TPP: Nắm bắt cơ hội tới đâu?

Hiệp định Đối tác kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình Dương (TPP) hiện vẫn trong tiến trình đàm phán và dự kiến sẽ ký kết cuối năm 2015 hoặc đầu năm 2016. TPP được kỳ vọng sẽ mang lại nhiều cơ hội cho Việt Nam, tuy nhiên, với những luật lệ mới và khá “khắt khe”, nhiều doanh nghiệp Việt Nam sẽ không kịp thích nghi và bị đào thải nếu không chuẩn bị kỹ lưỡng.

Cân đo “lợi ích”

Theo Bộ Công Thương, việc tham gia TPP sẽ mở ra cơ hội cho Việt Nam gia tăng sản xuất và mở rộng thị trường nông sản ra nước ngoài. Nếu được ký kết, TPP sẽ trở thành khu vực thương mại tự do với 800 triệu dân, chiếm 30% kim ngạch thương mại toàn cầu và gần 40% sản lượng kinh tế thế giới. Gia nhập TPP sẽ mở ra cơ hội tiếp cận vốn đầu tư, hiện đại hóa sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm, tham gia sâu hơn vào chuỗi sản xuất toàn cầu.

Dệt may, da giày được đánh giá là ngành hàng được hưởng lợi nhiều nhất từ TPP, song theo quy tắc xuất xứ hàng hóa và nguyên tắc “từ sợi trở đi” trong TPP yêu cầu không sử dụng các nguyên liệu của nước thứ ba ngoài thành viên TPP mới được hưởng ưu đãi thuế suất 0%. Đây là hạn chế lớn cho các doanh nghiệp dệt may, khi mà nguồn nguyên liệu của Việt Nam bị phụ thuộc quá nhiều vào Trung Quốc (nước không tham gia TPP).

Khác với 8 FTA mà Việt Nam đã tham gia hoặc ký kết, FTA với EU và TPP yêu cầu xóa bỏ thuế nhập khẩu rất mạnh và phải thực hiện ngay khi hiệp định có hiệu lực, TPP còn đòi hỏi phải cắt giảm thuế xuất khẩu vì cho rằng đây là hình thức trợ giá, bảo hộ các doanh nghiệp trong nước.

Các doanh nghiệp xuất khẩu sẽ không hưởng lợi nhiều về thuế suất đối với các thị trường như Singapore, Malaysia, Brunei, Chile, Nhật Bản, Australia và New Zealand, vì Việt Nam đã ký kết FTA với các nước đó, thuế nhập khẩu từ các nước này đã cơ bản giảm xuống 0%. Đối với 4 nước còn lại, các mặt hàng mà VN nhập khẩu từ 2 thị trường này cũng chủ yếu có thuế suất 0% theo các cam kết khác, nên nhìn chung, doanh nghiệp xuất khẩu Việt ít có lợi ích từ việc giảm thuế nhập khẩu theo cam kết TPP.

TPP là một FTA thế hệ mới, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp thu hút vốn từ thị trường ngoài nước thông qua kênh đầu tư trái phiếu, cổ phiếu. Các luồng vốn đầu tư quốc tế vào Việt Nam cũng sẽ tăng mạnh, tạo thuận lợi cho hệ thống ngân hàng tăng cường thanh khoản và tiếp cận với các nguồn vốn ủy thác trên thế giới với chi phí thấp hơn. Tuy nhiên, dòng vốn ngoại quá lớn sẽ khó kiểm soát. Trong trường hợp các nhà đầu tư ồ ạt rút tiền hoặc gửi tiền trong thời gian ngắn có thể gây mất cân bằng thị trường tài chính.

Thận trọng không thừa

Trong 12 nước đang tham gia đàm phán Hiệp định đối tác thương mại xuyên Thái Bình Dương  (TPP), Việt Nam là nước có chỉ số năng lực cạnh tranh thấp nhất. Kết quả này có trong khảo sát được thực hiện bởi Diễn đàn kinh tế thế giới - WEF về năng lực cạnh tranh giai đoạn 2014 – 2015. Không chỉ có vậy, Việt Nam còn bị xếp ở vị trí “đội sổ”  ở nhiều tiêu chí chuyển giao công nghệ, năng lực đổi mới và sáng tạo, cơ sở hạ tầng… Khác với các nước như Nhật, Singapore, Hoa Kỳ phát triển dựa vào sự sáng tạo; Chile và Mexico được xếp trong nhóm phát triển dựa vào năng suất thì Peru và Việt Nam nằm trong nhóm thấp nhất - nhóm phát triển kinh tế dựa vào các yếu tố thiên nhiên.

Ngành chăn nuôi sẽ chịu thiệt nhiều nhất vì các sản phẩm chăn nuôi của một số nước tham gia TPP đều theo quy trình sản xuất công nghiệp nên có lợi thế cạnh tranh vượt trội so với Việt Nam. TPP có xu hướng đàm phán hạn chế nhằm giữ bảo hộ đối với nông sản nội địa. Khi đó, hàng rào phi thuế quan sẽ trở nên phổ biến nhưng yêu cầu cao hơn về chất lượng sản phẩm, trong khi đây là điểm yếu của sản xuất nông nghiệp Việt Nam. Hàng nhập khẩu tăng, xuất khẩu không tìm được đường vào thị trường các nước sẽ khiến nông nghiệp có nguy cơ gia tăng áp lực cạnh tranh. Cần cẩn trọng với khâu kiểm soát hàng nhập khẩu, Việt Nam có thể trở thành thị trường tiêu thụ các sản phẩm chất lượng thấp, ảnh hưởng tới sức khỏe nếu như không quản lý tốt được chất lượng sản phẩm nhập khẩu.

 Dịch vụ ngân hàng tại Việt Nam tuy đã có những tiến bộ nhưng vẫn ở mức thấp so với một số nước trong khu vực và trên thế giới. Mức độ phân bổ các chi nhánh và phòng giao dịch tại Việt Nam chưa đồng đều, tập trung ở Hà Nội và TPHCM, các dịch vụ tài chính chưa hiện đại và linh hoạt. Điều này khiến các ngân hàng thương mại trong nước khó có thể cạnh tranh với ngân hàng quốc tế.

Với việc tham gia TPP, các doanh nghiệp nhà nước (DNNN) sẽ không còn được hưởng các ưu đãi hay đặc quyền, đặc lợi (về điều kiện tiếp cận vốn, được bảo hộ). Điều này sẽ tạo cơ hội cho các doanh nghiệp tư nhân phát triển và cạnh tranh bình đẳng, đồng thời tạo sức ép thúc đẩy các DNNN chủ động nâng cao năng lực cạnh tranh.

Hương Ly