Luật gia Nguyễn Thị Sơn và trải lòng về bài toán thu hút, giữ chân người tài cho TP.Hồ Chí Minh

Là trung tâm kinh tế, khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo của cả nước, TP.Hồ Chí Minh hội tụ nhiều lợi thế để thu hút nhân tài và thực tế thời gian qua Thành phố đã thu hút được rất nhiều chuyên gia, nhà khoa học và người có tài năng đặc biệt. Dù vậy theo Luật gia Nguyễn Thị Sơn -  Viện trưởng Viện Khoa học Pháp lý và Kinh doanh Quốc tế IBLA (Hội Luật gia Việt Nam), để bài toán thu hút nhân tài đạt hiệu quả cao hơn và bền vững hơn, Thành phố cần có những chủ trương, chính sách phù hợp; trong đó cần quan tâm đúng mức đến vấn đề trọng dụng và đãi ngộ nhân tài thay vì chỉ tập trung thu hút như hiện nay….

Nỗi niềm đằng sau những câu chuyện đào tạo, thu hút nhân tài…

Theo Luật gia Nguyễn Thị Sơn, từ năm 2002 Thành ủy TP.Hồ Chí Minh đã có chủ trương đào tạo 300 tiến sĩ, thạc sĩ trẻ bằng vốn ngân sách của Thành phố, với mục tiêu xây dựng, tăng cường đội ngũ chuyên gia về khoa học công nghệ và quản lý trong các ngành kinh tế, cán bộ khoa học đầu đàn trong các trường đại học, viện nghiên cứu, cán bộ chủ chốt của các cơ quan quản lý nhà nước, Đảng và Đoàn thể. Kết quả đến năm 2005, Ban Chỉ đạo Chương trình đã tuyển chọn được 500 học viên, đa phần được đào tạo ở nước ngoài. Trong số này có nhiều người là cán bộ cơ hữu, đi học về được bố trí làm việc trong các cơ quan nhà nước song cũng có một số xin ở lại nước ngoài để có thêm kinh nghiệm và xin được bồi hoàn lại tiền vay ngân sách đào tạo. "Qua câu chuyện này, tôi đề nghị Thành ủy TP.Hồ Chí Minh nên tổng kết Chương trình đào tạo 300 tiến sĩ, thạc sĩ trẻ và có số liệu thống kê cụ thể để biết được: Có bao nhiêu người thành tài trở về phục vụ Nhà nước? Có bao nhiêu người thành công dù không làm việc cho Nhà nước? Có bao nhiêu người không thành công hoặc không được bố trí công việc phù hợp?...Từ thông tin, số liệu cụ thể chúng ta mới có thể phân tích, tìm ra nguyên nhân, giải pháp khắc phục cũng như đúc rút được những bài học kinh nghiệm quý giá khi đi tìm lời giải cho bài toán thu hút nhân tài của Thành phố" - bà Sơn khẳng định.

Câu chuyện thứ hai Luật gia Nguyễn Thị Sơn chia sẻ là về dự án "Ươm mầm tương lai" của Quỹ học bổng Vừ A Dính nơi bà đảm nhiệm vai trò Phó Giám đốc Quỹ. Trong 25 năm hoạt động, Quỹ Học bổng Vừ A Dính đã trao 130.000 suất học bổng cho học sinh, sinh viên dân tộc thiểu số, con của cán bộ, chiến sĩ các lực lượng: Hải quân, Cảnh sát biển, Kiểm ngư, Biên phòng và con của ngư dân trong cả nước. Ngoài cấp phát học bổng thường niên, Quỹ Học bổng còn đầu tư phát triển nhiều dự án theo chiều sâu như dự án "Ươm mầm tương lai", "Chắp cánh ước mơ", "Mở đường đến tương lai", "Thắp sáng tương lai" , "Hỗ trợ sinh viên". Mỗi dự án là một đóng góp của Quỹ Học bổng Vừ A Dính nói riêng và của các tấm lòng hảo tâm nói chung dành cho học sinh, sinh viên là con em đồng bào dân tộc thiểu số, con ngư dân và các lực lượng quân đội bảo vệ biển đảo, biên cương Tổ quốc; góp phần xây dựng nguồn nhân lực trẻ cho các vùng miền núi và hải đảo.

Là niềm tự hào của Quỹ học bổng Vừ A Dính, dự án “Ươm mầm tương lai” chính thức khởi động từ năm 2008 và đến nay đã có 22 trường cùng 5 công ty tham gia dự án với tổng số 665 em học sinh thuộc 32 dân tộc của 45 tỉnh, thành trên cả nước được thụ hưởng học bổng của dự án. Kết thúc năm học 2023 – 2024, dự án “Ươm mầm tương lai" còn 250 em đang tiếp tục theo học tại 12 trường, 355 em đã vào Đại học và Cao đẳng và đang theo học tại 95 trường trong cả nước. Tiếp nối 2 dự án "Ươm mầm tương lai" và "Chắp cánh ước mơ", đến nay dự án "Hỗ trợ sinh viên" cũng đã tài trợ học bổng cho 445 sinh viên theo học tại 98 trường Đại học và 11 trường Cao đẳng trong cả nước. Ngoài học tập, các em còn được Quỹ và nhà trường tạo điều kiện tham quan, dã ngoại để các em được trang bị những kỹ năng sống và mở mang kiến thức.

Với sự đồng hành của các Trường THCS, THPT, Trường Đại học tư thục, các doanh nhân và tấm lòng của các nhà hảo tâm đã đưa Quỹ học bổng Vừ A Dính gặt hái được những thành quả đáng trân trọng, đóng góp thiết thực vào sự nghiệp đào tạo nguồn nhân lực giỏi cho Tp.HCM và các tỉnh, thành trên cả nước. Một điều dễ nhận thấy là đa phần các em học sinh, sinh viên người dân tộc được Quỹ học bổng Vừ A Dính tuyển chọn đều có hoàn cảnh gia đình hết sức khó khăn song các em đã biết trân quý và tận dụng tốt cơ hội mình có được. Quyết tâm vượt khó đi lên cùng với sự đồng hành, rèn luyện của thầy cô giáo ở các trường đã giúp các em đạt kết quả học tập tốt ở các ngành học cũng như chịu khó nghiên cứu theo xu hướng thế giới về công nghệ khoa học mới, không ngừng trau dồi nâng cao ý thức về đạo đức, trách nhiệm với xã hội, sẵn sàng cống hiến, sẵn sàng phục vụ khi nhà nước và các tổ chức, các doanh nghiệp cần.

Tuy nhiên bên cạnh những kết quả đạt được, quá trình triển khai dự án “Ươm mầm tương lai” và “Hỗ trợ sinh viên” cũng vấp phải không ít khó khăn; đơn cử như một số em khi tốt nghiệp về địa phương lại không được bố trí việc làm do địa phương không có công việc phù hợp với ngành nghề các em được đào tạo. May mắn là nhờ trẻ tuổi, năng động nên các em hòa nhập rất nhanh và tìm được việc làm tốt, thậm chí là lập gia đình hạnh phúc ở TP.Hồ Chí Minh. Đây cũng là lực lượng lao động giỏi, tham gia tích cực vào công cuộc phát triển kinh tế - xã hội và sự nghiệp CNH - HĐH của Thành phố.

Gắn chính sách thu hút với trọng dụng và đãi ngộ nhân tài

Bà Sơn cho biết cách đây vài ngày, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã có buổi gặp gỡ với những doanh nhân tỷ phú của Việt Nam. Đây được ví như Hội nghị Diên Hồng thời đại mới nhằm trưng cầu dân ý của các nhà kinh tế, từ đó tìm hướng đi hiệu quả phát triển kinh tế, khoa học và công nghệ mới cho quốc gia. “Khi xem báo, xem thông tin trên mạng xã hội, bản thân tôi thấy có nhiều ý kiến phản ánh rất hay nhưng cũng còn nhiều ý kiến trăn trở, trái chiều; nhiều vấn đề còn bỏ ngỏ... Tôi không dám ví mình với các bô lão tại Hội nghị Diên Hồng năm xưa, sẵn sàng đem kinh nghiệm tích lũy hiến kế giúp quân vương, đất nước nhưng với tư cách một công dân, một chuyên gia, một doanh nhân giàu tâm huyết với sự phát triển đi lên của TP.Hồ Chí Minh, tôi luôn trăn trở đi tìm lời giải cho bài toán thu hút nhân tài của Thành phố mang tên Bác. Từ hai câu chuyện trên, tôi thấy TP.Hồ Chí Minh là nơi có nhiều điều kiện để thu hút nhân tài và thực tế thời gian qua Thành phố đã thu hút được rất nhiều chuyên gia, nhà khoa học và người có tài năng đặc biệt. Tuy nhiên có thể thấy chính sách nhân tài hiện nay của Thành phố mới chỉ tập trung vào thu hút mà chưa quan tâm đúng mức đến vấn đề trọng dụng và đãi ngộ nhân tài. Với định hướng và tầm nhìn mới vươn lên trở thành một nơi đáng sống với nguồn nhân tài đẳng cấp thế giới, thị trường tiềm năng thu hút nguồn nhân sự lãnh đạo cấp cao với các chính sách ưu đãi rộng mở và chất lượng cuộc sống tiện nghi, TP.Hồ Chí Minh cần phải chú trọng tháo gỡ những nút thắt hiện hữu cũng như có chủ trương, chính sách, giải pháp phù hợp để thu hút nhân tài" - Viện trưởng Viện Khoa học Pháp lý và Kinh doanh Quốc tế khuyến nghị.

Và giải pháp đầu tiên, theo Luật gia Nguyễn Thị Sơn, TP.Hồ Chí Minh cần có ngân quỹ dành cho hoạt động đào tạo, qua đó tạo điều kiện để sinh viên được vay đi học. Nếu được Nhà nước tuyển chọn, người được đào tạo không phải hoàn vốn vay. Nếu sau khi tốt nghiệp được tổ chức tư nhân tuyển chọn, người được đào tạo được phép trả dần vốn vay (họ đi làm tạo ra doanh thu và lợi nhuận của doanh nghiệp tức là họ đã góp phần đóng thuế cho nhà nước).

Thứ hai, TP.Hồ Chí Minh cần có chính sách nhà ở trả góp cho sinh viên, nhà ở trả góp cho những nhân tài, người có công việc tốt bởi có "an cư" thì người tài mới có thể "lạc nghiệp", mới yên tâm gắn bó và cống hiến hết mình cho Thành phố

Quan trọng hơn cả, Luật gia Nguyễn Thị Sơn cho rằng TP.Hồ Chí Minh cần quan tâm xây dựng một cộng đồng sống có trách nhiệm với xã hội, biết tôn trọng trí thức và trọng dụng nhân tài. “Không ai cấm hay ghét người giàu nhưng mọi người cần tôn trọng người có óc sáng tạo, làm giàu chính đáng. “Một người biết lo bằng kho người làm", người lãnh đạo giỏi là người biết phải làm như thế nào để đạt kết quả cao nhất, trong khi người công nhân phải biết làm đúng, làm chính xác công việc được giao. Chung quy lại, Thành phố cần quan tâm thể chế hóa các nội dung quan trọng như cách thức sử dụng người có tài năng, môi trường làm việc, cơ hội thăng tiến, chế độ đãi ngộ....; đồng thời có cơ chế, chính sách rõ ràng, phù hợp nhằm tạo điều kiện, môi trường thuận lợi cho nhân tài phát triển, phát huy tài năng và đóng góp trí tuệ của mình cho sự phát triển đi lên của Thành phố” - bà Sơn nhấn mạnh.

Văn Lượng - Vietnam Business Forum