiến thức về công nghệ thông tin và tài chính ngân hàng. Chi phí đầu tư xây dựng cơ sở dữ liệu, xây dựng phần cứng và phần mềm, xây dựng lại quy trình, chi phí đào tạo và thử nghiệm để đảm bảo hoạt động liên tục không rủi ro, tích hợp giữa hoạt động đầu tư mới và hoạt động đầu tư trước đó, tất cả đều cần được tinh giản.
Việc bảo mật thông tin khách hàng trong giao dịch công nghệ số cũng là yêu cầu đang được đặt ra. Hiện vẫn còn nhiều quy định pháp luật chưa rõ ràng, quy trình thiếu thống nhất, nhu cầu định danh khách hàng trên nền tảng số chưa cụ thể, trong khi chưa có quy định về hợp đồng điện tử, chữ ký số, và tài sản số để bắt kịp quá trình chuyển đổi số.
Bên cạnh những bất cập, các vấn đề pháp lý và thể chế vẫn là thách thức lớn đối với chuyển đổi số trong lĩnh vực tài chính ngân hàng. Về nguyên tắc, khi ban hành một quy chế pháp lý điều chỉnh hoạt động của một tổ chức trên thị trường tài chính, các ngân hàng phải đảm bảo 3 yếu tố sau: Một là phải có sự bảo đảm pháp lý để xác định rõ ràng những gì sẽ được đưa ra thị trường và quy định rõ ràng các điều kiện theo đó nó sẽ được cung cấp. Hai là cần có sự bình đẳng giữa các thành phần tham gia thị trường. Ba là cần phải có các quy định xem xét mức độ rủi ro. Đây là những trở ngại chính cho việc ban hành các quy định pháp lý cho chuyển đổi số và hoạt động của các công ty fintech trên thị trường tài chính ngân hàng Việt Nam.
Thời gian tới, bám sát chủ trương, định hướng của Đảng, Chính phủ về chuyển đổi số, phát huy những kết quả đạt được, Ngân hàng nhà nước (NHNN) tiếp tục tập trung rà soát, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý tạo thuận lợi cho hoạt động chuyển đổi số ngân hàng, trước mắt là dự thảo Luật các Tổ chức tín dụng, Nghị định thay thế Nghị định 101/2012/NĐ-CP về Thanh toán không dùng tiền mặt và Nghị định về Cơ chế thử nghiệm có kiểm soát hoạt động công nghệ tài chính trong lĩnh vực ngân hàng, dự thảo Thông tư quy định về hoạt động cho vay bằng phương thức điện tử và các Thông tư quy định về đảm bảo an ninh, an toàn, bảo mật trong hoạt động ngân hàng điện tử.
Bên cạnh đó, NHNN sẽ đảm bảo sự vận hành thông suốt, an toàn của các hệ thống thanh toán, nâng cấp hạ tầng công nghệ thông tin, triển khai ứng dụng các giải pháp đảm bảo an ninh, bảo mật trong hoạt động ngân hàng và tăng cường khả năng kết nối liên thông và tích hợp dịch vụ giữa ngành ngân hàng với các ngành, lĩnh vực khác, mở rộng hệ sinh thái số để gia tăng tiện ích, trải nghiệm khách hàng. Trong đó, ưu tiên kết nối, khai thác Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư (CSDLQGDC) theo Kế hoạch phối hợp giữa NHNN và Bộ Công an về triển khai Đề án 06 để làm sạch dữ liệu, xác thực khách hàng và ứng dụng, triển khai các hoạt động nghiệp vụ ngân hàng.
Ngoài ra, NHNN sẽ thúc đẩy ứng dụng công nghệ số, khai thác hiệu quả dữ liệu trong thiết kế, phát triển và cung ứng sản phẩm, dịch vụ tiện ích phù hợp với nhu cầu, hành vi của từng nhóm đối tượng khách hàng đi cùng với công tác đảm bảo an ninh an toàn và bảo mật thông tin khách hàng.
Các tổ chức tài chính trong ngành ngân hàng cần quán triệt chủ trương của Đảng, nâng cao nhận thức của các cấp ủy đảng trực thuộc, đảng viên, người lao động về sự cần thiết và tính cấp thiết của chuyển đổi số; chỉ đạo tái cấu trúc, đổi mới mô hình hoạt động, điều hành và chuyển đổi mô hình nghiệp vụ từ truyền thống sang môi trường số để nâng cao năng lực lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành của đơn vị mình. Bên cạnh đó, nguồn nhân lực cho chuyển đổi số cũng là yếu tố cốt lõi. Các tổ chức, đơn vị cần tăng cường công tác đào tạo, bồi dưỡng kiến thức về chuyển đổi số cho đội ngũ cán bộ, đảng viên, người lao động, nhất là đội ngũ cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp, tạo sự thống nhất, quyết tâm chính trị cao trong triển khai thực hiện chuyển đổi số; lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng “văn hóa học tập” và “học tập suốt đời”, triển khai rộng rãi trong doanh nghiệp.
Các đơn vị cũng cần lựa chọn, bồi dưỡng, thu hút và trọng dụng nguồn nhân lực có đủ năng lực, phẩm chất, tư duy đổi mới, sáng tạo, cũng như xây dựng cơ chế, chính sách ưu đãi nhằm thu hút nguồn nhân lực công nghệ thông tin chất lượng cao để tham gia vào quá trình chuyển đổi số. Một yếu tố quan trọng khác là nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công nghệ thông tin hiện có, tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên sâu để đội ngũ này trở thành các chuyên gia nòng cốt tham mưu về chuyển đổi số của doanh nghiệp, đơn vị.
Thực tiễn tại Vietcombank
Nhận thức rõ tầm quan trọng của chuyển đổi số trong bối cảnh cuộc Cách mạng 4.0, ngày 01/7/2021, Ban Chấp hành Đảng bộ Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) đã ban hành Nghị quyết số 339-NQ/ĐU “về chuyển đổi số của Vietcombank trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ tư”.
Trên cơ sở Nghị quyết số 339-NQ/ĐU, Hội đồng Quản trị (HĐQT) đã ban hành Nghị quyết số 363/NQ-VCB-HĐQT ngày 7/7/2021 về “Chương trình hành động chuyển đổi số đến năm 2025 của Vietcombank” và Nghị quyết số 608/NQ-VCB-HĐQT ngày 3/12/2021 về “Kế hoạch hành động chuyển đổi số đến năm 2025 của Vietcombank”. Kế hoạch hành động chuyển đổi có lộ trình thực hiện rõ ràng, bao gồm 53 sáng kiến, 304 hành động, dựa trên 4 trụ cột chính: Số hóa, Dữ liệu, Công nghệ và Chuyển đổi, với mục tiêu mang lại 12 nhóm hiệu quả; trong đó, tập trung vào nâng cao trải nghiệm khách hàng, phát triển nguồn nhân lực số và cải tiến quy trình nghiệp vụ.
Dưới sự chỉ đạo trực tiếp, toàn diện của Đảng ủy, Vietcombank đã đạt những kết quả quan trọng về chuyển đổi số, tạo nền tảng quan trọng cho giai đoạn phát triển tiếp theo và thúc đẩy hoàn thành các mục tiêu của chiến lược chuyển đổi số đến năm 2025, định hướng đến năm 2023, cụ thể như Vietcombank đã xây dựng kế hoạch hành động, lộ trình chương trình chuyển đổi số một cách chuyên nghiệp, bài bản với sự tham gia của tổ chức tư vấn hàng đầu quốc tế. Ngân hàng đã hoàn thiện mô hình tổ chức, nhất là Trung tâm ngân hàng số, và bổ sung nguồn lực nhân sự chuyển đổi số với sự tham gia của nhiều chuyên gia có kinh nghiệm. Vietcombank đã tiếp tục củng cố vị thế dẫn dắt thị trường thông qua các nền tảng số hàng đầu; hoàn thiện cơ bản cơ chế, chính sách hỗ trợ chuyển đổi số, trọng tâm là phổ biến, đào tạo và áp dụng phương pháp làm việc Agile.
Các ứng dụng công nghệ được Vietcombank triển khai trong năm 2022
Những đổi mới, sáng tạo trong công cuộc chuyển đổi số đã mang lại đến nhiều sản phẩm, dịch vụ hiện đại cho khách hàng trên nền tảng ngân hàng số.
Việc ra mắt dịch vụ ngân hàng số VCB Digibank hoàn toàn mới vào tháng 7/2020 là một dấu mốc quan trọng, thể hiện tầm nhìn và quyết tâm chuyển đổi số của Vietcombank. Đây là kênh ngân hàng số 24/7 dành cho khách hàng cá nhân, giúp khách hàng thực hiện giao dịch bất cứ nơi đâu, trên mọi thiết bị kết nối Internet. Khách hàng có thể đăng ký VCB Digibank hoàn toàn trực tuyến chỉ trong một vài phút, thông qua công nghệ định danh trực tuyến eKYC mà không cần phải đến ngân hàng. Số lượng khách hàng cá nhân sử dụng ứng dụng VCB Digibank của Vietcombank tăng trưởng mạnh mẽ và nhận được phản ứng tích cực từ khách hàng bởi các tính năng hiện đại, trải nghiệm mới mẻ, giúp hàng triệu khách hàng được tận hưởng sự thuận tiện tối đa trong mỗi giao dịch.
Thành tựu nổi bật khác là vào tháng 7/2021, Vietcombank đã phát triển thành công Hệ thống VCB CashUp - Hệ thống thanh toán và quản lý dòng tiền hiện đại, toàn diện đầu tiên tại Việt Nam dành cho khách hàng doanh nghiệp cao cấp với các gói giải pháp tổng thể và ưu việt. Với ngân hàng hợp kênh Omni-channel, VCB CashUp được thiết lập với giao diện thông minh trên các thiết bị công nghệ, đem lại trải nghiệm đồng nhất cho khách hàng, đồng thời, đáp ứng nhu cầu quản lý đa tầng, đa phương, phục vụ tổng thể cho cả hệ sinh thái của doanh nghiệp. Tháng 11 cùng năm, Vietcombank ra mắt dịch vụ ngân hàng số VCB DigiBiz dành cho khách hàng doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME), giúp doanh nghiệp giao dịch nhanh chóng và quản lý tài chính hiệu quả. VCB DigiBiz sử dụng 2 phương thức xác thực là Smart OTP (xác thực thông qua ứng dụng trên điện thoại - được tích hợp ngay trên ứng dụng VCB DigiBiz) và Hard Token (thiết bị vật lý), mang tới sự tiện lợi nhưng vẫn đảm bảo an toàn tối đa cho khách hàng.
Tháng 8/2023, Vietcombank chính thức giới thiệu đến chủ thẻ Visa Apple Pay, một phương thức thanh toán an toàn, bảo mật và riêng tư hơn giúp khách hàng tránh việc đưa thẻ thanh toán cho người khác, chạm vào các nút thanh toán vật lý hoặc trao đổi tiền mặt — và sử dụng iPhone để bảo vệ mọi giao dịch. Để sử dụng, khách hàng chỉ cần nhấn đúp và giữ iPhone hoặc Apple Watch gần cổng thanh toán để thực hiện thanh toán không tiếp xúc. Mỗi giao dịch bằng Apple Pay đều được bảo mật vì được xác thực bằng Face ID, Touch ID hoặc mật khẩu của thiết bị, cùng với mã bảo mật động dùng một lần.
Không gian làm việc số mới cho nhóm làm việc đa nhiệm tại Vietcombank
Với các thành tích đạt được trong quá trình chuyển đổi số, Vietcombank được nhiều tổ chức uy tín trong nước và trên thế giới tôn vinh như: Ngân hàng Điện tử tiêu biểu (Hiệp hội Ngân hàng và IDG Việt Nam); Doanh nghiệp chuyển đổi số xuất sắc (VDCA); Ngân hàng chuyển đổi số tốt nhất Việt Nam (The Asian Banker); Top 50 thương hiệu dẫn đầu (Forbes Việt Nam); Doanh nghiệp lớn ứng dụng CNTT hiệu quả nhất do Bộ Thông tin và Truyền thông bình chọn; giải thưởng Sao Khuê 2022 (Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ CNTT Việt Nam).
Sự quyết liệt trong chỉ đạo, điều hành, dám nghĩ, dám làm của các cấp ủy Đảng đã tạo bước đột phá mạnh mẽ trong công cuộc chuyển đổi số của ngành ngân hàng nói chung và Vietcombank nói riêng. Với vị thế là một ngân hàng thương mại nhà nước có vai trò chủ đạo, chủ lực trong hệ thống, ngân hàng Vietcombank sẽ tiếp tục tiên phong trong hành trình chuyển đổi số nhằm mục tiêu đạt mức độ trưởng thành chuyển đổi số trong top các ngân hàng dẫn đầu ASEAN vào năm 2025, mang lại giá trị cho khách hàng, người dân và xã hội.
Tài liệu tham khảo:
1. Phạm Tiến Dũng (2023). Chuyển đổi số ngành Ngân hàng Việt Nam: Giữ vững ngọn cờ tiên phong, 1/9/2023, từ
Link
2. Hồng Anh, Thanh Hà (2023). Chuyển đổi số ngành Ngân hàng 2023: Ngân hàng đẩy mạnh kết nối với cơ sở dữ liệu dân cư, 3/9/2023, từ <Link>
Bích Hạnh (Vietnam Business Forum)
từ ngày 18 – 19/12/2025
VCCI
từ 11/11/2025 đến 30/11/2025
VCCI
English
