Cần có quy định cụ thể đối với nhà đầu tư nhỏ, lẻ

Trong lúc thị trường chứng khoán vẫn đang loay hoay tìm lối đi để vực dậy lòng tin của nhà đầu tư, thì thời gian qua, đứng trước những khó khăn về mặt tài chính, hàng loạt công ty đã “hủy niêm yết”. Điều này, vô hình dung lại gây thêm hoang mang cho nhà đầu tư, đặc biệt là các nhà đầu tư nhỏ lẻ khiến cho tình hình của thị trường chứng khoán vẫn không mấy sáng sủa.

Cổ đông nhỏ, gọi theo đúng luật – họ là những nhà đầu tư cá nhân, đây là một bộ phận không nhỏ các nhà đầu tư khi thị trường nóng thì bất cứ ai cũng có thể tham gia. Tuy nhiên, đây là những nhà đầu tư không chuyên nghiệp, họ mua, bán chủ yếu theo tin đồn chứ không tuân thủ theo một nguyên tắc thị trường nào. Điều này khiến cho thị trường đôi khi bị phát triển méo mó khi có một số thành phần tung tin thất thiệt nhằm đánh vào tâm lý của nhà đầu tư nhỏ lẻ với mục đích “lái” cổ phiếu đó theo cách có lợi cho mình.

Trong khi thị trường chứng khoán vẫn còn mới mẻ và đang định hình hướng phát triển của mình thì dòng tiền từ các nhà đầu tư nhỏ lẻ cũng là một trong những yếu tố quan trọng góp phần nâng cao tính thanh khoản của thị trường chứng khoán. Tuy nhiên, phân khúc nhà đầu tư này có vốn kiến thức về chứng khoán, cổ đông, cổ phần, cổ phiếu lại rất hạn chế, điều này cũng đã ảnh hưởng không nhỏ tới sự phát triển của thị trường trong thời gian vừa qua.

Trong suốt gần 2 năm qua, thị trường chứng khoán có mức thanh khoản tương đối thấp, sự phát triển của thị trường không đủ để hấp dẫn các nhà đầu tư. Trong khi đó, thời gian gần đây trao lưu hủy  niêm yết lại rất phổ biến. Theo số liệu thống kê của Ủy ban chứng khoán nhà nước, chỉ tính từ năm 2009 đến giữa năm 2014, số công ty đại chúng hủy niêm yết là khoảng 40 mã, trong đó hơn 50% là hủy niêm yết tự nguyện. Việc hủy niêm yết thường trên thế giới là điều rất kiêng kỵ đối với một công ty đại chúng, nó chỉ xảy ra khi bản thân công ty đó có vấn đề và thường là bị buộc hủy. Điều này thì hoàn toàn trái ngược ở Việt Nam khi việc hủy niêm yết lại không nằm trong những lý do ấy.

Điều kiện của việc tự nguyện hủy niêm yết đã được quy định khá rõ trong Nghị định 48/2012/NĐ-CP đó là “được thông qua bởi đại hội cổ đông với biểu quyết từ 51% và phải có từ 50% cổ đông nhỏ lẻ biểu quyết thông qua”.

Khi nhìn vào quy định trên, ai cũng cho rằng, việc “tự nguyện hủy niêm yết” sẽ vô cùng khó khăn vì điều kiện có trên 50% cổ  đông nhỏ đồng ý biểu quyết thông qua thì công ty đó mới có thể hủy niêm yết tự nguyện được.

Nhưng thực tế không phải vậy, các cổ đông lớn/công ty đang thích lên thì lên và thích hủy thì hủy. Vì cũng theo quy định pháp luật hiện hành “cổ đông nhỏ lẻ” không được bất kỳ văn bản pháp luật nào quy định rõ thế nào là công đông nhỏ/lẻ? Và có một thực tế là tỷ lệ 5% đang được các cổ đông lớn/công ty sử dụng một cách thuần thục với cách hiểu đánh tráo khái niệm để thực hiện mục đích của mình như sau.

Tại Luật DN 2005 và thậm chí là Dự thảo sửa đổi lần thứ V Luật DN 2014 (sẽ được thông qua vào tháng 10/2014 tới đây và có hiệu lực từ 1/1/2015) đều không có bất kỳ định nghĩa, quy định nào về cổ đông nhỏ/lẻ, tỷ lệ 5% được đặt ra cho cổ đông phải đăng ký, báo cáo với cơ quan đăng ký kinh doanh có thẩm quyền kể từ thời điểm sở hữu và là 1 trong những tiêu chuẩn để được tham gia ứng cử và thành viên hội đồng quản trị. Còn luật chuyên ngành như Luật chứng khoán thì tỷ lệ 5% đối với người có liên quan sẽ được coi là cổ đông lớn buộc phải có chế độ đăng ký công bố thông tin – từ đây tỷ lệ này được các công ty muốn tự nguyện hủy niêm yết chỉ cần một số cổ đông nắm giữ số cổ phần dưới 5% tham gia Đại hội Cổ đông và được chỉ đạo thì việc thông qua nội dung này sẽ không còn là vấn đề.

Theo quy định, khi một công ty hủy niêm yết trên sàn giao dịch, cổ phiếu của công ty đó vẫn bị lưu ký và phải chuyển qua sàn giao dịch UPCOM. Nếu các công ty này không đăng ký tại sàn giao dịch UPCOM thì các cổ đông nhỏ/lẻ làm cách nào để có thể giao dịch số cổ phiếu trên?

Việc một công ty đã hủy niêm yết sẽ không bị đặt nặng vấn đề công bố thông tin như trên thực tế, cổ đông nhỏ/lẻ lúc này, về mặt lý thuyết vẫn là “chủ sở hữu công ty” mà không hề biết công ty của mình đang hoạt động ra sao.

Vấn đề bảo vệ cổ đông nhỏ/lẻ hiện vẫn là vấn đề thu hút được sự quan tâm của các nhà đầu tư. Trong lộ trình phát triển của thị trường chứng khoán Việt Nam, việc phân định một cách rõ ràng như thế nào là nhà đầu tư nhỏ/lẻ cần được các cơ quan quản lý quan tâm và giải quyết sớm.

Đình Thanh