Để dòng vốn FDI Trung Quốc tại Việt Nam ngày càng “chất – lượng” hơn

Trong năm 2024, các nhà đầu tư đến từ Trung Quốc đã vượt qua Hàn Quốc, Nhật Bản, Singapore… để vươn dẫn đầu về số dự án đầu tư cấp mới tại Việt Nam. Nhưng bên cạnh sự gia tăng về “lượng” thì “chất” của các dự án đầu tư đến từ nước láng giềng “núi liền núi, sông liền sông…” cũng từng bước cải thiện. Chuyên gia tư vấn đầu tư ông Ngô Nghị Cương - Giám đốc điều hành Công ty C+ cho biết.

Thưa ông, hiện đầu tư FDI Trung Quốc đang đứng đầu về số dự án tại Việt Nam và đang hướng đến dần đứng đầu về tổng số vốn. Ông nhìn nhận sao về xu hướng này?

Ông Ngô Nghị Cương là diễn giả tại Diễn đàn Cơ hội hợp tác đầu tư Việt Nam – Trung Quốc tổ chức tại TP Hồ Chí Minh vào ngày 28/11/2024

Theo số liệu vừa được Bộ Kế hoạch – Đầu tư công bố, dòng vốn FDI Trung Quốc trong năm 2024 đứng đầu về số dự án cấp mới tại Việt Nam và đứng thứ 3 theo giá trị đầu tư đăng ký mới. Luỹ kế đến hết năm 2024, các dự án FDI Trung Quốc đứng thứ 6; nếu tính luôn cả Hồng Kông (Trung Quốc) sẽ đứng thứ 4, chỉ sau Hàn Quốc, Singapore và Nhật Bản.

Thực tế trong 2 năm gần đây, có hiện tượng dòng vốn đầu tư từ Trung Quốc ra nước ngoài một cách gián tiếp thông qua một quốc gia thứ 3 mà không trực tiếp vào quốc gia tiếp nhận đầu tư. Nếu xét luôn phần vốn đi vòng này, FDI Trung Quốc đang hướng dần về vị trí đầu trong tương lai gần.

Đầu tư ra nước ngoài của các doanh nghiệp Trung Quốc tiếp tục tăng trong năm 2024. Cụ thể trong 10 tháng đầu năm 2024, đầu tư ra nước ngoài của Trung Quốc đạt gần 135,9 tỷ USD, tăng 10.9% so với cùng kỳ năm 2023 (theo số liệu của Bộ Thương Mại Trung Quốc - MOFCOM). Việt Nam nằm trong top những quốc gia đón nhận dòng vốn này. Trong năm 2024 đã có 955 dự án đăng ký mới có số vốn đăng ký mới đạt 2,84 tỷ USD. So với 10 năm trước, FDI Trung Quốc đã tăng 8,5 lần cả về số dự án và tổng vốn đăng ký.

Năm 2025, xu thế này vẫn sẽ tiếp diễn. Một báo cáo của Hội đồng xúc tiến Thương Mại Trung Quốc công bố hôm 27/12/2024 cho biết hơn 80% doanh nghiệp được khảo sát trả lời sẽ duy trì hoạt động hoặc mở rộng đầu tư ra nước ngoài.

Theo ông, đâu là yếu tố khiến dòng vốn FDI Trung Quốc đã thay đổi đáng kể với nhiều dự án lớn, có quy mô công nghệ hiện đại?

Đã có những dự án FDI Trung Quốc hàng trăm triệu đô ở những lĩnh vực sản xuất chế tạo như vi mạch bán dẫn, tế bào quang điện, linh kiện điện tử, thiết bị gia dụng và hàng tiêu dùng. Đây là dòng vốn chất lượng hơn dòng vốn thâm dụng lao động trước đây.

Tuy nhiên sự cải thiện về “chất” này theo tôi chưa thể gọi là những dự án với công nghệ hiện đại. Có thể đó là những lĩnh vực mới và tiên tiến đối với Việt Nam, nhưng vẫn là công nghệ đời cũ với các doanh nghiệp Trung Quốc khi mang ra nước ngoài đầu tư. Nước bạn đã đi trước chúng ta khá xa ở nhiều lĩnh vực từ sản xuất, chế biến chế tạo, cụ thể như ngành sản xuất ô tô điện (electric vehicle – EV) và linh phụ kiện, pin sạc, ngành tự động hoá, đến các lĩnh vực khác như sản phẩm sinh hoá, vật liệu mới, năng lượng sạch, xây dựng đường sắt cao tốc, ứng dụng AI,…

Các doanh nghiệp Trung Quốc cũng có khoản đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D) lớn. Khoản đầu tư cho R&D này hiện đang được hưởng các ưu đãi về thuế và các chính sách trợ cấp đặc biệt của Chính phủ. Họ không mang các công nghệ hiện đại khi đầu tư ra nước ngoài. Thông thường họ chuyển sang nước nhận đầu tư các đời máy móc thuộc thế hệ cũ 1 hoặc 2 đời trước đó. Ngoài yếu tố bảo mật và bản quyền, ngôn ngữ và nguồn nhân lực chất lượng cao là những rào cản lớn chưa thể vượt qua.

Nhưng nhìn tổng thể, sự chuyển dịch về “lượng” và “chất” của dòng vốn FDI Trung Quốc thời gian qua là một tín hiệu tích cực.

Vậy dòng vốn FDI Trung Quốc sẽ hướng mạnh vào lĩnh vực, ngành nghề và địa bàn nào tại Việt Nam?

Do khởi nguyên của làn sóng đầu tư vào Việt Nam là để phân tán rủi ro từ chính sách thuế quan nhập khẩu của Hoa Kỳ nên các lĩnh vực đầu tư của làn sóng này phần lớn thuộc nhóm mặt hàng xuất khẩu của Trung Quốc vào thị trường Bắc Mỹ như linh phụ kiện ngành ô tô điện, linh kiện điện tử, sản phẩm cơ khí, đổ nội ngoại thất, và thiết bị gia dụng.

Năm 2025, sẽ có thêm dòng vốn trong lĩnh vực xây dựng, hạ tầng giao thông, logistics, và bán lẻ do đòi hỏi từ chính chuỗi cung ứng của họ và sự am hiểu sâu hơn về nhu cầu thị trường Việt Nam. Nhiều doanh nghiệp trong các lĩnh vực này trong năm 2024 vẫn ở trạng thái thăm dò, chỉ đi theo phục vụ khách hàng của họ tại Việt Nam mà chưa mạnh dạn đầu tư. Họ chắc chắn sẽ thay đổi kế hoạch khi nhìn ra triển vọng phát triển của nước láng giềng của họ.

Văn hoá kinh doanh Trung Quốc mang tính cộng đồng và gắn bó. Họ dễ dàng lựa chọn địa điểm đầu tư chỉ vì một lời giới thiệu của bạn hàng đã đến đầu tư ở địa phương đó. Điều này phần nào lý giải tại sao trong thời gian qua một số tỉnh thành thu hút nhiều vốn FDI Trung Quốc như Bắc Ninh, Bắc Giang, Hải Phỏng, hay như Bình Dương, Đồng Nai, và Bà Rịa – Vũng Tàu.

Dĩ nhiên, nhà đầu tư Trung Quốc còn quan tâm đến kết nối hạ tầng giao thông, đặc biệt là cảng biển quốc tế, chi phí nhân công và chi phí đầu tư ban đầu, hệ sinh thái trong cùng lĩnh vực khi quyết định lựa chọn địa bàn đầu tư. Các địa phương cần có chiến lược riêng dựa vào ưu thế địa phương khi mời gọi dòng vốn FDI Trung Quốc.

Khi giới thiệu tư vấn cho các nhà đầu tư Trung Quốc vào Việt Nam, bên cạnh đưa ra các thông tin cụ thể, chính xác cho các đối tác, C+ còn tập trung vào yếu tố gì, chú trọng giải quyết vấn đề nào?

Chúng tôi luôn nhấn mạnh đến 3 yếu tố: Định hướng phát triển của kinh tế Việt Nam, quan tâm hợp tác với doanh nghiệp nội, và có kế hoạch đầu tư lâu dài.

Đầu tiên là thông tin về định hướng phát triển của kinh tế Việt Nam trong 5 năm tới và xa hơn nữa. Đây là yếu tố cần thiết mà nhà đầu tư Trung Quốc cần nắm bắt. Việt Nam định hướng phát triển nền kinh tế xanh và bền vững. Do chưa quan tâm đều này nên dòng vốn FDI Trung Quốc chưa tham gia vào các dự án chuyển đổi năng lượng, chuyển đổi số, hay các dịch vụ cần cho phát triển bền vững. Về lâu dài, dòng vốn Trung Quốc vẫn sẽ không còn hấp dẫn so với những dòng vốn khác có sự tham gia vào định hướng phát triển này.

Thứ hai là hợp tác với doanh nghiệp trong nước, tận dụng lợi thế am hiểu thị trường và chuỗi cung ứng địa phương của lực lượng này. Có thể khi vào thị trường mới, các doanh nghiệp Trung Quốc vẫn chọn sử dụng hàng hoá và dịch vụ của chính chuỗi cung ứng của họ. Nhưng về lâu dài, việc này sẽ không hiệu quả và tăng chi phí. Ngược lại, các doanh nghiệp trong nước ban đầu có thể sẽ gặp trở ngại khi hợp tác, gia nhập vào chuỗi cung ứng của các nhà đầu tư; nhưng khi đã nắm rõ nhu cầu và có đơn hàng ổn định, các doanh nghiệp sản xuất trong nước chắc chắn sẽ đầu tư và cải tiến để có thể đáp ứng được.

Thứ ba là nên có kế hoạch đầu tư lâu dài. Dẫu biết rằng việc đầu tư ra nước ngoài phụ thuộc vào sự thay đổi địa chính trị, dịch chuyển của chuỗi cung ứng hay có tính chu kỳ, nhưng việc có một kế hoạch đầu tư lâu dài ở Việt Nam sẽ giúp cho chính dự án đầu tư đó hấp dẫn hơn với địa phương tiếp nhận nó, với các đối tác kinh doanh và với nguồn lao động mà dự án. Chúng ta có thể nhận thấy các nhà máy của hầu hết các doanh nghiệp Nhật Bản không gặp khó khăn trong tuyển dụng. Một trong các yếu tố thu hút lao động là tính ổn định và lâu dài. Việc cam kết đầu tư lâu dài cũng sẽ giúp thương hiệu của chính nhà đầu tư đó được yêu thích tại thị trường Việt Nam.

Trân trọng cảm ơn ông!

Trần Trang (Vietnam Business Forum)