Cách làm mới trong ngoại giao kinh tế

“Tình hình thế giới và khu vực đang chuyển biến nhanh và phức tạp, tác động nhiều chiều và đặt ra những cơ hội và thách thức mới đối với an ninh và phát triển của Việt Nam. Nhiều nước, kể cả phát triển và đang phát triển, đều đang nỗ lực giành lấy vị thế thuận lợi sau khủng hoảng tài chính toàn cầu, trong đó ngoại giao kinh tế ngày càng được coi trọng và đề cao”. Đây là khẳng định của ông Bùi Thanh Sơn, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao tại buổi Tọa đàm Ngoại giao kinh tế “ Xưa và nay” vừa được tổ chức tại Hà Nội.

Nền kinh tế VN đang trong giai đoạn  then chốt của quá trình tái cơ cấu, chuyển đổi mô hình tăng trưởng và triển khai kế hoạch kinh tế-xã hội 5 năm ( 2011-2015), đồng thời tích cực chuẩn bị cho sự hình thành Cộng đồng kinh tế Asean vào năm 2015 và tiến tới hoàn tất đàm phàn các Hiện định thương mại tự do với các đối tác quan trọng. Bối cảnh quốc tế và trong nước đang đặt ra yêu cầu ngoại giao kinh tế phải đổi mới cách nghĩ, cách làm để biến thách thức thành cơ hội, đóng góp hiệu quả hơn vào phát triển kinh tế đất nước.

Ngoại giao kinh tế trước hết phải nắm rõ nhu cầu trong nước

Theo ông Nguyễn Quốc Dũng, Vụ trưởng Vụ Tổng hợp kinh tế, Bộ Ngoại giao, ngoại giao kinh tế nước nào cũng kết hợp sử dụng công cụ chính trị- ngoại giao và công cụ kinh tế, song tùy điều kiện, hoàn cảnh và trình độ phát triển của mỗi nước, có thể chú trọng hơn công cụ kinh tế hay công cụ chính trị-ngọai giao. Thời gian qua, VN đã nỗ lực thực hiện phương châm gắn kết chính trị- đối ngoại với ngoại giao kinh tế, đan xem lợi ích, và trên thực tế đã đạt nhiều kết quả tích cực, song vẫn còn nhiều dư địa để phát huy hơn nữa thế mạnh của các công cụ chính trị- ngoại giao và kinh tế.

Ông Dũng cho rằng, VN cần tiếp tục dùng chính trị- ngoại giao mở đường, tạo đột phá trị thường, nhất là các thị trường mới, thị trường tiềm năng; cố gắng làm sao chuyển hóa được thuận lợi trong quan hệ chính trị- ngoại giao thành thuận lợi trong hợp tác kinh tế. Đặc biệt, VN nên ưu tiên sử dụng công cụ kinh tế trong ngoại giao kinh tế, bởi xét cho cùng lợi ích kinh tế mới tạo nền tảng bền vững của mọi mối bang giao quốc tế. Để làm được điều đó, chỉ nỗ lực của ngành ngoại giao là chưa đủ, mà cần có sự phối hợp chặt chẽ, phát huy sức mạnh tổng hợp của các bộ, ngành, địa phương và DN mới gắn kết được chính trị- ngoại giao kinh tế.

Thực tiễn triển khai công tác ngoại giao kinh tế qua các thời kỳ luôn đặt ra câu hỏi “ đâu là chỗ đứng phù hợp của ngành ngoại giao?”. Để tìm lời giải đáp cho câu hỏi này, theo ông Dũng, cần đi từ xuất phát điểm ngoại giao là “ cung”, trong nước là “ cầu” bởi ngành ngoại giao chỉ phát huy được vai trò khi đáp ứng tốt yêu cầu phát triển của đất nước. Lâu nay, trong tư duy và thực tiễn triển khai ngoại giao kinh tế, chúng ta thường chú trọng đến khai thác thế mạnh của ngành ngoại giao. Điều này đúng, nhưng chưa đủ, bởi một nguyên lý cơ bản trong kinh tế thị trường là “ chỉ sản xuất những gì thị trường cần, chứ không sản xuất những gì có thể”. Do đó, ngành ngoại giao trước hết cần hiểu và nắm rõ nhu cầu trong nước để “ đánh trúng” , “ đánh đúng” nhu cầu trong nước, và chỉ khi nào khớp nối đúng “ cung-cầu” thì ngoại giao kinh tế mới mang lại hiệu quả thiết thực.

Ông Dũng nhấn mạnh, tư duy lấy “ cầu” làm xuất phát điểm cần được thể hiện trong lập chính sách, kế hoạch và triển khai các nhiệm vụ ngoại giao kinh tế. Chẳng hạn, đối với xúc tiến kinh tế đối ngoại, nên chăng chuyển từ ngành ngoại giao chủ động tổ chức các sự kiện xúc tiến, sang chỉ tổ chức trên cơ sở nhu cầu xúc tiến của các bộ, ngành, địa phương và DN. Muốn vậy, việc xây dựng kế hoạch xúc tiến kinh tế đối ngoại của ngành ngoại giao cũng cần đổi mới, theo đó cần làm việc trước thật kỹ và cụ thể với các bộ, ngành, xúc tiến trước khi xây dựng kế hoạch xúc tiến của ngoại giao kinh tế. Tương tự, đối với công tác nghiên cứu, tham mưu, cán bộ ngoại giao cần hiểu rõ thực tiễn phát triển của VN, rút ra những vấn đề đất nước ncần, từ đó phát huy sở trường, thế mạnh để xem xu thế trên thế giới thế nào, các nước xử lý ra sao, rồi đề xuất, kiến nghị sát thực với các cơ quan trong nước.

Như vậy, tới đây, ngành ngoại giao phải chủ động, tích cực phối hợp tăng cường hợp tác và làm việc cụ thể với các bộ, ngành, địa phương và DN để cùng xác định rõ nhu cầu, từ đó có hình thức, biện pháp hỗ trợ sao cho đạt hiệu quả cao nhất.

Quảng bá hình ảnh quốc gia

Theo phân tích của ông Dũng, hiện nay các nước đều rất chú trọng xây dựng và quảng bá hình ảnh quốc gia với thông điệp, biểu trưng, biểu tượng khá rõ ràng( ví dụ như Nhật bản quảng bá hình ảnh quốc gia cho shushi, kimono; Hàn Quốc qua kim chi, nhảy gangnam, điện ảnh; Thái Lan qua massage, súp Thái…). Tiến trình hội nhập quốc tế bước sang một giai đoạn sâu rộng hơn đang đặt ra yêu cầu VN đang và sẽ hội nhập quốc tế với một diện mạo quốc gia như thế nào? Tạo dựng hình ảnh ở cấp sản phẩm, DN đã là một vấn đề khó khăn và phức tạp, thì tạo dựng và quảng bá thương hiệu/hình ảnh quốc gia còn khó khăn và phức tạp hơn, do đó không dễ tìm được thống nhất và đồng thuận. Bên cạnh tiếp tục đổi mới, cải tiến mô hình tổ chức “ Ngày VN ở nước ngoài”, nhiều nhà ngoại giao cho rằng, nên chăng VN lựa chọn quảng bá một số sản phẩm, thương hiệu có lợi thế đặc thù của VN bằng các “ chiến dịch” có chủ đề, nội dung thiết thực ( ví dụ: phở, áo dài, võ dân tộc…).

Hoạt động quảng bá, xúc tiến kinh tế đối ngoại hiện do nhiều ngành cùng thực hiện ( ngoại giao, thương mại, đầu tư, du lịch, văn hóa…) trong khi quảng bá quốc gia là một loại hình quảng bá tổng hợp. Ở nhiều nước, ngành ngoại giao là cơ quan điều phối xây dựng, triển khai quảng bá quốc gia trong một tổng thế thống nhất. Với VN, ông Dũng cho rằng, quảng bá quốc gia đòi hỏi sự tham gia và phối hợp chặt chẽ của nhiều bộ, ngành, trong đó ngành ngoại giao cần định vị phù hợp vai trò và nhiệm vụ của mình trong triển khai quảng bá quốc gia nhằm bảo đảm gắn kết chặt chẽ các yếu tố, lợi ích chính trị- đối ngoại, kinh tế, văn hóa.

Quỳnh Anh