Đánh giá khách quan vai trò của dòng vốn FDI

Sau những kết quả mới được nghiên cứu về tác động của dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đối với nền kinh tế Việt Nam nói chung và đối với khu vực doanh nghiệp trong nước nói riêng, đã có rất nhiều ý kiến khác nhau. Trong đó có ý kiến cho rằng, các doanh nghiệp FDI đang dần “bóp chết” các doanh nghiệp trong nước.

Mỹ vẫn là nước đứng đầu về thu hút dòng vốn FDI

Có lẽ sẽ cần phải có thêm những nghiên cứu, đánh giá ở nhiều góc độ khác nhau để thấy được vai trò, vị trí và tầm ảnh hưởng của các doanh nghiệp FDI với nền kinh tế Việt Nam. Nhưng với những gì đang diễn ra thì có thể khẳng định rằng:

Nguồn vốn đầu tư trực tiếp từ nước ngoài mà một kênh đầu tư quan trọng trên toàn thế giới. Đối với bất kể nền kinh tế nào từ phát triển cho tới đang phát triển như Việt Nam thì FDI vẫn đóng vai trò rất quan trọng; Hiệu quả của dòng vốn này đối với những nền kinh tế khác nhau sẽ có những tác động khác nhau phụ thuộc hoàn toàn vào chính sách của Chính phủ nhận nguồn vốn đầu tư ấy.

Theo Báo cáo Đầu tư thế giới năm 2014 của Tổ chức Thương mại và Phát triển của Liên Hợp Quốc (UNCTAD), trong năm 2013, các nền kinh tế đang phát triển vẫn là những nước dẫn đầu về việc thu hút dòng vốn FDI với số vốn lên đến 778 tỷ USD, chiếm 54% tổng lượng vốn FDI toàn thế giới; Các nước phát triển cũng tiếp nhận dòng vốn FDI tăng 9% tương đương với 566 tỷ USD; các nền kinh tế chuyển đổi cũng nhận từ dòng vốn này 108 tỷ USD. Đặc biệt, với một nền kinh tế mạnh đứng hàng đầu thế giới như Mỹ cũng đang đứng đầu về thu hút dòng vốn FDI.

UNCTAD đã dự báo, trong năm 2014, dòng vốn FDI sẽ tăng lên 1.600 tỷ USD và các năm tiếp theo vẫn tăng mạnh với các con số lần lượt là 1700 tỷ USD và 1.800 tỷ USD. Trong đó, phần lớn các nước phát triển sẽ đón nhận phần lớn dòng vốn FDI này, còn ở những nước là thị trường mới nổi thì dòng vốn này có thể sẽ giảm do kinh tế phục hồi chậm, các chính sách về tài chính và chính trị không ổn định…

Như vậy, có thể nhận thấy, phân công lao động quốc tế và những diễn biến của nền kinh tế toàn cầu yếu tố tạo nên những chuyển dịch của dòng vốn FDI cũng như những xu hướng mới trong hợp tác đầu tư toàn cầu. Bởi vậy, trong các hiệp định thương mại, đầu tư song phương và đa phương, điều khoản liên quan đến đầu tư thường chiếm tỷ trọng lớn và thường là nguyên cớ của những trì hoãn trong đàm phán. Ở mức độ phát triển nào, chính phủ các nền kinh tế luôn cố gắng ở mức cao nhất trong việc tận dụng tác động tích cực của FDI, giảm tối đa những bất lợi có thể có khi thu hút FDI.

Đối với nền kinh tế Việt Nam, việc thu hút dòng vốn FDI đang mang lại những kết quả tích cực. Theo báo cáo tổng kết của Bộ Kế hoạch và Đầu tư về 25 năm dòng vốn FDI vào thị trường Việt Nam thì tỷ lệ đóng góp của FDI vào GDP đã tăng từ 2% GDP năm 1992 lên 12,7% năm 2000; 16,98% (2006); 18,97% (2011) và nay là 20%. Trong hoạt động xuất khẩu, từ năm 2003, xuất khẩu của khu vực FDI bắt đầu vượt khu vực trong nước và dần trở thành nhân tố chính thúc đẩy xuất khẩu, đóng góp tới 66,87% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước vào năm 2013. 10 tháng đầu năm 2014, khu vực FDI xuất khẩu 82,5 tỷ USD, tăng 13,6%, đóng góp 67% vào tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước và vẫn liên tục xuất siêu.

Vai trò của dòng vốn FDI phụ thuộc nhiều vào chính sách quản lý

Như vậy, trong bức tranh tổng thể về nguồn vốn đầu tư toàn xã hội thì FDI vẫn đang ghi dấu ấn rõ nét nhất, điều này góp phần tăng thặng dư cảu tài khoản vốn, góp phần cải thiện cán cân thanh toán nói chung và ổn định nền kinh tế vĩ mô. Cho dù hiện nay, mức độ ảnh hưởng của các doanh nghiệp FDI tới khu vực doanh nghiệp trong nước chưa thực sự lớn, nhưng những định hướng chính sách mới trong thu hút FDI đang mở ra nhiều cơ hội cho doanh nghiệp Việt Nam tham gia chuỗi sản xuất, thương mại toàn cầu, cơ hội để chuyển giao công nghệ, tăng năng suất...

Bên cạnh đấy, cũng không thể phủ nhận những bất cập của khu vực này trong hoạt động kinh tế nói chung, nhất là những hiện tượng gây ô nhiễm môi trường, chuyển giá, mâu thuẫn giữa chủ doanh nghiệp và người lao động hay tình trạng đưa máy móc, thiết bị đã lạc hậu, đã qua sử dụng, tiêu hao nhiều năng lượng, gây ô nhiễm môi trường vào Việt Nam…

Chính sách quản lý sẽ đóng vai trò quyết định đối với việc tiếp nhận dòng vốn FDI kể cả việc giảm thiểu các tác động bất lợi. Vai trò và tầm quan trọng của dòng vốn FDI đối với nền kinh tế đang phát triển như Việt Nam là rất lớn. Theo các chuyên gia kinh tế, vào thời điểm này, cần khuyến nghị và thu hút dòng vốn FDI vào các ngành thượng nguồn, các tập đoàn đa quốc gia đang được coi là cách đi hợp lý cho nền kinh tế đang trong giai đoạn chuyển đổi mô hình tăng trưởng của Việt Nam.

Cùng với hệ thống chính sách để hỗ trợ khu vực doanh nghiệp trong nước nhằm cải thiện năng lực cạnh tranh, tăng nguồn lực tập trung vào nghiên cứu, phát triển, tăng năng lực công nghệ sẽ là điều kiện đủ để đảm bảo tác động tích cực của FDI được hấp thụ tối đa.

Đình Thanh