Đối ngoại nhân dân thúc đẩy mạnh mẽ hợp tác Việt Nam - Myanmar

Những năm gần đây, công tác đối ngoại nhân dân được thúc đẩy mạnh mẽ, đem lại nhiều hiệu quả thiết thực, qua đó góp phần củng cố mối quan hệ Đối tác Hợp tác Toàn diện giữa Việt Nam và Myanmar. Trong đó, Hội hữu nghị Việt Nam - Myanmar từ khi thành lập (năm 2014) đã chủ động, tích cực tổ chức, tham gia nhiều hoạt động cung cấp thông tin, hỗ trợ hợp tác, giao lưu văn hóa, xúc tiến thương mại - đầu tư giữa các tổ chức, cá nhân hai nước. Nhân kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Myanma (1975-2025), Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp có buổi trò chuyện cùng Ban lãnh đạo Hội Hữu nghị Việt Nam - Myanmar để trao đổi về các hoạt động này.

Những đánh giá của Hội về mối quan hệ giữa Việt Nam và Myanmar trong 50 năm qua; đâu là thành tựu quan trọng nhất?

Ông Chu Công Phùng, Chủ tịch Hội hữu nghị Việt Nam - Myanmar (nguyên Đại sứ Việt Nam tại Myanmar): Sau nửa thế kỷ thiết lập ngoại giao (ngày 28/5/1975), quan hệ hợp tác giữa Việt Nam và Myanmar có bước phát triển vượt bậc, nổi bật:

Về chính trị, hai nước đã từng bước nâng cấp độ ngoại giao; từ đặt Tổng lãnh sự quán (tháng 12/1957) cho đến Đại sứ quán tại mỗi nước (tháng 5/1975). Đặc biệt, sau chuyến thăm Myanmar của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng vào tháng 8/2017, Việt Nam và Myanmar đã chính thức thiết lập quan hệ Đối tác Hợp tác Toàn diện.

Về kinh tế, ngay sau chuyến thăm Myanmar của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng vào tháng 4/2010, hai bên đã ra tuyên bố chung hợp tác trên 12 lĩnh vực; từ đó tạo thêm nhiều xung lực mới và mối quan hệ hai nước đã phát triển vượt bậc: Năm 2000, kim ngạch thương mại hai chiều chỉ đạt 9,3 triệu USD đến năm 2019 (năm cao nhất) đã lên 952,9 triệu USD (tăng hơn 100 lần); đưa Việt Nam trở thành là đối tác thương mại lớn thứ 9 của Myanmar. Hai nước cũng đã ký kết 05 hiệp định thương mại và 06 thoả thuận (MOU) hợp tác kinh tế; mở 02 đường bay trực tiếp Hà Nội - Yangon và TP. Hồ Chí Minh - Yangon với tần suất 6-7 chuyến/tuần. Cho đến nay, Việt Nam đã đầu tư 2,2 tỷ USD với 03 dự án lớn, xếp thứ 7 trong số 53 quốc gia, vùng lãnh thổ đầu tư vào Myanmar (cũng tăng hơn 100 lần năm 2010 với tổng vốn đầu tư đạt 23,65 triệu USD).

Ông Nguyễn Văn Bẩy - Trưởng Đại diện Hội hữu nghị Việt Nam - Myanmar tại Myanmar: Chúng ta thấy rõ hợp tác kinh tế Việt Nam - Myanmar trong nửa thế kỷ được chia làm hai giai đoạn với mức độ khác nhau: 35 năm đầu hạn chế; còn 15 năm sau khá mạnh mẽ. Hai chuyến thăm của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng năm 2010 và của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng năm 2017 là hai dấu ấn nổi bật nhất thúc đẩy hợp tác song phương.

Xin cho biết những yếu tố thúc đẩy quan hệ hợp tác giữa doanh nghiệp hai nước; đâu là những rào cản cần tháo gỡ để hợp tác kinh doanh hiệu quả hơn?

Ông Chu Công Phùng, Chủ tịch Hội hữu nghị Việt Nam - Myanmar (nguyên Đại sứ Việt Nam tại Myanmar): Hợp tác kinh doanh Việt Nam - Myanmar có nhiều thuận lợi, nổi bật ở 06 yếu tố:

Thứ nhất: Quan hệ chính trị Việt Nam - Myanmar khá đặc biệt. Cả hai nước đều cùng có lịch sử chống đế quốc, thực dân và giành độc lập bằng sức mạnh chính mình. Từ sau năm 1948 (giải phóng Myanmar thành lập Chính phủ mới), cả hai bên đều không nảy sinh bất đồng chính kiến hay mâu thuẫn quyền lợi; thậm chí, Myanmar còn cử quân đội hỗ trợ Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.

Thứ hai: Cả hai nước đều tương đồng về văn hóa lúa nước, phong tục tập quán, tôn giáo chính là đạo Phật…; cá biệt một số nét văn hoá còn “trùng khớp” nhau như tục “ăn trầu” và truyện cổ tích về tục “ăn trầu”.

Thứ ba: Đất nước, nền kinh tế Myanmar mở cửa khá chậm, chưa đặt ra nhiều hàng rào kỹ thuật hàng hóa. Các sản phẩm của doanh nghiệp Việt Nam khá phù hợp nên được thị trường Myanmar dễ dàng chấp nhận. Bởi thế các cuộc triển lãm, hội trợ hàng hóa tại Myanmar, hàng hoá của doanh nghiệp Việt Nam được tiêu thụ mạnh mẽ.

Thứ tư: Bên cạnh hai đường bay trực tiếp Hà Nội - Yangon và TP.Hồ Chí Minh -Yangon, Việt Nam và Myanmar ra còn là hai điểm đầu của hành lang kinh tế Đông Tây qua các nước Việt Nam, Lào, Thái Lan, Myanmar nên việc kết nối giao thương khá thuận lợi.

Thứ năm: Cả hai nước đều là thành viên của cộng đồng kinh tế ASEAN nên được hưởng ưu đãi từ các giao dịch nội khối.

Thứ sáu: Hai bên đã có các cơ chế hợp tác phù hợp với 08 hiệp định kinh tế tự do đa phương, đã thành lập Ủy ban hợp tác hỗn hợp giữa hai nước và 03 tổ chức hoạt động khá hiệu quả (Hội hữu nghị Việt Nam - Myanmar, Hiệp hội các nhà đầu tư Việt Nam tại Myanmar - AVIM và Câu lạc bộ Doanh nghiệp Việt Nam tại Myanmar).

Tuy nhiên, hợp tác hai nước cũng còn nhiều rào cản bởi tình hình chính trị tại Myanmar chưa ổn định (chính biến tháng 2/2021 và các xung đột vũ trang). Hiện các bên đang nỗ lực tìm giải pháp chung để sớm ổn định tình hình. Bên cạnh đó, hệ thống pháp luật tại Myanmar chưa đồng bộ, trong đó có nhiều điều kiện hay ràng buộc bất lợi cho giới kinh doanh, nhất là nhà đầu tư nước ngoài. Trong khi đó cơ sở hạ tầng tại nước bạn còn yếu kém, tình trạng thiếu điện, nước sạch; các loại thuế phí cao, chi phí logictis lớn, chưa có công nghiệp phụ trợ; nguồn nhân lực có tay nghề thấp... Ngoài ra quy trình xử lý công việc chính quyền Myanmar khá chậm trễ, môi trường đầu tư - kinh doanh chưa thông thoáng.

Ông Nguyễn Bá Khoát - Thư ký Hội hữu nghị Việt Nam - Myanmar: Hiện các doanh nghiệp, nhà đầu tư nước ngoài tại Myanmar rất khó tiếp cận các điều kiện kinh doanh cơ bản như: Đất đai, nguồn vốn, giấy phép xuất nhập khẩu hàng hóa (vẫn áp dụng theo từng hợp đồng), các dịch vụ hỗ trợ doanh nghiệp, thiếu hệ sinh thái ngành hàng... Nhiều quy định pháp luật, thủ tục hành chính quá cũ, mang tính định hình khung, thiếu chi tiết khiến nảy sinh sự nhũng nhiễu khi áp dụng, mất thời gian, chi phí không chính thức và tiềm ẩn nhiều rủi ro. Việc này không dễ giải quyết, nhất là khi một chính phủ dân sự còn chưa được tái lập thì cơ chế xin cho còn thịnh hành và tình trạng lũng đoạn của một số doanh nghiệp khiến môi trường đầu tư - kinh doanh không có sự công bằng.

Ông Nguyễn Văn Bẩy - Trưởng Đại diện Hội hữu nghị Việt Nam - Myanmar tại Myanmar: Những năm gần đây, sự tin cậy giữa nhân dân Việt Nam và Myanmar đã được củng cố hơn. Các sản phẩm tiêu dùng nội địa của doanh nghiệp Việt Nam có thể đem tiêu thụ ở Myanmar mà không cần thay đổi các đặc tính, chất lượng (trừ một số chi tiết về khẩu vị thực phẩm như cay hơn, mặn hơn). Hiện nhiều người Myamar coi Việt Nam là điểm đến tin cậy để đầu tư, kinh doanh, du lịch, khám chữa bệnh,… thậm chí sang Việt Nam để học tiếng Trung, Hàn… Cộng đồng kinh doanh Việt Nam cần hiểu rõ để nắm bắt, khai thác thị trường tiềm năng này khi điều kiện cho phép để không bỏ lỡ cơ hội.

Vai trò của Hội hữu nghị Việt Nam - Myanmar trong hợp tác kinh tế- thương mại song phương; Hội đã có hoạt động nào để hỗ trợ, kết nối doanh nghiệp hai nước?

Ông Chu Công Phùng, Chủ tịch Hội hữu nghị Việt Nam - Myanmar (nguyên Đại sứ Việt Nam tại Myanmar): Hội đã cung cấp cho doanh nghiệp hai bên nhiều thông tin về thuận lợi, rào cản, khó khăn trong kinh doanh. Hàng năm, Hội đã tổ chức các cuộc tọa đàm và mời các diễn giả, doanh nghiệp đầu tư thành công hoặc thất bại để giới thiệu việc đầu tư, kinh doanh tại Myanmar; đồng thời chắp nối cho doanh nghiệp hai bên có nhu cầu hợp tác. Cụ thể vào tháng 4/2024, Hội đã kết nối cho 04 doanh nghiệp lớn của hai nước trong lĩnh vực dược phẩm, nông nghiệp, thủy sản và cây công nghiệp… hợp tác kinh doanh. Sau khi các doanh nghiệp ký kết, Hội đều theo dõi tình hình, giám sát và hỗ trợ việc hợp tác sao cho hiệu quả nhất. Bên cạnh đó, Hội còn tích cực tham gia các đoàn, phiên làm việc của Chính phủ hai nước, đóng góp các kiến nghị, đề xuất tháo gỡ khó khăn nhằm gia tăng hợp tác giữa các bên... Ngoài ra, Hội còn làm cầu nối cho nhiều hoạt động kết nối văn hoá, du lịch giữa hai đất nước.

Ông Nguyễn Bá Khoát - Thư ký Hội hữu nghị Việt Nam - Myanmar: Hội đã thường xuyên giữ mối liên hệ và kết nối chặt chẽ với Đại sứ quán Myanmar tại Hà Nội, các Tham tán thương mại và đại diện Myanmar tại Việt Nam để cung cấp thông tin, tư vấn các vấn đề liên quan, sẵn sàng hỗ trợ nhằm thúc đẩy sự hợp tác giữa đất nước và nhân dân hai nước. Cụ thể trong đầu năm 2025, Hội đã, đang hỗ trợ Đại sứ quán Myanmar tại Việt Nam mời các đại biểu tham dự Tết Té nước (mới được UNESCO công nhận Di sản văn hoá)…

Myanmar là một thị trường tiềm năng nhưng cũng không ít thách thức. Ông có thể chia sẻ lời khuyên đối với các doanh nghiệp?

Ông Chu Công Phùng, Chủ tịch Hội hữu nghị Việt Nam - Myanmar (nguyên Đại sứ Việt Nam tại Myanmar): Đã đầu tư, kinh doanh tại Myanmar phải kiên trì. Các câu chuyện của Viettel hay BIDV cho thấy để có được thành công tại Myanmar như hôm nay là một hành trình khá dài, các doanh nghiệp đã phải nỗ lực thúc đẩy để biến các tiềm năng, cơ hội thành những kết quả cụ thể.

Trong thời gian tới, Hội có những sáng kiến hay kế hoạch gì để tăng cường kết nối doanh nghiệp hai nước?

Ông Chu Công Phùng, Chủ tịch Hội hữu nghị Việt Nam - Myanmar (nguyên Đại sứ Việt Nam tại Myanmar): Hội sẽ định kỳ tổ chức các buổi tọa đàm để doanh nghiệp hai bên gặp gỡ, tiếp xúc; đồng thời chủ động cung cấp các thông tin nhạy nhất của Myanmar về thị trường, về nhu cầu xuất, nhập khẩu của thị trường, của doanh nghiệp hai bên; sẵn sàng đứng ra kết nối giữa các đối tác hai nước. Hội cũng tích cực làm cầu nối, truyền tải các ý kiến, nguyện vọng của người dân, doanh nghiệp với Chính phủ và cơ quan quản lý hai nước. Trong năm 2025, Hội dự định sẽ đề nghị gặp đồng chí Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Việt Nam để truyền tải một số thông tin kiến nghị của doanh nghiệp và của Hội để góp phần thúc đẩy quan hệ hợp tác giữa các doanh nghiệp hai bên. Cùng với đó, Hội cũng sẽ mời các doanh nghiệp Việt Nam tham gia các đoàn xúc tiến đầu tư, thương mại, du lịch thường niên tại Myanmar để thúc đẩy hợp tác giữa doanh nghiệp hai bên; nhất là hợp tác về nông nghiệp, cây công nghiệp, thủy sản, hải sản… đang được Chính phủ và doanh nghiệp nước bạn quan tâm.

Ông Nguyễn Văn Bẩy - Trưởng Đại diện Hội hữu nghị Việt Nam - Myanmar tại Myanmar: Trong nông nghiệp, Việt Nam có rất nhiều mô hình trang trại để cho Myanmar học tập như: mô hình trồng cà phê, cà phê xen canh với mắc ca, cà phê xen canh sầu riêng… Chúng tôi đã tổ chức cho nhiều doanh nghiệp, cá nhân tham quan các mô hình này tại Đắk Lắk và thăm các trang trại thủy sản một số tỉnh. Tuy vậy, hiện một số doanh nghiệp Việt Nam còn mang tâm lý e ngại với tình hình chính trị tại Myanmar. Xin nói rõ, chỉ những nơi xảy ra xung đột thì mất an toàn và không cho phép người nước ngoài tiếp cận, còn lại đều là tương đối yên ổn và có thể kinh doanh.

Ông Nguyễn Bá Khoát - Thư ký Hội hữu nghị Việt Nam - Myanmar: Myanmar hiện đang ưu tiên các dự án về phát triển nông nghiệp nhưng nếu kết hợp được hoạt động thương mại biên mậu với Trung Quốc và Lào sẽ hiệu quả hơn. Hiện quan hệ thương mại song phương phụ thuộc vào vận tải đường biển, có một lượng hàng hoá theo tuyến đường bộ Myanmar - Thái Lan - Campuchia về Việt Nam nhưng rất nhỏ lẻ. Trong khi đó, vận tải đường bộ cũng có ưu thế riêng như: thời gian ngắn, phù hợp với các loại hóa chất, hàng dễ cháy nổ, giống cây trồng,… hay nông sản (thế mạnh của Myanmar). Phương thức này càng phù hợp với hàng hóa mang tính chất "biên mậu", có thể bỏ qua thủ tục xin giấy phép xuất nhập khẩu. Cùng với đó là yêu cầu thanh toán cũng linh hoạt hơn bằng đồng bản tệ, hàng đổi hàng... giúp đối tác Myanmar khắc phục được tình trạng khan hiếm đô la Mỹ để nhập khẩu.

Ngoài tuyến đường bộ đã nêu, chúng tôi khuyến nghị các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp người gốc Việt tại Lào lưu tâm đến tuyến đường bộ ngắn và thuận lợi nhất kết nối Myanmar - Lào - Việt Nam. Giữa Myanmar và Lào có cặp cửa khẩu đường bộ quốc tế với điểm nối là Cầu Hữu nghị (Friendship Bridge) khánh thành năm 2015, kết nối quốc lộ 4 quận Tachilek (bang Shan) với quốc lộ 17 tỉnh Luangnamtha, cho phép xe có tổng trọng tải 75 tấn qua cầu. Hiện kim ngạch thương mại song phương Myanmar - Lào chỉ vài triệu đô la Mỹ/năm nên đây là cơ hội rất lớn để doanh nghiệp đón đầu thiết lập hệ thống kho bãi giáp biên giới và tổ chức tuyến vận tải đường bộ về Việt Nam.

Đánh giá về triển vọng hợp tác kinh tế Việt Nam - Myanmar trong thập kỷ tới; đâu là những yếu tố quyết định sự thành công của mối quan hệ này?

Ông Chu Công Phùng, Chủ tịch Hội hữu nghị Việt Nam - Myanmar (nguyên Đại sứ Việt Nam tại Myanmar): Tôi xin nêu ra các con số tôi đã làm so sánh giữa Việt Nam và Myanmar. Diện tích Myanmar gấp hơn 02 lần Việt Nam, có bờ biển dài hơn đất nước chúng ta nhưng dân số chỉ bằng 54%; GDP bằng 20%, GDP/người bằng 30% Việt Nam, kim ngạch xuất khẩu bằng 2,5%... Từ các con số này khiến nhiều chuyên gia nhận định các cơ hội đầu tư kinh doanh tại nước bạn đặc biệt to lớn, thậm chí còn cho rằng “Myanmar là mảnh đất màu mỡ cuối cùng của Châu Á”.

Tình hình chính trị đang bất ổn nhưng có thể từ năm 2026 mọi chuyện sẽ tốt đẹp hơn khi Myanmar sẽ tổ chức cuộc tổng tuyển cử (dự kiến tháng 12/2025 hoặc tháng 01/2026). Khi đó hợp tác giữa hai nước sẽ phục hồi nhanh. Đặc biệt, nhiều doanh nghiệp tại nước bạn đang rất phấn khởi khi nhận được thông tin Cộng hoà Liên bang Nga sẽ hỗ trợ Myanmar đầu tư xây dựng Nhà máy điện hạt nhân, điều này sẽ giải quyết được tình trạng thiếu điện trầm trọng. Chúng tôi tin rằng, sau khi Myanmar thành lập được Chính phủ liên hiệp, hợp tác giữa hai đất nước sẽ trở lại quỹ đạo tích cực và Việt Nam sẽ giữ vững vị trí tốp 10 quốc gia, vùng lãnh thổ đứng đầu về hợp tác đầu tư - thương mại của Myanmar. Tuy nhiên, để đạt được kỳ vọng này thì Chính phủ hai nước cũng phải tiếp tục củng cố, nỗ lực thúc đẩy hợp tác theo các thoả thuận đã ký kết, thậm chí còn hướng tới việc nâng tầm hơn nữa.

Trân trọng cảm ơn Quý Hội!

Nguồn: Vietnam Buisness Forum