“Cõng luật đến với dân” - Hành trình công tâm vì cộng đồng

 “Trợ giúp pháp lý không chỉ là một chính sách xã hội nhân văn mà còn là nhịp cầu nối giữa người dân với công lý, giữa pháp luật với cuộc sống”,...

Giữa đại ngàn Tây Bắc hùng vĩ, nơi biên cương cực Tây của Tổ quốc, Điện Biên hiện lên không chỉ với tầm vóc chiến lược về quốc phòng - an ninh mà còn bởi địa hình hiểm trở, giao thông cách trở và nhiều tộc chung sống. Trên diện tích hơn 9.541 km², đây là mái nhà chung của 19 dân tộc anh em, trong đó người Mông chiếm hơn 38%, dân tộc Thái gần 36%, dân tộc Kinh khoảng 17%, còn lại là Khơ Mú và các dân tộc khác.

Bà Lê Thị Diệu - Giám đốc Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước tỉnh Điện Biên đang trao đổi với người dân tại một điểm tư vấn ở vùng cao

Trong cộng đồng ấy, theo Giám đốc Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước tỉnh Điện Biên Lê Thị Diệu, có đến hơn 80% dân số thuộc diện được trợ giúp pháp lý miễn phí, chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số ở vùng sâu, vùng xa, nơi mà khái niệm “pháp luật” đôi khi vẫn còn là điều xa lạ. Nhưng giữa những khoảng trống pháp lý và khoảng cách niềm tin, một hành trình thầm lặng nhưng đầy nghị lực đã diễn ra suốt gần 30 năm qua. Đó là hành trình “cõng luật đến với dân” của Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước tỉnh Điện Biên.

Kiến tạo từ tâm thế người “vác chữ đi khắp rừng sâu”

Thành lập từ năm 1999, Trung tâm Trợ giúp pháp lý tỉnh Điện Biên đã trải qua hành trình gần ba thập kỷ hình thành, bền bỉ và trưởng thành giữa muôn vàn khó khăn của một tỉnh nghèo, địa bàn đặc biệt khó khăn.
 

Từ những ngày đầu với cơ sở vật chất đơn sơ, nhân sự mỏng, đến nay trung tâm đã có đội ngũ 20 cán bộ, trong đó 13 trợ giúp viên pháp lý, 10 luật sư hợp đồng và 5 chi nhánh đặt tại các huyện (nay là các xã) xa trung tâm. Nhờ đó, pháp luật không còn là khái niệm xa lạ, mà đã bước chân đến từng bản làng, hòa vào đời sống đồng bào.

“Trợ giúp pháp lý không đơn thuần là một chính sách. Ở những vùng đất khó khăn như Điện Biên, nó chính là mạch nguồn của công bằng xã hội” - bà Lê Thị Diệu chia sẻ.

Cán bộ TGPL cầm cặp tài liệu, đi bộ trên đường đất gồ ghề, băng rừng, vượt suối để vào bản thực hiện nhiệm vụ

Từ năm 2020 đến nay, Trung tâm đã thụ lý 5.282 vụ việc TGPL, trong đó có tới 4.449 vụ tham gia tố tụng (gồm 3.066 vụ bào chữa, 1.383 vụ bảo vệ quyền lợi), con số tăng gấp 2,82 lần so với giai đoạn 2015-2019. Các vụ việc hình sự chiếm hơn 65%, còn lại là dân sự, hôn nhân gia đình và các lĩnh vực đời sống thiết yếu khác.

Đáng chú ý, trên 90% vụ việc tố tụng đều do cơ quan tiến hành tố tụng giới thiệu, một chỉ dấu rõ rệt về sự tin tưởng, phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan bảo vệ pháp luật với hoạt động TGPL.

Cán bộ pháp lý đang giải thích luật cho đồng bào dân tộc là người cao tuổi

Truyền thông pháp luật cũng là điểm nhấn với gần 200 đợt tuyên truyền đã được triển khai, tiếp cận hơn 1.200 bản, thôn, thu hút trên 51.500 lượt người. Trên 80% các vụ tư vấn bắt nguồn từ các đợt truyền thông, cho thấy tính thiết thực và hiệu quả trong việc “gần dân, hiểu dân, giúp dân”.

“Cõng luật” - Những chuyến đi hun đúc niềm tin

Có lẽ ít ai hiểu hết được những gian nan sau mỗi chuyến đi của các cán bộ TGPL. Mùa khô lên vùng cao Huổi Só (Tủa Chùa), thiếu nước, cán bộ phải nhịn tắm nhiều ngày. Mùa mưa, đường trơn trượt, ngã xe, ướt sũng cả người là chuyện thường tình. Có chuyến đi bộ xuyên rừng đến bản khi trời đã khuya, bữa cơm chỉ là ít ngô rang, rau luộc của trưởng bản, nhưng ấm tình người.

Người dân bản Pọng, xã Nà Tấu, tỉnh Điện Biên tập trung nghe tuyên truyền pháp luật tại nhà văn hóa bản

Song chính những lần như thế, họ càng thấm thía ý nghĩa công việc mình đang làm, mang lại cơ hội bình đẳng pháp lý cho đồng bào, góp phần gìn giữ niềm tin vào pháp luật và Nhà nước pháp quyền.

Dù đạt nhiều kết quả tích cực, Trung tâm vẫn đối diện với những thách thức không nhỏ. Đó là, khoảng cách địa lý và ngôn ngữ nên nhiều người không biết tiếng phổ thông, ngại tiếp xúc chính quyền; có bản cách trung tâm tới 300km, đường rừng hiểm trở. Phối hợp thiếu đồng bộ, do đó một số địa phương chưa coi trọng TGPL, thậm chí e ngại khi có luật sư tham gia hỗ trợ bị can, bị cáo. Kinh phí eo hẹp, trong khi hơn 80% dân số thuộc diện được TGPL, phần lớn kinh phí do địa phương tự cân đối, còn các chương trình Trung ương đã kết thúc. Nhân lực thiếu và chưa có chế độ đặc thù, trong khi áp lực công việc ngày một lớn, đòi hỏi sự dấn thân và kiên trì cao.

Giải pháp từ thực tiễn - Định hướng từ khát vọng

Trước những thách thức ấy, Trung tâm đã xác định 5 nhóm giải pháp trọng tâm: (1) Tham mưu chính sách: Triển khai đồng bộ Luật TGPL 2017, Đề án đổi mới 2015-2025; chủ động ký kết và thực hiện các chương trình phối hợp liên ngành. (2) Tăng cường phối hợp tố tụng: Phát huy vai trò Hội đồng phối hợp liên ngành TGPL, đảm bảo người dân được tiếp cận dịch vụ pháp lý ngay từ đầu vụ án. (3) Đạng hóa truyền thông: Kết hợp phương thức truyền thống với công nghệ số như video ngắn, Zalo, Facebook, đường dây nóng. (4) Đảm bảo nhân lực chất lượng: Đào tạo, bồi dưỡng chuyên viên trẻ, khuyến khích tích lũy kinh nghiệm thực tế, hướng tới đội ngũ TGPL chuyên sâu. (5) Hiệu quả là thước đo: Hơn 40% vụ việc hàng năm được đánh giá đạt hiệu quả xã hội rõ rệt. Mỗi vụ việc là một mảnh ghép tạo nên hình ảnh Trung tâm chuyên nghiệp, tin cậy.

Toàn cảnh hoạt động liên ngành trong chương trình phối hợp TGPL. năm 2024 tại huyện Mường Chà (cũ)

Gần 30 năm qua, hoạt động TGPL tại Điện Biên đã đồng hành cùng công cuộc giảm nghèo, phát triển bền vững của tỉnh. Ở nơi núi cao, đường xa, luật pháp không chỉ là hệ quy chiếu cho công lý mà còn là điểm tựa đạo lý, là sợi dây kết nối niềm tin của đồng bào với chính quyền.

Giao diện fanpage Facebook, Zalo của Trung tâm với nội dung truyền thông pháp luật

“Mỗi vụ việc không chỉ là con số trong báo cáo, mà là một bộ phận người dân đang cần được bảo vệ, một cơ hội để pháp luật lan tỏa tới những nơi còn nhiều thiệt thòi” - bà Lê Thị Diệu trăn trở chia sẻ.

Cán bộ đang thực hiện tư vấn pháp lý qua điện thoại

Hành trình “cõng luật đến với dân” chắc chắn sẽ còn dài, còn nhiều thử thách. Nhưng với đội ngũ tận tâm, với khát vọng mang lại công lý cho từng phận người, Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước tỉnh Điện Biên sẽ mãi là người bạn đồng hành tin cậy, là ánh sáng pháp luật giữa đại ngàn biên cương.

Hà Thành - Lê Nam (Vietnam Business Forum)