Hội nghị Thủ tướng Chính phủ với doanh nghiệp 2014: Chia sẻ khó khăn và đề xuất giải pháp

­Ngày 28/4/2014, tại Hà Nội, Văn phòng Chính phủ phối hợp với Phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) và các bộ, ngành liên quan tổ chức Hội nghị Thủ tướng Chính phủ với doanh nghiệp. Trước thềm sự kiện này, Phóng viên Vietnam Business Forum đã có cuộc trao đổi với TS Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch VCCI.

­Thưa ông, Hội nghị Thủ tướng Chính phủ với DN năm 2014 là một sự kiện quan trọng và được cộng đồng DN trông chờ, vì đây là kênh đối thoại trực tiếp nhằm chia sẻ khó khăn trong quá trình sản xuất kinh doanh cũng như đề xuất các giải pháp tháo gỡ vướng mắc cho DN. Ông có thể cho biết về những vấn đề mà nhiều DN quan tâm đề xuất?

Hội nghị Thủ tướng Chính phủ với doanh nghiệp là một diễn đàn quan trọng để cộng đồng doanh nghiệp trực tiếp cùng chia sẻ những khó khăn vướng mắc trong quá trình sản xuất, kinh doanh; đồng thời đề xuất với Chính phủ các giải pháp mới, mang tính khả thi nhằm tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát triển năng động và hiệu quả hơn, góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội đặt ra trong các năm 2014 – 2015.

Nội dung của Hội nghị năm nay tập trung chủ yếu vào các vấn đề nổi cộm như chính sách (thuế, hải quan, xuất nhập khẩu...); huy động vốn, tiếp cận tín dụng; phát triển thị trường nội địa, đẩy mạnh xuất khẩu tăng cường hội nhập quốc tế; tiếp cận đất đai, mặt bằng sản xuất; thủ tục hành chính; quan hệ lao động; liên kết doanh nghiệp; hình thành chuỗi các giá trị...

Được biết, theo kết quả Khảo sát Động thái DN Việt Nam (VBiS) do VCCI thực hiện cuối năm 2013, tổng thể tình hình sản xuất kinh doanh đã được cải thiện so với năm 2012. Vậy sang năm 2014, tình hình có sáng sủa hơn không, thưa ông?

Hoạt động sản xuất kinh doanh của các DN hiện vẫn gặp nhiều khó khăn nên quý I/2014, tổng số DN gặp khó khăn phải giải thể hoặc đăng ký tạm dùng hoạt động, hoặc ngừng hoạt động nhưng không đăng ký là 16.745 DN, tăng 9,6% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, 3.846 DN đăng ký tạm dừng hoạt động, tăng 7,8%, có 10.318 DN ngừng hoạt động nhưng không đăng ký, tăng 9,3%, 2.581 DN giải thể, tăng 13,6%.

Về cơ cấu DN đăng ký theo lĩnh vực, trong quý I/2014, những ngành có xu hướng tốt lên như: hoạt động phục vụ cá nhân (thành lập mới tăng 52,1%, dừng hoạt động giảm 3,3%), tài chính, ngân hàng và bảo hiểm (thành lập mới tăng 18,9%, dừng hoạt động giảm 14,7%), sản xuất phân phối điện, nước, gas (thành lập mới tăng 57,3%; dừng hoạt động giảm 5,4%). Một số ngành đang có sự tái cơ cấu mạnh mẽ như: nghệ thuật, vui chơi giải trí; thông tin và truyền thông; nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản; kinh doanh bất động sản...

Tại Hội nghị lần này, VCCI đã tập hợp các kiến nghị của các hiệp hội DN, tập đoàn, các DN trên toàn quốc. Vậy những vấn đề nào ông thấy nổi cộm cần thay đổi?

Một số khó khăn, vướng mắc chủ yếu của cộng đồng DN tập trung vào nhiều lĩnh vực. Trong đó, về môi trường kinh doanh, qua tổng hợp kiến nghị của cộng đồng DN, các chuyên gia kinh tế thì hiện trên các văn bản chính sách và quy định pháp luật không có sự phân biệt giữa DN tư nhân và nhà nước. Nhưng trên thực tế, sự phân biệt lại thể hiện khá rõ. Một bộ phận lớn các DN dân doanh là các DNNVV chưa thực sự được đối xử bình đẳng với khối DNNN, DN FDI.

Vì vậy, để xây dựng môi trường kinh doanh bình đẳng hơn, các DN kiến nghị Chính phủ tiếp tục hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về kinh doanh, trong đó có các quy định đảm bảo hơn nữa quyền tự do kinh doanh và bình đẳng giữa các chủ thể kinh doanh; cần có sự giám sát hiệu quả các DNNN độc quyền, nhất là DNNN độc quyền trên các lĩnh vực như điện, viễn thông, xăng dầu... và cho phép tư nhân cùng kinh doanh để hạn chế vai trò “thống soái” của các DNNN trên các lĩnh vực đang độc quyền. Ngoài ra, cần giảm bớt sự “lấn sân” của các DNNN đối với DN dân doanh. DNNN chỉ nên có mặt ở những lĩnh vực quan trọng có vai trò quyết định và làm cơ sở cho sự phát triển các ngành kinh tế khác.

Ngoài ra, cộng đồng DN cũng kiến nghị Chính phủ và các bộ, ngành Trung ương, chính quyền địa phương cần công bố công khai minh bạch các tài liệu kế hoạch, chính sách và văn bản pháp luật một cách kịp thời. Các tài liệu chính sách, pháp luật cần được đăng tải trên cổng thông tin của các cơ quan chính quyền một cách đầy đủ, tạo thuận lợi cho các DN dễ tiếp cận.

Để việc tham vấn ý kiến của cộng đồng DN về các dự thảo quy định, chính sách mang tính thực chất, cộng đồng DN kiến nghị Chính phủ tăng cường sự tham gia của công chúng, DN vào quá trình hoạch định chính sách, xây dựng pháp luật, đàm phán các cam kết quốc tế (biến các chức năng này của Nhà nước thành công việc chung của cả Nhà nước-nhân dân).

Bên cạnh đó, thủ tục hành chính phiền hà vẫn là khó khăn lớn mà nhiều DN hiện nay phải đối mặt. Vì vậy, DN kiến nghị Chính phủ chỉ đạo tiếp tục đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính đồng bộ và hoàn thiện hơn, tạo thuận lợi cho DN hoạt động trong các lĩnh vực: gia nhập thị trường, xuất nhập khẩu, thuế, đất đai, đầu tư, xây dựng, tài nguyên môi trường, lao động... Theo hướng đó, cần rà soát, cắt giảm mạnh chi phí thực hiện thủ tục hành chính, tăng cường đối thoại giữa Chính phủ và các nhà đầu tư, áp dụng các thủ tục hành chính điện tử, tăng cường đào tạo nguồn nhân lực, nâng cao trách nhiệm và sự liêm chính của đội ngũ cán bộ... Đồng thời, để có được một thước đo khách quan về kết quả thực tiễn của các giải pháp cải cách hành chính của Chính phủ, VCCI cũng đề nghị giao cho VCCI và các hiệp hội DN tiến hành những khảo sát, nghiên cứu độc lập đánh giá định kỳ về chất lượng thực hiện thủ tục hành chính trong các ngành, lĩnh vực nêu trên và đưa ra những khuyến nghị với Chính phủ.

Song song với đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, cộng đồng DN đề nghị Chính phủ tiếp tục đẩy mạnh hơn nữa công tác chống tham nhũng, sách nhiễu DN, đây là tình trạng xảy ra khá phổ biến.

Nền kinh tế và cộng đồng DN đang bước vào một giai đoạn phát triển mới mà ở đó yêu cầu tái cấu trúc, hướng tới một cơ cấu hiện đại và bền vững trở thành vấn đề quan trọng sống còn. Tại Hội nghị lần này, cộng đồng DN có kiến nghị gì về vấn đề này, thưa ông?

Chính phủ đã có kế hoạch và lộ trình cụ thể, đồng thời đang quyết liệt chỉ đạo đẩy mạnh quá trình tái cấu trúc DNNN. Cộng đồng DN kiến nghị Chính phủ đẩy nhanh hơn nữa quá trình cổ phần hóa và thoái vốn của DNNN ra khỏi lĩnh vực kinh doanh để chuyển một phần nguồn lực sang các công việc khác cấp bách và cần thiết hơn. Đồng thời, cần xác định những nhiệm vụ mà DNNN phải thực hiện để hoàn thành “Sứ mệnh mới của các DNNN”- thực hiện nhiệm vụ dẫn dắt chủ đạo trong việc xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng XHCN.

Trong tổng số hơn 500.000 DN trên cả nước hiện nay thì có đến 98% là các DN dân doanh, thời gian thành lập và hoạt động chưa lâu và đều có đặc điểm chung là chất lượng nguồn nhân lực thấp, quản trị điều hành DN còn yếu kém, không có chiến lược, định hướng kinh doanh lâu dài... Vì vậy, tái cấu trúc để xây dựng DN theo chuẩn mực hiện đại là yêu cầu tự thân của mỗi DN. Tuy nhiên, quá trình tái cấu trúc của các DN tư nhân cần có sự hỗ trợ rất lớn từ phía các cơ quan nhà nước, các hiệp hội DN trong việc định hướng, hướng dẫn từ phía các cơ quan hỗ trợ DN của Nhà nước về quá trình tái cấu trúc, trợ giúp phát triển nguồn nhân lực, tăng cường công tác đào tạo nguồn nhân lực thông qua các tổ chức xúc tiến thương mại, các tổ chức hỗ trợ DN...

Tiếp cận vốn để sản xuất kinh doanh vẫn là khó khăn muôn thuở của các DN Việt Nam. Các DN có kiến nghị gì trong vấn đề này, thưa ông?

Trong năm 2013, theo khảo sát PCI, có tới 91% DN cho biết họ không thể vay vốn nếu không có tài sản thế chấp. Sự phân biệt đối xử DN dân doanh của các ngân hàng vẫn khá phổ biến, khi có tới 54% DN cho biết lãi suất và điều kiện cho vay đối với DN dân doanh luôn khó khăn hơn so với DNNN. Rất nhiều DN cho biết dù có nhu cầu, nhưng không thể tiếp cận được các nguồn vốn vay ưu đãi, các khoản vay thương mại lãi suất thấp hoặc các khoản vay trung và dài hạn.

Để giải quyết tình trạng này, cộng đồng DN kiến nghị Chính phủ cần khai thông việc tiếp cận vốn cho DN trong thời gian tới thông qua việc thúc đẩy các NH đơn giản hóa các thủ tục cho vay, nhất là các chương trình tín dụng ưu đãi; triển khai chương trình cho vay thí điểm mô hình liên kết trong chuỗi sản xuất, các mô hình sản xuất áp dụng khoa học và công nghệ cao, các mô hình liên kết trong chuỗi sản xuất sản phẩm nông nghiệp xuất khẩu với lãi suất hợp lý. Đặc biệt, các NHTM cần phát triển hình thức thuê tài chính giúp DNNVV tăng năng lực sản xuất trong điều kiện hạn chế về vốn, DNNVV không bị đọng vốn vào tài sản cố định, giúp DNNVV nhanh chóng đổi mới công nghệ; phát triển mô hình Quỹ bảo lãnh tín dụng dành cho DNNVV để hỗ trợ các DN này trong vấn đề đáp ứng điều kiện vay vốn của ngân hàng....

Bên cạnh việc tiếp cận vốn, các vấn đề về thuế và hải quan cũng là những vướng mắc mà nhiều DN bức xúc. Ông có thể cho biết một số kiến nghị mà DN đưa ra tại Hội nghị lần này?

Đối với các vấn đề về chính sách, cộng đồng DN đề nghị sớm đưa thuế thu nhập DN về mức thống nhất 20% và tiếp tục có các biện pháp giảm thuế giá trị gia tăng để kích thích thị trường. Chính phủ khi ban hành chính sách thuế thì phải ổn định, lâu dài. Ngoài ra, Chính phủ cho thí điểm cơ chế ưu đãi thuế cho các DNNVV thông qua tờ khai đặc biệt để khuyến khích các DNNVV áp dụng chế độ kế toán chuyên nghiệp (hạn chế thu thuế khoán). Tuy nhiên, để làm được việc này cần phải tăng cường hệ thống dịch vụ hỗ trợ kê khai thuế...

Các DN cũng kiến nghị ngành hải quan cần có thêm nhiều cải tiến trong thủ tục hải quan điện tử. Mặc dù thực hiện hải quan điện tử nhưng số lượng giấy tờ cần ký và đóng dấu vẫn còn quá nhiều. Ngoài ra, cần triển khai nhanh thông quan điện tử, tạo điều kiện thuận lợi cho hàng hóa xuất nhập khẩu nhanh chóng đảm bảo tiến độ giao hàng cũng như uy tín cho DN. Sự thiếu đồng bộ trong thông tin của ngành về quá trình hoàn thiện lệ phí tờ khai, nhiều DN đã thực hiện đóng lệ phí đầy đủ nhưng thông tin không hiện lên trên hệ thống nên DN vẫn bị coi là nợ thuế, dẫn đến các hệ lụy tiếp theo là không được hoàn thuế...

Xin cảm ơn ông!