Xây dựng các tập đoàn kinh tế “đầu tàu” có năng lực cạnh tranh quốc tế

Một cộng đồng doanh nghiệp lớn mạnh, bền vững có khả năng cạnh tranh toàn cầu, với những tập đoàn kinh tế lớn, với doanh nhân có khát vọng, có lòng tự tôn dân tộc mãnh liệt, chính là những tiền đề quan trọng để đạt mục tiêu tới năm 2045 Việt Nam sẽ trở thành nước giàu, nước phát triển, trở thành một quốc gia độc lập tự cường và thịnh vượng. 

Phát huy vai trò dẫn dắt

Trong bối cảnh tài nguyên thiên nhiên đang dần cạn kiệt, nguồn lao động giá rẻ không thể tiếp tục là động lực cho tăng trưởng kinh tế, hai động lực tăng trưởng mới cần được đặc biệt chú trọng là đổi mới sáng tạo trên nền tảng CMCN 4.0 và phát triển mạnh kinh tế tư nhân. Trong đó, vai trò của các doanh nghiệp đầu ngành có năng lực cạnh tranh quốc tế, làm chủ một số chuỗi giá trị trong nước và tham gia hiệu quả chuỗi giá trị toàn cầu có ý nghĩa rất quan trọng. Việt Nam phải có những doanh nghiệp có quy mô lớn có thể so sánh được với thương hiệu lớn như Sony, Samsung, Hyundai… Nếu không, không thể có vị trí cao trên thị trường thế giới.

TS. Lương Minh Huân, Viện trưởng Viện phát triển doanh nghiệp - VCCI cho biết, việc có cơ chế chính sách xây dựng các doanh nghiệp đầu ngành, tập đoàn kinh tế (TĐKT) lớn sẽ mang lại nhiều giá trị cho nền kinh tế. Họ là các đầu tàu, là mũi nhọn để kéo nền kinh tế, kéo các DNNVV, bởi vai trò dẫn dắt và tạo ảnh hưởng nên chỉ họ mới đủ sức tham gia chuỗi giá trị toàn cầu và trở thành đầu tàu thúc đẩy kinh tế quốc gia, tạo sức mạnh lan tỏa để cho các bộ phận doanh nghiệp khác cùng phát triển, do đó các giải pháp phát triển các tập đoàn kinh tế trong giai đoạn tới là rất cần thiết.

Hiện nay, các tập đoàn kinh tế tư nhân đã có sự phát triển cả về số lượng và quy mô, hoạt động chủ yếu trong lĩnh vực công nghiệp cơ bản, vật liệu, cơ khí chế tạo như Vingroup, Trường Hải, Thành Công, Hòa Phát... Các tập đoàn kinh tế tư nhân đã quan tâm hơn đến đổi mới công nghệ, tận dụng những thành tựu KHCN trong sản xuất kinh doanh. Một số tập đoàn kinh tế tư nhân lớn đã đầu tư theo chiều sâu, mở rộng thị trường ra khu vực và quốc tế, nâng cao năng lực cạnh tranh, khả năng cung ứng sản phẩm, dịch vụ, khẳng định được thương hiệu trên thị trường quốc tế như Vingroup, Vietjet, Masan, Vinamilk, TH, Lộc Trời… qua đó góp phần nâng cao giá trị thương hiệu của Việt Nam trên trường quốc tế.

Bên cạnh đó, các tập đoàn kinh tế tư nhân Việt Nam đã thi công nhiều công trình lớn, khó và phức hợp về xây dựng, BĐS, cầu cảng, sân bay… góp phần làm thay đổi diện mạo đất nước, tạo “cú hích” cho phát triển kinh tế các địa phương và đóng góp quan trọng cho sự phát triển chung của nền kinh tế, từ đó đóng vai trò quan trọng trong tạo việc làm, thu nhập cho người lao động, góp phần nâng cao mức sống dân cư.

Tuy đạt được những thành tựu đáng kể nhưng theo TS Phạm Đình Đoàn, Chủ tich Tập đoàn Phú Thái,  hiện các tập đoàn kinh tế tư nhân cũng còn không ít tồn tại, hạn chế: số lượng các tập đoàn kinh tế tư nhân quy mô lớn chưa nhiều, thực tế tới năm 2021 doanh nghiệp lớn chỉ chiếm chưa đầy 2%, doanh nghiệp loại vừa chiếm hơn 2%, còn lại gần 96% là doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, các tập đoàn kinh tế tư nhân chưa thể hiện rõ vai trò tạo kết nối và hình thành các chuỗi giá trị với các DNNVV trong nước, chưa có vị trí thống lĩnh trong nền kinh tế, chưa có chiến lược hiệu lực trong nâng cao hiệu quả và mô hình phát triển còn nhiều bất cập…

Các doanh nghiệp tư nhân lớn nhất đang được hình thành dựa trên các lợi thế hạ tầng, nguồn lực và thị trường của các địa phương, phân bố tập trung nhiều nhất ở ngành công nghiệp chế biến chế tạo, thương mại (bán buôn và bán lẻ) và bất động sản, xây dựng. Các doanh nghiệp tư nhân lớn nhất có tốc độ tăng tài sản khoảng 15,4%/năm so với khu vực doanh nghiệp tư nhân trong nước nói chung (5,%/năm), doanh thu tăng 11,7%/ năm so với 6,6%/năm. Tuy nhiên, năng suất lao động của các doanh nghiệp không tăng nhanh như quy mô, nhóm doanh nghiệp lớn đang phát triển dựa trên mở rộng hơn là theo chiều sâu. Năng suất lao động của các doanh nghiệp tư nhân lớn nhất cũng chỉ tăng khoảng 5,3%/năm.

Theo TS Lương Minh Huân, nguyên nhân của những hạn chế trên là do việc hình thành các tập đoàn kinh tế ở VN khá đa dạng và mới chỉ được hình thành, phát triển trong khoảng 2 - 3 thập kỷ gần đây. Về cơ bản, phần lớn các tập đoàn kinh tế ở VN vẫn thiếu tầm nhìn và chiến lược phát triển, hầu hết các tập đoàn kinh tế đều phát triển từ nhỏ đến lớn, mở rộng dần về quy mô hoặc bằng chính sách hành chính (như các Tập đoàn 90-91 trước đây). Bên cạnh đó, các chủ trương, chính sách hình thành và phát triển tập đoàn kinh tế vẫn thiếu cụ thể. Việc hiện thực hóa quyền tự do kinh doanh của doanh nghiệp, trong đó có các tập đoàn kinh tế tư nhân, còn gặp phải cản trở. Chính sách thường xuyên bị thay đổi, thiếu tính ổn định dài hạn làm cho doanh nghiệp bị động trong hoạt động sản xuất kinh doanh, có thể tạo rủi ro pháp lý cho doanh nghiệp. Pháp luật về tập đoàn kinh tế vẫn chưa được hoàn thiện. Với doanh nghiệp tư nhân, vẫn còn sự phân biệt trong chính sách ưu đãi, chính sách tiếp cận các nguồn lực giữa DNTN với các loại hình doanh nghiệp khác.

Cần nhiều giải pháp từ chính sách đến thực thi

Chính phủ đã ban hành các nghị quyết để phát triển kinh tế trong đó có chủ trương xây dựng các tập đoàn kinh tế nói chung và tập đoàn kinh tế tư nhân nói riêng. Phấn đấu đến năm 2025 có khoảng 1,5 triệu doanh nghiệp, trong đó có 60.000 đến 70.000 doanh nghiệp quy mô vừa và lớn; đến năm 2030 có ít nhất 2 triệu doanh nghiệp; hình thành và phát triển nhiều tập đoàn kinh tế tư nhân mạnh, có tiềm lực, có sức cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế.

Theo TS.Lương Minh Huân, để đạt được mục tiêu xây dựng các doanh nghiệp đầu ngành có năng lực cạnh tranh quốc tế, làm chủ một số chuỗi giá trị trong nước và tham gia hiệu quả chuỗi giá trị toàn cầu, VN cần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, thống nhất nhận thức, tư tưởng về phát triển kinh tế tư nhân, đặt kinh tế tư nhân đúng với vai trò to lớn trong phát triển kinh tế đất nước. Đồng thời, cải tổ về chính sách khuyến khích KTTN thông qua sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện cơ chế chính sách tạo lập môi trường kinh doanh thuận lợi, đảm bảo quyền tự do kinh doanh cho các tập đoàn kinh tế tư nhân, trong đó tập trung vào thống nhất quy định về điều kiện kinh doanh giữa Luật Đầu tư và các luật chuyên ngành. Rà soát, bãi bỏ hoặc đơn giản hóa các rào cản hạn chế quyền tự do kinh doanh…

Bên cạnh đó, theo TS.Phạm Đình Đoàn, cần hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho sự phát triển của của tập đoàn kinh tế như: Quy định rõ bản chất pháp lý và mô hình tập đoàn kinh tế, hoàn thiện luật pháp liên quan đến huy động vốn, tích tụ và tập trung vốn cho các tập đoàn kinh tế tư nhân. Thay việc xem xét khó khăn khi vay vốn, bằng giám sát chặt việc sử dụng tiền vốn, kiểm soát dòng tiền sử dụng cho sản xuất kinh doanh. Tích cực triển khai chương trình kết nối ngân hàng - doanh nghiệp. Đồng thời, hỗ trợ việc mở rộng khả năng tham gia thị trường của kinh tế tư nhân và thúc đẩy cạnh tranh bình đẳng với các thành phần kinh tế khác, tạo môi trường kinh doanh bình đẳng, minh bạch, nhất là trong tiếp cận nguồn lực đầu vào và thị trường đầu ra, kể cả việc huy động hơn nữa nguồn lực từ khu vực tư nhân cho phát triển hạ tầng.

Ngoài ra, cần có ưu đãi cho các dự án công nghiệp trọng điểm và quản lý đầu tư nước ngoài trong lĩnh vực này, nâng cao năng lực cạnh tranh thông qua liên kết ngành và nâng cao chất lượng sản xuất, thúc đẩy các “đầu tàu” và doanh nghiệp tiềm năng. Đẩy mạnh khai thác hiệu quả các nguồn tài nguyên hiện có để tạo ra nguyên liệu cho sản xuất và xây dựng tạo ra các ngành công nghiệp hỗ trợ, phụ trợ nhằm giảm phụ thuộc nhập khẩu, tăng nguồn thu…

Cùng với đó, theo ông Đoàn, cần phát triển mạnh Chính phủ số, đẩy mạnh số hoá để tính công khai minh bạch của nền kinh tế tốt hơn, giảm được các chi phí không chính thức; hỗ trợ các tập đoàn kinh tế trong đổi mới sáng tạo, phát triển kinh tế xanh, kinh tế số, hiện đại hóa công nghệ và phát triển nguồn nhân lực, nâng cao năng suất. Tăng cường chính sách khuyến khích phát triển các tập đoàn kinh tế tư nhân, khuyến khích và thúc đẩy hoạt động M&A giữa các tập đoàn kinh tế tư nhân với các doanh nghiệp quy mô nhỏ và vừa. Hỗ trợ cung cấp các thông tin về chính sách, về thị trường và nguồn lực kịp thời hơn, minh bạch hơn, rõ ràng hơn để doanh nghiệp phát triển thị trường và để các doanh nghiệp tiếp cận hoạch định chiến lược cũng như quản lý rủi ro…

Quỳnh Anh (Vietnam Business Forum)