Phát triển các khu kinh tế: Động lực cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh cho cộng đồng doanh nghiệp

Qua gần 30 năm đổi mới, Việt Nam đã đạt được những thành tựu quan trọng. Tuy nhiên, những thành tựu mang tính đột phá chưa nhiều, vì thế việc lựa chọn xây dựng đặc khu kinh tế có thể coi là một trong những giải pháp đột phá để thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội. Phóng viên Tạp chí Vietnam Business Forum đã có cuộc trao đổi với TS Đoàn Duy Khương, Phó Chủ tịch VCCI xung quanh việc phát triển các khu kinh tế gắn với sự phát triển của các doanh nghiệp (DN) tỉnh Quảng Ninh cũng như vùng Duyên hải Đông Bắc. Lan Anh thực hiện.

Để thu hút đầu tư, một môi trường kinh doanh cởi mở, thuận lợi sẽ có sức hấp dẫn các nguồn lực cũng như hỗ trợ lớn cho các DN. Theo ông, việc cải thiện môi trường đầu tư của Việt Nam cần phải tích cực hơn nữa ở những lĩnh vực nào?

Tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư, tạo nhiều thuận lợi hơn cho nhà đầu tư để thu hút dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) cũng như nhà đầu tư trong nước là mục tiêu quan trọng của Việt Nam.

Trong thời gian qua, Chính phủ Việt Nam đã có nhiều nỗ lực trong việc ổn định kinh tế vĩ mô, kiềm chế lạm phát, cải thiện môi trường đầu tư, tháo gỡ khó khăn cho cộng đồng DN. Tuy nhiên, trong thực tế, có nhiều vấn đề ở nhiều lĩnh vực vẫn còn những vướng mắc. Vì vậy, để tiếp tục hoàn thiện môi trường đầu tư, kinh doanh thuận lợi, cởi mở, trong thời gian tới, Chính phủ sẽ tập trung hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về đầu tư, sửa đổi chính sách ưu đãi đầu tư nhằm khuyến khích nhà đầu tư trong nước và nước ngoài đầu tư vào lĩnh vực kết cấu hạ tầng, công nghiệp hỗ trợ, các dự án công nghệ cao...

Đặc biệt, Chính phủ đang hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường, tạo lập môi trường bình đẳng tiếp cận các nguồn lực đầu tư, đưa giá các mặt hàng thiết yếu vận hành theo cơ chế thị trường; tiếp tục cải cách và minh bạch hóa hệ thống thuế, hải quan; thúc đẩy tiến trình cải cách hành chính tập trung vào các vấn đề, như thủ tục giải thể DN; tiếp cận vốn, đất đai, tài nguyên; xử lý nghiêm các cán bộ, công chức trong bộ máy công quyền nhũng nhiễu, tiêu cực...

Ngoài ra, những lĩnh vực cần tập trung sử dụng các nguồn lực còn là ưu tiên phát triển khối DN tư nhân; chú trọng phát triển công nghiệp phụ trợ; tăng cường bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ; cải cách, đơn giản hóa thủ tục hành chính; bảo đảm tính nhất quán về hệ thống giữa các văn bản pháp luật...

Vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã có công văn yêu cầu các bộ, ngành, địa phương tiếp tục loại bỏ những rào cản và hoàn thiện cơ chế chính sách để nâng cao hiệu quả đầu tư cũng như thu hút đầu tư. Theo đó, các cơ quan trên cần khẩn trương hoàn thành những công việc còn dở dang, nhất là việc xây dựng, ban hành các văn bản quy phạm pháp luật để hoàn thiện hệ thống pháp luật liên quan đến lĩnh vực đầu tư. Đồng thời rà soát quá trình thực thi những cơ chế đã ban hành để phát hiện những nội dung chưa phù hợp, còn là rào cản đối với việc tăng cường thu hút và sử dụng hiệu quả các nguồn vốn đầu tư để kịp thời sửa đổi, bổ sung cho phù hợp.

Để giải quyết các vấn đề về môi trường kinh doanh, tạo đà cho kinh tế phát triển, có nhiều ý kiến cho rằng Việt Nam cần thành lập ngay một vài đặc khu kinh tế đúng nghĩa. Khu kinh tế đặc biệt đòi hỏi phải được tự chủ cao về kinh tế, tự do phát triển với những cơ chế chính sách cạnh tranh. Để làm được điều đó, cần phải có một bộ máy hành chính tinh gọn, thủ tục hành chính nhanh, thuận lợi. Ông đánh giá thế nào về vấn đề này?

Đúng là ở Việt Nam trong những năm qua chưa có đặc khu kinh tế thực sự phát triển. Nếu như ở Trung Quốc, nói đến đặc khu kinh tế, người ta nghĩ ngay đến Thâm Quyến, vốn là một làng chài mà nay đã có hơn 10 triệu dân, diện tích khá nhỏ nhưng đang có GDP lớn hơn cả Việt Nam. Hay như những đặc khu kinh tế có tốc độ phát triển thần tốc có thể kể đến là Incheon của Hàn Quốc, Dubai của Các Tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất…

Để xây dựng được những đặc khu kinh tế phát triển như vậy không hề đơn giản. Nguyên tắc của đặc khu kinh tế phải là mở cửa và tự do hóa kinh tế tối đa, là thể chế kinh tế hiện đại vượt trội. Đặc khu là phải tiến tới dỡ bỏ hoàn toàn các rào cản thuế quan, thương mại, đầu tư… Đặc khu cũng không thể dừng lại ở cái gọi là mức ưu đãi lớn nhất tại Việt Nam, kiểu giá đất rẻ nhất trong khung. Về cơ chế, đặc khu nên có tính độc lập cao, thậm chí có quyền xây dựng một số luật riêng như luật về tiền lương, về ngân sách, thuế…

Ngoài ra, đặc khu cần cả thể chế mới, tổ chức bộ máy, thủ tục hành chính, ngay bộ phận tư pháp ở đó cũng phải vận hành theo thông lệ thế giới…Việc xây dựng các đặc khu kinh tế tại Việt Nam cần học tập kinh nghiệm của các đặc khu kinh tế thành công trên thế giới nhưng lại phải tạo được ưu thế vượt trội hơn những đặc khu đi trước. Vì đặc khu kinh tế có vai trò rất lớn nên cần sự chuẩn bị tương xứng. Bên cạnh đó, để đảm bảo thành công của khu kinh tế cần phải xác định rõ đối tác kinh tế chiến lược.

Tỉnh Quảng Ninh đang xây dựng đề án phát triển kinh tế xã hội nhanh, bền vững với hai mũi đột phá là Vân Đồn và Móng Cái. Theo đó, Vân Đồn phát triển theo hướng đặc khu kinh tế còn Móng Cái phát triển theo hướng kinh tế cửa khẩu tự do, kết nối với ASEAN. Theo ông, những đặc khu kinh tế này sẽ mang lại điều gì cho DN và việc phát triển kinh tế-xã hội tỉnh Quảng Ninh cũng như vùng Duyên hải Đông Bắc?

Nằm ở địa đầu vùng Đông Bắc Tổ quốc, Quảng Ninh hội tụ đầy đủ các yếu tố đặc thù riêng có với những thế mạnh nổi trội từ điều kiện vị trí địa lý, địa hình cho đến tài nguyên. Quảng Ninh là địa phương duy nhất trong cả nước có cả đường biên giới đất liền và đường biên giới trên biển. Quảng Ninh có thể kết nối với Hải Phòng để phát triển thành cụm cảng quốc tế phía Bắc, kết nối với Hà Nội và các tỉnh khác trong vùng thành trung tâm trung chuyển hàng hóa xuất khẩu của miền Bắc ra các thị trường quốc tế rộng lớn, nhất là với khu vực Đông Bắc Á, Đông Nam Á.

Ngoài ra, Quảng Ninh được thiên nhiên ưu ái ban tặng một kho báu tài nguyên khoáng sản giàu có, dồi dào nhất là than đá, đá vôi, đất sét. Đây là điều kiện, là cơ hội tốt để phát triển một trung tâm khai khoáng, trung tâm nhiệt điện, vật liệu xây dựng và ngành công nghiệp phụ trợ.

Cùng với thành phố Hà Nội và Hải Phòng, Quảng Ninh là một trong ba cực tăng trưởng của vùng tam giác kinh tế phía Bắc. Vì vậy Quảng Ninh là địa phương có nhiều điểm hấp dẫn các nhà đầu tư cũng như các DN trong nước, nhất là với việc đầu tư xây dựng đặc khu kinh tế và kinh tế cửa khẩu.

Tuy nhiên, để các đặc khu này thực sự phát triển và mang lại lợi ích kinh tế, xã hội cho Quảng Ninh và các vùng phụ cận thì môi trường đầu tư cần thực sự thông thoáng, phải đầu tư thích đáng ban đầu về hệ thống kết cấu hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, có chính sách hợp lý, minh bạch… tạo ra sự hấp dẫn và tập trung thu hút các dự án quan trọng vào địa bàn trọng điểm có tính động lực và lan tỏa.