Tái cơ cấu kinh tế: Cần chấp nhận trả giá

Mới đây, tại Hà Nội, Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) tổ chức hội thảo “Đánh giá quá trình tái cơ cấu kinh tế Việt Nam 2011-2014” nhằm đánh giá những kết quả thực hiện trong thời gian qua.

Dẫn lại mục tiêu của tái cơ cấu kinh tế là “Thiết lập được một cơ cấu kinh tế hợp lý, có hiệu quả”, TS. Lưu Bích Hồ - nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược Phát triển, đã đưa ra một nhận xét khá thẳng thắn: Việt Nam mới chỉ “mon men” vào tái cơ cấu. “Trong 3 năm vừa qua, chúng ta mới chỉ gỡ rối mà gỡ rối chưa xong” - chuyên gia này nhấn mạnh.

Chậm... nhưng đã có kết quả

Dù vậy, theo Báo cáo tổng kết của CIEM, chương trình tái cơ cấu kinh tế từ năm 2011-2014 đã được một số kết quả tích cực.  Quá trình tái cơ cấu kinh tế Việt Nam trong thời gian qua đã đạt được những thành tựu rất đáng ghi nhận. Kinh tế vĩ mô liên tục được giữ vững. Chỉ số an toàn quốc gia được nâng cao, môi trường kinh doanh có sự cải thiện. Phản ứng của thị trường khá tích cực. Xu hướng tăng trưởng kinh tế đang tăng vững. Hiệu quả đầu tư, năng suất lao động, năng suất nhân tố tổng hợp đã được cải thiện đáng kể. Đóng góp của dịch chuyển cơ cấu trong tăng năng suất lao động được ghi nhận. Môi trường kinh doanh và môi trường đầu tư đã được cải thiện mạnh mẽ nhờ thông qua các luật về doanh nghiệp, đầu tư và đã được các tổ chức xếp hạng thế giới ghi nhận có sự cải thiện. Báo cáo đưa ra nhận định: tới thứ hạng của Việt Nam trong các bảng xếp hạng sẽ còn tiếp tục cải thiện mạnh mẽ.

Bên cạnh đó, các hoạt động đầu tư công, hoạt động của các doanh nghiệp nhà nước, của hệ thống ngân hàng đã trở nên minh bạch hơn, có sự giám sát lớn hơn. Chuyển dịch trên cơ cấu thu của ngân sách nhà nước cũng đang dần chuyển sang hướng tích cực, nguồn thu vẫn tăng vững mặc dù tỷ lệ huy động vào ngân sách từ nền kinh tế có xu hướng giảm, tạo điệu kiện nhiều hơn cho doanh nghiệp phát triển. Phân bố nguồn lực vẫn phụ thuộc vào hệ thống ngân hàng nhưng vai trò của thị trường chứng khoán ngày càng tăng, và tăng ngay cả vào thời điểm nền kinh tế khó khăn nhất. Sự dịch chuyển của đầu tư trên thị trường chứng khoán theo chiều hướng tích cực. Những ngành có giá trị gia tăng cao đang được thị trường đón nhận tích cực cả về quy mô giao dịch và khối lượng giao dịch.

Chấp nhận trả giá

Tuy nhiên, vẫn còn khá nhiều tồn tại lớn trong chương trình tái cơ cấu nền kinh tế. Để đạt được mục tiêu mong muốn, chúng ta cần chấp nhận trả giá – quan điểm của TS. Lê Xuân Bá – nguyên Việc trưởng Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương. TS. Bá cho rằng tái cơ cấu thực chất phải chấp nhận giá phải trả ở mức độ nhất định mới tái cơ cấu thực sự được. Giá phải trả  là DN yếu kém thiếu vốn thiếu công nghệ quản trị kém phải chấp nhận rời khỏi thị trường. DN “chết” nhiều thì phải chấp nhận thu ngân sách thâm hụt. Tái cơ cấu tốt sẽ làm tăng trưởng thấp trong ngắn hạn nhưng cần phải chấp nhận ngắn hạn để dài hạn tốt hơn. Nhà nghiên cứu này đưa ra quan điểm cho rằng Để tiến hành tái cơ cấu kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng, cần phải có ít nhất ba điều kiện tiền đề: một là, duy trì ổn định kinh tế vĩ mô một cách vững chắc với lạm phát thấp và các nền tảng vĩ mô vững mạnh; hai là, hình thành và phát triển đồng bộ thể chế kinh tế thị trường hiện đại, thiết lập môi trường kinh doanh cạnh tranh bình đẳng, minh bạch với chi phí và mức độ rủi ro thấp và ba là phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ.

Theo TS. Nguyễn Đình Cung - Viện trưởng CIEM, tái cơ cấu thực chất là phân bổ lại nguồn lực nhưng không phải là nhà nước phân bổ lại mà phải là do thị trường. Khi nhà nước ít đi thị trường tăng lên thì nguồn lực sẽ được phân bổ đúng hơn và theo đó chất lượng sẽ tăng lên, hiệu quả tăng lên.

Để tiến hành tái cơ cấu kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng, tại hội thảo các đại biểu đã đưa ra các đề xuất: duy trì ổn định kinh tế vĩ mô một cách vững chắc với lạm phát thấp và các nền tảng vĩ mô vững mạnh; hình thành và phát triển đồng bộ thể chế kinh tế thị trường hiện đại, thiết lập môi trường kinh doanh cạnh tranh bình đẳng, minh bạch với chi phí và mức độ rủi ro thấp và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ….

Nguyễn Thanh