Hợp tác quốc tế ngành Hải quan 2024: Tạo chiều sâu, mở rộng hội nhập

Năm 2024 đánh dấu chặng đường 30 năm hợp tác và hội nhập quốc tế của Hải quan Việt Nam với rất nhiều thành tựu, góp phần thúc đẩy tiến trình hiện đại hóa của ngành Hải quan, tạo thuận lợi cho hàng hóa xuất nhập khẩu, phương tiện xuất nhập cảnh qua biên giới. Đồng thời, tăng cường thực thi pháp luật, đảm bảo an ninh, chủ quyền, lợi ích kinh tế quốc gia khi Việt Nam tham gia nhiều những FTA song và đa phương, kim ngạch XNK dự kiến lên đến 800 tỷ USD.

Từ hợp tác song phương

Theo ông Đào Đức Hải - Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế cho biết, từ nay đến năm 2030, Hải quan Việt Nam sẽ tập trung triển khai đồng bộ, toàn diện các giải pháp trọng tâm nâng cao hiệu quả tham gia, tăng cường đóng góp trong các cơ chế hợp tác và hội nhập hải quan tại các khuôn khổ ASEAN, WTO, APEC, ASEM, WCO...; hợp tác chặt chẽ với các đối tác để nghiên cứu, tìm hiểu và đánh giá các mô hình, biện pháp, phương pháp, xu hướng phát triển của quản lý hải quan hiện đại trong bối cảnh mới của thế giới và khu vực về kinh tế, thương mại;

Các hình thức hợp tác nhứ:  kết nối trong trao đổi thông tin, phối hợp xác minh C/O, xác minh các vụ việc vi phạm pháp luật hải quan; tăng cường phối hợp kiểm soát các mặt hàng cấm, vận chuyển hàng bất hợp pháp; thúc đẩy hoạt động hợp tác kỹ thuật nghiệp vụ với các nước đối tác... Nghiên cứu, xây dựng kế hoạch đàm phán và ký kết các thỏa thuận công nhận lẫn nhau DN ưu tiên với các nước đối tác quan trọng, đặc biệt là các nước đã có các hiệp định/thỏa thuận hợp tác song phương hoặc đa phương với Việt Nam; tổ chức thực hiện có hiệu quả các cam kết quốc tế về hải quan và tạo thuận lợi thương mại mà Việt Nam tham gia, đẩy mạnh quá trình nội luật hóa các cam kết đồng bộ với hệ thống pháp luật trong nước.

Trong thời gian qua, hoạt động hợp tác giữa Hải quan Việt Nam với Hải quan các nước làng giềng, nước lớn và các đối tác quan trọng tiếp tục được triển khai, đi vào thực chất hơn, thể hiện qua việc tăng cường trao đổi đoàn cấp cao, trao đổi thông tin và hợp tác về chuyên môn nghiệp vụ, hỗ trợ tăng cường năng lực.

Một loạt các thỏa thuận, văn kiện quan trọng về hợp tác hải quan đã và chuẩn bị được ký kết với các đối tác thương mại lớn gồm: Tuyên bố Ý định với Hải quan Hoa Kỳ về tìm kiếm cơ hội hợp tác trong việc thiết lập Chương trình trao đổi dữ liệu hàng hóa điện tử với nước ngoài (FECDEP) (tháng 5); Kế hoạch hợp tác điều tra với Hải quan Úc (tháng 5); Kế hoạch hành động với Hải quan Trung Quốc về công nhận lẫn nhau doanh nghiệp ưu tiên (tháng 10); Kế hoạch hành động chung với Hải quan Liên bang Nga về chống vi phạm hải quan giai đoạn 2024-2026 (tháng 6); Thỏa thuận công nhận lẫn nhau về doanh nghiệp ưu tiên với Hải quan Hàn Quốc (dự kiến tháng 12). Ngoài ra, tiến độ đàm phán các hiệp định và thỏa thuận về hỗ trợ lẫn nhau trong lĩnh vực hải quan với các đối tác như: Trung Quốc, Anh, Đức, Chile, Srilanka, các nước khu vực Trung Đông như UAE, Quatar cũng được đẩy mạnh, với mục tiêu kết thúc đàm phán một số hiệp định và thỏa thuận trong năm 2025.       

Nhằm hỗ trợ thực hiện các mục tiêu  Hải quan số, Hải quan thông minh, Hải quan đã chủ động tìm kiếm cơ hội và mở rộng các hoạt động hợp tác trao đổi nghiệp vụ và kỹ thuật với các nước đối tác lớn nhiều kinh nghiệm. Kết quả nổi bật có thể kể đến việc hợp tác, nghiên cứu về khả năng kết nối, trao đổi dữ liệu điện tử với Hải quan Hoa Kỳ phục vụ nâng cao hiệu quả công tác quản lý hải quan, nghiên cứu đánh giá khả năng trao đổi dữ liệu hàng hóa giữa 01 cặp cảng biển của Việt Nam và Hà Lan, xây dựng Đề án “Cửa khẩu thông minh” với Hải quan Trung Quốc, và đặc biệt, theo yêu cầu cần thiết và cấp bách của Ngành, Vụ HTQT là đầu mối chủ trì trao đổi với Nhật Bản, tham mưu phương án làm việc, chuẩn bị tài liệu tại các cuộc họp, chuyến công tác cấp cao của Lãnh đạo Bộ và LĐTC về đề nghị hỗ trợ liên quan đến bảo trì và nâng cấp Hệ thống VNACCS/VCIS, cũng như đề xuất về khả năng hỗ trợ, tham gia của phía bạn vào quá trình xây dựng tái thiết kế tổng thể hệ thống công nghệ thông tin thực hiện Hải quan số của Hải quan Việt Nam. 

Ngoài các đối tác chiến lược, Hải quan Việt Nam cũng tiếp tục duy trì và làm sâu sắc quan hệ hợp tác với hải quan các nước láng giềng. Với Trung Quốc, ngoài lĩnh vực hợp tác truyền thống về kiểm soát hải quan, hai bên còn đẩy mạnh nghiên cứu mở rộng hợp tác về số hóa hải quan, doanh nghiệp ưu tiên, một cửa... theo nội dung Tuyên bố chung Việt Nam – Trung Quốc của các Lãnh đạo cấp cao hai nước vào tháng 12/2023. Với Lào và Campuchia, hai Hội nghị Tổng cục trưởng Hải quan Việt Nam – Lào (tháng 11) và Việt Nam – Campuchia (tháng 12) được duy trì theo cơ chế thường niên và tổ chức tại Việt Nam, có ý nghĩa lớn, tạo thuận lợi cho việc cập nhật thông tin nhanh chóng, nâng cao hiệu quả phối hợp giữa các cơ quan Hải quan với nhau. Ngoài ra, hoạt động hợp tác của các Cụm Hải quan dọc biên giới đường bộ giữa Việt Nam với các nước láng giềng cũng được duy trì, tổ chức Hội đàm định kỳ.

Đến hợp tác đa phương

Năm 2024 có thể được coi là điểm sáng nổi bật về sự tham gia của Hải quan Việt Nam tại các diễn đàn đa phương của Hải quan khu vực và thế giới. Trong khu vực Đông Nam Á, theo cơ chế luân phiên, Hải quan Việt Nam đảm nhiệm vai trò Chủ tịch diễn đàn hợp tác Hải quan ASEAN từ tháng 6/2024 đến tháng 5/2025. Theo đó, Tổng cục Hải quan đã chủ trì tổ chức và điều hành thành công Hội nghị Tổng cục trưởng Hải quan ASEAN lần thứ 33 tại Phú Quốc. Đây là Hội nghị thường niên quan trọng nhất trong diễn đàn hợp tác Hải quan ASEAN với mục tiêu rà soát, thúc đẩy tiến độ các hoạt động hợp tác hội nhập Hải quan ASEAN đang triển khai và đề ra các định hướng cho giai đoạn tiếp theo. Với tư cách là nước Chủ tịch, Việt Nam đã thể hiện vai trò tích cực và chủ động trong công tác điều hành cũng như tham gia hội nghị, thể hiện qua việc đưa ra các định hướng, đề xuất sáng kiến hợp tác hội nhập khu vực về Hải quan xanh, nghiên cứu áp dụng công nghệ mới; tăng cường kết nối, chia sẻ thông tin phục vụ kiểm soát hải quan…Đây đều là các lĩnh vực quan trọng tạo nền tảng cho việc nghiên cứu và xây dựng Chiến lược Phát triển Hải quan ASEAN cho giai đoạn 2026-2030. Ngoài ra, công tác tổ chức Hội nghị của Việt Nam cũng được chuẩn bị và thực hiện chu đáo, kỹ lưỡng, thể hiện sự chuyên nghiệp, trọng thị và đã để lại ấn tượng tốt đẹp, được các đồng nghiệp Hải quan quốc tế đánh giá cao.

Tại Tổ chức Hải quan Thế giới WCO, Hải quan Việt Nam đã được các thành viên nhất trí ủng hộ lựa chọn là Chủ tịch Ủy ban Kỹ thuật Thường trực cho giai đoạn từ tháng 4/2024 - 4/2025, thể hiện sự tín nhiệm và đánh giá cao của WCO đối với các đóng góp của Hải quan Việt Nam trong thời gian qua tại diễn đàn Hải quan lớn nhất toàn cầu. Trong hoạt động của khu vực Châu Á Thái Bình Dương, trên cơ sở ý kiến tham mưu, đề xuất của Vụ HTQT, Hải quan Việt Nam đã tích cực tham gia đóng góp nhiều ý kiến trong vai trò là thành viên của Nhóm xây dựng xây dựng Kế hoạch chiến lược khu vực Châu Á Thái Bình Dương của WCO giai đoạn 2024-2026 và trực tiếp là nước điều phối một trong bốn nội dung ưu tiên của Kế hoạch này cùng Hải quan Úc. Ngoài ra, Hải quan Việt Nam đã chủ trì đăng cai tổ chức 02 hội thảo trong khuôn khổ WCO là Hội thảo khu vực về Nâng cao năng lực về quyền sở hữu trí tuệ (tháng 5) và Hội thảo Quốc gia về mô hình dữ liệu WCO (tháng 11).  

Trong năm nay, Hải quan Việt Nam tiếp tục phát huy thế mạnh và được đánh giá là một trong những thành viên tích cực đối với hoạt động kiểm soát của khu vực nói chung. Việt Nam đã có nhiều đóng góp được ghi nhận với vai trò thành viên tại các chiến dịch trong khuôn khổ WCO như Chiến dịch Demeter, Chiến dịch TIN CAN, Chiến dịch Thunder, Dự án quản lý biên giới nhằm kiểm soát, chống buôn bán/vận chuyển trái phép phế liệu nhựa và đặc biệt là với vai trò chủ trì/đồng chủ trì tại các Chiến dịch Con Rồng Mê Kông, Chiến dịch Kiểm soát Hải quan chung (JCC) trong khuôn khổ ASEAN…

Tới nay, Hải quan Việt Nam đã và đang từng bước hội nhập ngày càng sâu rộng, là thành viên quan trọng có trách nhiệm của nhiều diễn đàn, tổ chức kinh tế khu vực và toàn cầu. Việc tham gia vào các tổ chức quốc tế của Hải quan Việt Nam đang dần được chuyển hóa từ việc thực hiện quyền, nghĩa vụ thành viên sang việc chủ động tích cực tham gia vào việc định hình cơ chế, thể chế hợp tác trong các tổ chức này với vai trò và vị thế ngày càng được khẳng định.

Hiền Phúc (Vietnam Business Forum)