30 năm xây dựng niềm tin chiến lược, cùng kiến tạo tương lai

30 năm qua kể từ khi Việt Nam và Hoa Kỳ chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao, quan hệ hai nước đã đạt những bước phát triển toàn diện, thực chất, ngày càng đi vào chiều sâu, đóng góp tích cực cho an ninh, hòa bình, hợp tác, phát triển tại khu vực và trên thế giới.

Nền tảng vững chắc

Kể từ năm 1986, sau khi Đảng đề ra đường lối đổi mới với chính sách đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ quốc tế, hợp tác giữa Việt Nam và Hoa Kỳ ngày càng phát triển, tạo điều kiện thuận lợi để hai bên tăng cường lòng tin và mở rộng hợp tác trên nhiều lĩnh vực. Ngày 11/7/1995, quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ bước sang trang sử mới khi Thủ tướng Việt Nam Võ Văn Kiệt và Tổng thống Hoa Kỳ Bill Clinton chính thức tuyên bố bình thường hóa quan hệ ngoại giao Việt Nam - Hoa Kỳ. Từ đây mở ra giai đoạn hợp tác mới giữa hai nước trên tinh thần “gác lại quá khứ, vượt qua khác biệt, phát huy tương đồng, hướng tới tương lai”. Quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ là kết quả của sự nỗ lực bền bỉ, hàn gắn và xây dựng lòng tin giữa hai nước trong suốt nhiều thập kỷ, bắt đầu từ việc bình thường hóa quan hệ ngoại giao năm 1995. Sự phát triển này là minh chứng cho sự thay đổi tích cực trong quan hệ song phương, từ cựu thù trở thành bạn bè và đối tác.

Tổng Bí thư Tô Lâm tại buổi điện đàm với Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump, tháng 11/2024

Giai đoạn 1995 - 2013 chứng kiến những bước phát triển vượt bậc và toàn diện trong quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ. Tuyên bố về Đối tác toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ được ký kết vào năm 2013 đã tạo lập khuôn khổ quan hệ cho hai nước, khẳng định xu thế phát triển tất yếu của quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ, đồng thời tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển của quan hệ song phương những năm tiếp theo. Hai nước cam kết hợp tác toàn diện trên chín lĩnh vực chủ chốt, bao gồm: Chính trị - ngoại giao, thương mại - kinh tế, khoa học - công nghệ, giáo dục - đào tạo, môi trường, y tế, giải quyết hậu quả chiến tranh, quốc phòng - an ninh, bảo vệ và thúc đẩy quyền con người, văn hóa - thể thao - du lịch. Hai bên nhấn mạnh các nguyên tắc trong quan hệ đối tác toàn diện trên cơ sở tôn trọng luật pháp quốc tế và Hiến chương Liên hợp quốc, cũng như độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và thể chế chính trị của nhau. Đây là lần đầu tiên Hoa Kỳ khẳng định tôn trọng thể chế chính trị của Việt Nam.

Bước tiến quan trọng tiếp theo trong quan hệ hai nước được ghi nhận vào năm 2015, khi lòng tin chiến lược giữa hai nước thực sự được thúc đẩy thông qua chuyến thăm lịch sử của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tới Hoa Kỳ nhân dịp hai nước kỷ niệm 20 năm bình thường hóa quan hệ. Chuyến thăm có ý nghĩa quan trọng đối với quan hệ song phương, đánh dấu sự hoàn tất một chương sử hai bên bình thường hóa hoàn toàn quan hệ, theo tinh thần “hợp tác đầy đủ”, đồng thời mở ra một chương sử mới của quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ. Chuyến thăm còn là minh chứng điển hình cho bước phát triển và sức mạnh tổng thể của nền ngoại giao Việt Nam toàn diện, hiện đại với ba trụ cột: Đối ngoại Đảng, ngoại giao nhà nước, đối ngoại nhân dân…

Hợp tác thực chất và hiệu quả

Với những nền tảng vững chắc đó, quan hệ Đối tác toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ ngày càng đi vào chiều sâu, hiệu quả và thực chất trên tất cả các lĩnh vực và ở bình diện song phương, khu vực, quốc tế.

Ngày 5/8/1995, tại Phủ Chủ tịch, Chủ tịch nước Lê Đức Anh tiếp Bộ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ Warren Christopher sang Việt Nam để ký Nghị định thư, chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Hoa Kỳ và dự khai trương Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Hà Nội

Về chính trị - ngoại giao, sự hiểu biết và tôn trọng lẫn nhau đã tăng lên rõ rệt thông qua việc hai bên thường xuyên duy trì trao đổi đoàn và tiếp xúc cấp cao. Qua đó củng cố, làm sâu sắc hơn tầm nhìn, mục tiêu, phương châm, nguyên tắc và định hướng hợp tác; xử lý cân bằng, hài hòa, hiệu quả hầu hết vấn đề đặt ra. Hai bên tích cực triển khai các cơ chế đối thoại, tham vấn, từng bước đi vào các nội dung cụ thể hơn và thiết lập một số cơ chế đối thoại, tham vấn mới.

Hợp tác trên các vấn đề quốc tế, khu vực có nhiều bước tiến nổi bật. Hai bên tích cực phối hợp tổ chức các sự kiện, hoạt động quốc tế, khu vực quan trọng; triển khai hiệu quả các sáng kiến, cơ chế trong khuôn khổ Liên hợp quốc và Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN). Hoa Kỳ ủng hộ lập trường của Việt Nam và đẩy mạnh triển khai nhiều động thái, chính sách cơ bản phù hợp với lợi ích của Việt Nam liên quan đến vấn đề Biển Đông, Tiểu vùng sông MeKong, ứng phó với biến đổi khí hậu; coi trọng phối hợp với Việt Nam trong nhiều vấn đề khu vực quan trọng khác,...

Sau 30 năm thiết lập quan hệ ngoại giao, 25 năm ký kết Hiệp định Thương mại song phương Việt Nam - Hoa Kỳ (BTA), hơn 10 năm thiết lập quan hệ đối tác toàn diện và gần 2 năm nâng cấp quan hệ lên mức Đối tác chiến lược toàn diện, quan hệ hai nước đã và đang phát triển ngày một tích cực, vững chắc trên tất cả lĩnh vực. Trong đó, trụ cột kinh tế - thương mại - đầu tư đóng vai trò là động lực chủ chốt thúc đẩy tổng thể quan hệ song phương.

Tổng kim ngạch thương mại giữa hai nước năm 2024 đạt gần 150 tỷ USD, tăng 20,5% so với cùng kỳ năm trước. Việt Nam trở thành đối tác thương mại lớn thứ 8 và là thị trường xuất khẩu lớn thứ 4 của Hoa Kỳ tại khu vực ASEAN. Ngược lại, Hoa Kỳ là đối tác thương mại lớn thứ hai và là thị trường xuất khẩu hàng đầu của Việt Nam với các mặt hàng như điện tử, dệt may, giày dép và nông sản.

Bên cạnh đó, đầu tư trực tiếp của Hoa Kỳ tại Việt Nam tính đến cuối năm 2024 đạt khoảng 11,94 tỷ USD với trên 1.400 dự án. Hầu hết các tập đoàn lớn của Hoa Kỳ đều đã hiện diện và đầu tư kinh doanh có hiệu quả tại Việt Nam trong khi nhiều doanh nghiệp Việt Nam cũng đã tham gia đầu tư tại thị trường Hoa Kỳ. Việt Nam có 252 dự án đầu tư tại Hoa Kỳ, tổng vốn đầu tư hơn 1,36 tỷ USD, xếp thứ 6/83 địa bàn đầu tư ra nước ngoài.  Hiện nay, Việt Nam đang thu hút và tiếp nhận dòng vốn đầu tư công nghệ cao từ thị trường Hoa Kỳ, đặc biệt trong các lĩnh vực như vi mạch, bán dẫn, nhằm bắt nhịp với kỷ nguyên khoa học công nghệ trên thế giới. Việt Nam cũng đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu của Hoa Kỳ, trong khi các doanh nghiệp Hoa Kỳ đã đóng góp lớn vào quá trình chuyển đổi và phát triển kinh tế Việt Nam.

Hướng đến hợp tác sâu rộng và hiệu quả hơn nữa

Theo Tổng Bí thư Tô Lâm, quan hệ giữa Việt Nam - Hoa Kỳ là một quá trình hiếm có và là hình mẫu trong quan hệ quốc tế về hàn gắn và xây dựng quan hệ sau chiến tranh. Mặc dù đã có những giao thiệp đầu tiên từ cách đây hơn 2 thế kỷ, song hai nước phải trải qua nhiều thách thức, thăng trầm, từ cựu thù trở thành bạn rồi đối tác toàn diện vào năm 2013.

Sau hơn 10 năm triển khai khuôn khổ Đối tác toàn diện, Việt Nam và Hoa Kỳ đã đạt được những bước tiến quan trọng trong việc củng cố lòng tin, tăng cường hiểu biết lẫn nhau và điều này đã tạo cơ sở vững chắc để hai nước nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược toàn diện vào năm 2023, đúng với ý nguyện của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

“Kết quả này là kết tinh của vô vàn nỗ lực hàn gắn, xây dựng lòng tin bền bỉ trong suốt ba thập niên của nhiều thế hệ lãnh đạo, chính quyền, quốc hội và nhân dân hai nước”, Tổng Bí thư Tô Lâm nhấn mạnh.

Theo Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam Marc E. Knapper, trong ba thập kỷ qua, quan hệ Hoa Kỳ - Việt Nam đã phát triển mạnh mẽ, đặc biệt trong các lĩnh vực như kinh tế, an ninh, ngoại giao, y tế và giáo dục. Nguyên tắc tôn trọng lẫn nhau về độc lập, chủ quyền và thể chế chính trị là sợi dây gắn kết giữa hai quốc gia.

Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam Marc E. Knapper nhấn mạnh, dù đã đạt được nhiều thành tựu đáng tự hào, quan hệ giữa hai nước cần tiếp tục phát triển sâu rộng hơn nữa, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ cao và đổi mới sáng tạo.

“Nhân dịp kỷ niệm 30 năm quan hệ ngoại giao, chúng ta hướng đến sự hợp tác sâu rộng và hiệu quả hơn nữa. Mặc dù đã đạt được nhiều thành tựu đáng tự hào, chúng ta không được ngủ quên trên những thành tựu đã đạt được, mà cần tiếp tục nỗ lực vì một tương lai tươi sáng và thịnh vượng hơn nữa cho người dân hai nước. Hoa Kỳ cam kết ủng hộ một nước Việt Nam vững mạnh, thịnh vượng, độc lập và kiên cường”, Đại sứ Knapper tuyên bố.

Với nội hàm toàn diện và cụ thể của khuôn khổ quan hệ mới, hai bên còn nhiều dư địa để tiếp tục làm sâu sắc và đưa quan hệ song phương ngày càng phát triển ổn định, thực chất, mang lại nhiều lợi ích hơn nữa cho nhân dân hai nước cũng như đóng góp cho hòa bình, ổn định, thịnh vượng ở khu vực và quốc tế. Và quan trọng hơn, điều đó giúp hai bên xây dựng lòng tin, cơ sở quan trọng để “Chúng ta có thể cùng nhau xây dựng một tầm nhìn tươi sáng cho quan hệ hai nước trong tương lai, để hai dân tộc chúng ta, con cháu chúng ta luôn là bạn và đối tác tốt của nhau” - như lời Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã phát biểu trong chuyến thăm lịch sử tới Hoa Kỳ vào năm 2015.

Anh Mai (Vietnam Business Forum)