Gốm Chu Đậu: Tinh hoa văn hóa Việt

Mỗi khi nhắc tới ngành hàng thủ công mỹ nghệ Gốm của Việt Nam, không thể không nhắc tới làng nghề gốm “Chu Đậu”. Gốm Chu Đậu nức tiếng gần xa bởi những đặc trưng “rất riêng”. Mặc dù có quá khứ “ vàng son” nhưng trải qua bao thăng trầm của lịch sử, làng nghề gốm Chu Đậu đã thất truyền cách đây mấy trăm  năm. Với mong muốn làm hồi sinh, làm sống lại dòng gốm Chu Đậu, những năm qua, Tổng Công ty Thương mại Hà Nội (Hapro) đã đẩy mạnh việc phục dựng lại làng gốm Chu Đậu. Sau hàng trăm năm thất truyền, gốm Chu Đậu lại được hồi sinh, được người tiêu dùng biết tới. Từ đó đến nay, mặt hàng gốm sứ Chu Đậu đã được xuất khẩu tới nhiều quốc gia trên thế giới.

Từ quá khứ vàng son...

Vào năm 1980 ông Makato Anabuki - nguyên là Bí thư Đại sứ quán Nhật Bản tại Việt Nam, trong một chuyến đi công tác tại Thổ Nhĩ Kỳ đã nhìn thấy một chiếc bình gốm hoa lam cao 54 cm được trưng bày tại Viện Bảo tàng Takapisaray, thành phố Istanbul - Thổ Nhĩ Kỳ. Qua quan sát chiếc bình cổ, ông Makato Anabuki đã nhìn thấy trên chiếc bình này ghi dòng chữ Hán: "Thái Hòa bát niên Nam Sách châu, tương nhân Bùi Thị hý bút", tạm dịch là "Năm Thái Hòa thứ tám (1450) thợ gốm họ Bùi, người châu Nam Sách vẽ chơi". Vốn đã có thâm niên công tác tại Việt Nam và đặc biệt cũng là một người say mê gốm cổ, ông Makato Anabuki đã xác định bình gốm cổ này có xuất xứ từ Việt Nam . Sau đó ông đã viết một lá thư gửi ông Ngô Duy Đông (lúc đó là Bí thư Tỉnh ủy Hải Dương) nhờ xác minh giúp xem chiếc bình gốm quý giá đó có xuất xứ từ làng gốm nào.

Từ những thông tin trên, các cơ quan hữu quan, các nhà nghiên cứu của Hải Dương đã vào cuộc và thúc đẩy việc tìm tòi, sưu tầm những dấu vết về làng gốm cổ đã lưu lại trên bình gốm cổ, mà ông Makato Anabuki cung cấp. Tháng 4/1986, Sở Văn hóa Thông tin Hải Dương khai quật di tích Chu Đậu thuộc thôn Chu Đậu, xã Thái Tân, huyện Nam Sách. Kết quả đã tìm thấy nhiều di vật gốm mỹ nghệ cao cấp mà từ trước đến nay chưa từng được phát hiện, cũng như chứng tỏ nơi đây từng là một trung tâm sản xuất gốm lớn của Việt Nam. Tiếp sau đó, sản phẩm gốm cổ Chu Đậu còn được tìm thấy ở những con tàu bị đắm ngoài vùng biển Pandanan (Philippines) và Cù Lao Chàm (Việt Nam) với hàng trăm ngàn hiện vật gốm Chu Đậu... Gốm Chu Đậu được xác định là một dòng gốm quý và thuộc dòng gốm cổ xưa nhất của Việt Nam và thế giới. Sản phẩm gốm Chu Đậu cổ hiện được thống kê là đã có mặt ở 46 bảo tàng lớn trên khắp các châu lục, trong đó có những sản phẩm được định giá tới hàng triệu USD.

... đến thương hiệu đẳng cấp

Tiếc nuối đến một thương hiệu do chính ông cha ta làm nên tên tuổi nổi tiếng khắp thế giới cách đây hàng thế kỷ qua, anh Nguyễn Hữu Thắng - Tổng giám đốc Hapro - một người con của Chu Đậu đã quyết tâm đầu tư phục dựng làng nghề gốm quý hiếm này. Gốm Chu Đậu đang được phục sinh cả về thể chất lẫn uy tiếng của nó. Tọa lạc ngay chính vùng đất Chu Đậu, thuộc xã Thái Tân, huyện Nam Sách, tỉnh Hải Dương với hơn 30.000m2, Xí nghiệp gốm Chu Đậu – đơn vị trực thuộc Tổng công ty Thương mại Hà Nội (Hapro) không chỉ đơn thuần là một cơ sở sản xuất gốm lớn ở miền Bắc, một trung tâm trưng bày sản phẩm gốm Chu Đậu tân tiến, mà còn là một điểm nhấn cho vùng du lịch sinh thái – làng nghề, đã thu hút hàng trăm đoàn du khách trong và ngoài nước đến tham quan

Để làng nghề gốm Chu Đậu được khởi sắc, ngày càng phát triển, khẳng định được vị thế như ngày nay theo định hướng của TCT Thương mại Hà Nội, Cty CP Gốm Chu Đậu đã rất chú trọng đầu tư tổng thể, trong đó đặc biệt coi trọng việc đào tạo, tái đào tạo nhằm nâng cao trình độ chuyên môn, tay nghề cho CBCNV. Trên cơ sở mẫu gốm cổ sẵn có, công ty đã nghiên cứu, phát triển mẫu mã mới; tập trung đầu tư đổi mới công nghệ để nâng cao năng lực sản xuất, khích lệ kịp thời, quy tụ đội ngũ thợ lành nghề, thợ có “đôi bàn tay vàng” để nâng cao đẳng cấp cho sản phẩm gốm Chu Đậu… Nhờ vậy, Cty đã có 3 sản phẩm: Đĩa gốm với 1.000 chữ “Long” viết bằng thư pháp; Bình hoa Lam Đại và chiếc bình Tỳ Bà đã được Hội đồng xác lập kỷ lục Việt Nam trao bằng chứng nhận “xác nhận kỷ lục có kích thước lớn nhất”. Đây là sự kiện đã để lại dấu ấn đậm nét đối Gốm Chu Đậu, hình ảnh gốm Chu Đậu giờ đây đã thực sự được nâng tầm, có sức lan tỏa rộng, làng nghề truyền thống nơi đây đã trở thành điểm đến hấp dẫn hàng nghìn lượt du khách trong, ngoài nước, sản phẩm gốm Chu Đậu đã trở thành những món quà lưu niệm độc đáo khiến du khách khi qua đây không dễ gì bỏ qua. Hiện Chu Đậu đã có mặt tại các nước Châu Âu, Mỹ, Nhật Bản, thị trường Đông Âu và Nga …

Duy Anh