Xây dựng nền kinh tế phát triển bền vững và tự chủ

“Năm doanh nghiệp” là cụm từ mà nhiều người nhắc đến trong năm 2014, bởi đã xuất hiện những dấu hiệu cho thấy hoạt động của các doanh nghiệp Việt Nam bắt đầu thoát khỏi "vùng đáy" của sự suy thoái để bắt kịp những tín hiệu mới của thị trường. Vậy năm 2015, “bức tranh” về kinh doanh của cộng đồng DNVN có sáng sủa hơn? Phóng viên Tạp chí Vietnam Business Forum đã có cuộc trao đổi với Tiến sĩ Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch VCCI xung quanh vấn đề này. Lan Anh thực hiện.

Thưa ông, năm 2014 là năm cộng đồng doanh nghiệp nhận được sự quan tâm đặc biệt của Chính phủ, các bộ, ngành và các cấp chính quyền địa phương nhằm tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy kinh doanh. Ông có thể cho biết những hỗ trợ đó đã tác động thế nào đến các DNVN?

Ngay từ những ngày đầu tiên của năm 2014, bằng Nghị quyết 01/NQ-CP, Chính phủ đã quyết liệt chỉ đạo, tập trung vào các giải pháp nhằm hỗ trợ cộng đồng doanh nghiệp. Trong 9 nhóm giải pháp chỉ đạo điều hành của Chính phủ, việc tập trung tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy sản xuất kinh doanh được xếp lên hàng đầu. Đồng thời với đó là các giải pháp về ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát; thực hiện ba đột phá chiến lược gắn với tái cơ cấu nền kinh tế, đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao chất lượng hiệu quả, sức cạnh tranh của nền kinh tế và một số nhóm giải pháp khác.

Đặc biệt, kết quả rõ rệt nhất là từ việc thực hiện Nghị quyết 19/NQ-CP trong lĩnh vực cải cách thủ tục thuế, hải quan, cấp điện cho sản xuất, cải thiện môi trường kinh doanh cấp tỉnh.

Riêng Bộ Tài chính đã rà soát, hệ thống hoá 645 thủ tục hành chính; đã rút ngắn 54% số giờ nộp thuế. Ước tính có khoảng 95% số doanh nghiệp đã thực hiện khai thuế điện tử; đã thí điểm thực hiện nộp thuế điện tử ở 18 địa phương. Cơ chế một cửa quốc gia tại các cảng biển quốc tế của Việt Nam đã được chính thức khai trương.

Đặc biêt, lắng nghe và thấu hiểu những khó khăn của doanh nghiệp, Chính phủ đã trình Quốc hội sửa đổi Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp, Luật Thuế giá trị gia tăng khi mà hai Luật này vừa được thông qua trước đó 1 năm. Trong đó, việc dỡ bỏ hoàn toàn trần chi phí quảng cáo là một đề xuất được cộng đồng doanh nghiệp đánh giá là quyết định hết sức đúng đắn và kịp thời.

Việc thực thi chính sách luôn có nhiều vướng mắc và là điều trăn trở lâu nay đối với cộng đồng doanh nghiệp. Thưa ông, cộng đồng doanh nghiệp đã nhận được cơ chế giải quyết thế nào để gỡ vướng trong vấn đề này?

Chỉ thị 11/CT-TTg ngày 21/5/2014 của Thủ tướng Chính phủ về giải quyết khó khăn, vướng mắc, kiến nghị, thúc đẩy phát triển sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội của đất nước đến năm 2015 được ban hành trên cơ sở kết quả giải quyết hơn 300 kiến nghị của các doanh nghiệp và cuộc gặp mặt giữa Thủ tướng Chính phủ, các Phó Thủ tướng Chính phủ, 12 lãnh đạo các bộ, ngành và trên 400 doanh nghiệp.

Một cơ chế giải quyết những khó khăn vướng mắc cho các doanh nghiệp trong quá trình thực thi chính sách đã được hình thành và phát huy hiệu quả. Trong năm qua, thông qua VCCI, đã có hơn 400 kiến nghị của doanh nghiệp được thu thập và chuyển tới các cơ quan liên quan; 12 bộ, ngành, địa phương tham gia thường xuyên giải đáp vướng mắc trực tiếp, hoặc báo cáo Chính phủ, hoặc đề nghị Chính phủ báo cáo Quốc hội giải quyết, tháo gỡ cho doanh nghiệp. Riêng trong lĩnh vực tài chính, hai hội nghị lớn về đối thoại chính sách thuế và hải quan đã được Bộ Tài chính và VCCI triển khai với sự tham gia của trên 600 doanh nghiệp…

Những nỗ lực của các doanh nghiệp và tinh thần hỗ trợ doanh nghiệp của Chính phủ đã mang lại những kết quả xứng đáng. Trong năm 2014, cả nước có 74.842 doanh nghiệp đăng ký thành lập mới với tổng số vốn đăng ký là 432.286 tỷ đồng, tuy giảm 2,7% về số doanh nghiệp và nhưng đã tăng 8,4% về số vốn đăng ký so với cùng kỳ năm trước. Khó khăn đã sàng lọc lại những doanh nghiệp thực sự có chất lượng, không chỉ linh hoạt tồn tại qua giai đoạn khó khăn nhất mà còn tìm kiếm thêm cơ hội kinh doanh mới để mở rộng quy mô hoạt động. Đã có 22.758 lượt doanh nghiệp thay đổi tăng vốn với tổng số vốn đăng ký tăng thêm là 595.707 tỷ đồng trong năm qua. Như vậy, tổng số vốn đăng ký mới và đăng ký bổ sung vào nền kinh tế trong năm 2014 là 1.027.993 tỷ đồng.

Việt Nam đang xây dựng một nền kinh tế tự chủ và phát triển bền vững, điều đó phụ thuộc nhiều vào sự tự chủ và lớn mạnh của DN. Theo ông, trong thời gian tới, các DNVN cần phải làm gì để đạt được điều đó?

Sự thịnh vượng của nền kinh tế Việt Nam trong tương lai sẽ phụ thuộc phần lớn vào khả năng tăng cường hơn nữa mối liên kết vào chuỗi giá trị toàn cầu và tối đa hóa sự lan tỏa của FDI và đặc biệt là sự phát triển khối DN tư nhân, nhất là các DN có quy mô vừa và lớn.

Kinh tế vĩ mô ổn định hơn, thể chế kinh tế tiếp tục được hoàn thiện, trong đó hai luật quan trọng là Luật Đầu tư và Luật Doanh nghiệp (sửa đổi) được thông qua, nhiều Hiệp định Thương mại tự do (FTA) hoàn tất quá trình đàm phán đã từng bước mở ra cơ hội lớn cho doanh nghiệp. Có nắm bắt, tận dụng cơ hội để hội nhập thành công hay không, câu trả lời chủ yếu đến từ lực lượng doanh nghiệp.

Khu vực DNNVV cần sớm được hồi phục, phát triển theo lộ trình và mục tiêu tập trung vào các ngành hàng thuộc lĩnh vực công nghiệp phụ trợ, doanh nghiệp khoa học và công nghệ, doanh nghiệp sản xuất sản phẩm công nghệ cao, doanh nghiệp chế biến xuất khẩu, doanh nghiệp tham gia vào chuỗi giá trị gia tăng khu vực và toàn cầu, doanh nghiệp phát triển mạng lưới thương mại, dịch vụ bán lẻ nội địa và cụm liên kết ngành ... Chú trọng bảo đảm tỷ lệ nội địa hóa của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

Các DNNVV có qui mô vốn thấp, tổng tài sản sinh lời thấp, khó có mức doanh thu đủ lớn để có thể “hấp dẫn” ngân hàng cho vay thì cần đổi mới cách tiếp cận phù hợp hơn trong hoạt động tín dụng ngân hàng theo hướng cho vay qua doanh nghiệp “đầu mối” liên kết nghiên cứu - sản xuất - chế biến - tiêu thụ (liên kết ngành), hoặc theo các mô hình tín dụng bảo lãnh “trọn gói” không cần tài sản đảm bảo, mô hình tín dụng “kích cầu” có trọng tâm, trọng điểm của Chính phủ.

Tuy nhiên, để giải quyết vấn đề các DNNVV khó tiếp cận tín dụng ngân hàng không thể chỉ “khoanh gọn” trong mối quan hệ ngân hàng và doanh nghiệp, mà phải giải bài toán về thị trường, đất đai, vốn ưu đãi, công nghệ, đào tạo và quản lý trên nền tảng tháo gỡ rào cản thể chế và minh bạch hóa thông tin, giúp tạo lập môi trường kinh doanh lành mạnh, thông thoáng cho mọi doanh nghiệp, trong đó có DNNVV.

Về phía các cơ quan quản lý nhà nước, cần phải làm gì để có thể hỗ trợ các DN VN nâng cao năng lực cạnh tranh để hội nhập sâu hơn vào nền kinh tế thế giới, thưa ông?

Trong bối cảnh tình hình thế giới ngày càng có nhiều biến động phức tạp, Việt Nam ngày càng hội nhập sâu vào nền kinh tế thế giới và năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam còn hạn chế, sức kháng cự còn yếu, cộng đồng doanh nghiệp trong nước kỳ vọng Chính phủ sẽ tiếp tục các giải pháp lớn về xây dựng môi trường kinh doanh bình đẳng, thuận lợi, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc qia trên cơ sở xác định doanh nghiệp là lực lượng chủ lực để phát triển kinh tế xã hội cùng đất nước.

Ngoài ra, Chính phủ cần tập trung vào các giải pháp về đổi mới thể chế như: nghiên cứu đề xuất ban hành Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, với mục tiêu không chỉ chú trọng tăng nhanh số lượng, quy mô mà tập trung hơn về cơ cấu hợp lý, chất lượng tăng trưởng bền vững, năng lực cạnh tranh thực chất của toàn bộ khu vực doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, Chính phủ có thể ban hành Nghị định về công nghiệp hỗ trợ để có những giải pháp có tính đột phá ở một số ngành, tập trung đầu tư về mặt nguồn nhân lực, khoa học công nghệ và tài chính trong các chuỗi giá trị các sản phẩm ngành công nghiệp và nông nghiệp; quan tâm chặt chẽ đến phát triển công nghiệp hỗ trợ, cụm công-nông nghiệp, khuyến khích doanh nghiệp lớn đầu tư cơ sở hạ tầng dành cho doanh nghiệp nhỏ và vừa; xây dựng năng lực và phát triển nguồn nhân lực cho các doanh nghiệp; hỗ trợ tài chính cho khu vực doanh nghiệp tư nhân.

Đồng thời, nên lựa chọn một số ngành có lợi thế cạnh tranh để ưu tiên phát triển, tập trung phát triển một số doanh nghiệp có hiệu quả kinh doanh, có quy mô từ cỡ trung bình trở lên, phát triển một số thương hiệu quốc gia.

Chính phủ như “bà đỡ” hỗ trợ các doanh nghiệp tái cấu trúc, xây dựng chiến lược kinh doanh phù hợp, tiếp cận các nguồn lực cũng như thị trường, ứng dụng công nghệ mới, nâng cao năng suất lao động, phát triển bền vững. Với sự sát cánh đó, tôi tin rằng kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội của đất nước năm 2015 và các năm tiếp theo sẽ được hoàn thành thắng lợi.