Việt Nam- Hoa Kỳ: Xây dựng niềm tin hướng tới tương lai

Năm 2015 đánh dấu 20 năm bình thường hóa quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Hoa Kỳ. Trải qua quá trình đổi mới đất nước và bình thường hóa quan hệ với Hoa Kỳ, nền kinh tế Việt Nam đã hội nhập quốc tế sâu rộng và mang đến những kết quả quan trọng. Hiệp định TPP, trong đó có sự tham gia của cả hai nước là một bước mở cửa và hội nhập mới đối với Việt Nam. Các chuyên gia kinh tế đánh giá, đây là lúc các quan hệ giữa Việt Nam và Hoa Kỳ nói chung, hoạt động giao thương kinh tế và thương mại nói riêng đang bước vào một giai đoạn sống động và thực chất hơn bao giờ hết.

Hợp tác trên nhiều lĩnh vực hướng tới tương lai

Từ 1975 đến 1995, mặc dầu VN và Hoa Kỳ đã có những nỗ lực nhất định như phía Việt Nam đưa ra một số đề xuất, tiếp xúc với phía Mỹ và đơn phương tiếp tục tìm kiếm người Mỹ mất tích (MIA), phía Mỹ cũng có một số đề nghị nhưng do sự hiểu biết giữa hai bên còn nhiều hạn chế, chính sách cấm vận chưa được dỡ bỏ nên quan hệ Việt - Mỹ chưa có bước tiến triển nào.

Chỉ sau khi Thủ tướng Võ Văn Kiệt và Tổng thống Bill Clinton ký quyết định thiết lập quan hệ ngoại giao vào ngày 11/7/1995 thì quan hệ hợp tác song phương mới phát triển nhanh chóng, toàn diện, phù hợp với lợi ích chiến lược của cả hai bên. Đến 25/7/2013, Chủ tịch nước Việt Nam Trương Tấn Sang và Tổng thống Mỹ đã ký kết tuyên bố chung xác lập quan hệ đối tác toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ, mở ra giai đoạn mới trong quan hệ hợp tác song phương.

Qua hai thập kỷ, quan hệ Việt Nam-Hoa Kỳ đã từng bước tiến từ quan hệ giữa hai cựu thù đến bình thường hóa quan hệ và quan hệ đối tác, hợp tác nhiều mặt, từ đó xác lập quan hệ đối tác toàn diện với mục tiêu vì sự phát triển của hai dân tộc và vì hòa bình, ổn định, hợp tác trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương.

Với những nguyên tắc mang tính nền tảng trong quan hệ (tôn trọng độc lập, chủ quyền và hệ thống chính trị của nhau, tôn trọng hiến pháp, hiến chương Liên hợp quốc, luật pháp quốc tế và tinh thần gác lại quá khứ, vượt lên khác biệt, phát huy những điểm tương đồng, hướng tới tương lai) đã được khẳng định trong bản tuyên bố chung về tầm nhìn Việt Nam-Hoa Kỳ, chắc chắn mối quan hệ Việt Nam-Hoa Kỳ đang đứng trước triển vọng tốt đẹp, phát triển lên tầm cao mới.

Hai nước hiện đã có quan hệ hợp tác trên hầu hết các lĩnh vực kinh tế, chính trị, giáo dục, khoa học - công nghệ, bảo vệ môi trường, an ninh, quốc phòng và cùng hợp tác bảo vệ hòa bình, an ninh trong khu vực.

Đặc biệt, chuyến thăm lịch sử của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng từ 6-10/7/2015 với sự đón tiếp trọng thị từ phía Mỹ cho thấy Mỹ muốn Việt Nam mạnh lên và hai bên sẵn sàng hợp tác để tăng sự hiểu biết lẫn nhau và niềm tin chiến lược, đưa mối quan hệ này lên tầm cao mới, toàn diện và sâu sắc hơn nữa. 

Thương mại là lĩnh vực thành công nhất

Trong các quan hệ hợp tác với bất kỳ nước nào thì quan hệ hợp tác kinh tế, thương mại luôn là quan hệ nền tảng vì đem lại lợi ích thiết thực cho cả hai bên.

Bước ngoặt quan trọng là việc ký kết Hiệp định Thương mại song phương (BTA) ngày 13/7/2000 tại Washington, có hiệu lực từ năm2001, một hiệp định kiểu mới theo các nguyên tắc của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) mà Việt Nam lần đầu tiên chấp nhận và thực hiện, sau khi vượt qua rất nhiều tranh cãi nội bộ gay gắt, dẫn đến phải trì hoãn việc ký kết tới một năm. Hiệp định đó không chỉ mở ra cơ hội lớn cho xuất khẩu của Việt Nam mà còn là sự tập dượt, cải cách và chuẩn bị để Việt Nam gia nhập WTO năm 2007.

Đánh giá về tầm quan trọng của mối quan hệ giữa Việt Nam và Hoa Kỳ trong lĩnh vực kinh tế, ông Trần Tuấn Anh, Thứ trưởng Bộ Công Thương đã cho rằng, thương mại và kinh tế là nội dung quan trọng cho sự phát triển quan hệ bền vững giữa hai nước. Tham gia Hiệp định TPP, quan hệ đối tác giữa Việt Nam và Hoa Kỳ được nâng lên tầm cao mới. Những cơ hội cũng như thách thức đặt ra khi tham gia Hiệp định này là rất lớn, đòi hỏi từ Chính phủ, cộng đồng doanh nghiệp cho tới người dân cần chủ động nắm bắt tốt cơ hội này để phát triển và hội nhập.

Nếu như năm 2000, xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ mới chỉ đạt khoảng 800 triệu USD thì sau khi ký kết Hiệp định Thương mại song phương Việt Nam - Hoa Kỳ, xuất khẩu của Việt Nam đã tăng rất nhanh. Hiện nay trong các đối tác làm ăn với Việt Nam, Mỹ là quốc gia mà Việt Nam có thặng dư mậu dịch nhiều nhất. Năm 2014, thương mại 2 chiều đạt hơn 35 tỷ USD, trong đó Việt Nam xuất khẩu 30,6 tỷ USD vào Mỹ, gấp 13 lần so với năm 2002, một năm sau khi hai nước ký Hiệp định thương mại song phương (BTA). 

Trong năm 2014, Việt Nam cũng là nước Đông Nam Á có kim ngạch xuất khẩu lớn nhất vào Mỹ, vượt qua các quốc gia khác như Thái Lan và Malaysia. Kim ngạch thương mại Việt - Mỹ dự tính năm 2015 sẽ lên đến 40 tỷ USD và sẽ đạt 100 tỷ USD sau 3 năm kể từ khi ký TPP. Việt Nam hiện nay là quốc gia kém phát triển nhất nhưng được dự đoán là quốc gia cải thiện được tăng trưởng sản phẩm quốc dân (GDP) nhiều nhất trong 12 nước tham gia đàm phán TPP.

Để tăng được xuất khẩu vào thị trường Hoa Kỳ, các sản phẩm của Việt Nam phải đáp ứng các quy định rất khắt khe về quy tắc xuất xứ, về vệ sinh an toàn thực phẩm (như trái vải phải được chiếu xạ để khử trùng)…

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, nếu các sản phẩm của Việt Nam chưa chiếm thị phần đáng kể (thường là dưới 8%) thì các đối thủ cạnh tranh Hoa Kỳ chưa hành động quyết liệt, nhưng nếu như sản phẩm của Việt Nam vượt lên khỏi 8% thị phần thì họ sẽ tìm cách hạn chế như cá ba sa của Việt Nam không được gọi là catfish như cá của họ mặc dầu về sinh học thì hoàn toàn giống nhau…

Với việc ký kết Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) sẽ đem lại nhiều cơ hội như thuế suất cho phần lớn hàng xuất khẩu của Việt Nam sang Hoa Kỳ (giảm xuống 0%), xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sẽ tăng mạnh hơn nữa trong khi thuế suất đối với các đối thủ cạnh tranh chưa tham gia TPP vẫn được duy trì ở mức cao như 7% đối với gạo từ Thái Lan hay Ấn Độ. Thị trường xuất khẩu đầy tiềm năng này sẽ thúc đẩy mạnh mẽ sản xuất trong nước về may mặc, thủy sản, cà phê…

Đánh giá về mỗi quan hệ thương mại giữa 2 nước, nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng, quan hệ thương mại phát triển nhanh chóng và thuận lợi vì hai nền kinh tế bổ sung cho nhau, có trình độ phát triển rất khác nhau và ít cạnh tranh với nhau. Việt Nam có lợi thế về lao động giá rẻ, khéo tay như dệt - may và những sản phẩm nông - thủy sản như cà phê, hồ tiêu, tôm, cá ba sa... . Việt Nam nhập khẩu những sản phẩm mà Việt Nam chưa sản xuất được như máy bay Boeing, phần mềm máy tính… Những sản phẩm này đã góp phần hiện đại hóa ngành hàng không, đổi mới công nghệ phần mềm của Việt Nam.

Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương sẽ góp phần giúp Việt Nam thu hút thêm đầu tư nước ngoài, đổi mới công nghệ, thúc đẩy nhanh hơn quá trình tái cơ cấu kinh tế, cải cách thể chế, làm tăng mạnh GDP của Việt Nam trong 10 năm tới. Các doanh nghiệp Hoa Kỳ cũng đã đầu tư khoảng trên 11 tỉ USD vào Việt Nam, xếp thứ 7 trong các nền kinh tế đầu tư vào Việt Nam, tập trung vào các ngành kỹ thuật cao với các nhà đầu tư lớn như Intel, Ford, Apple và General Electrics…

Phía Hoa Kỳ cho rằng nhiều doanh nghiệp Hoa Kỳ đăng ký ở Hồng Kông, Singapore đầu tư vào Việt Nam nhưng chưa được tính vào cho Hoa Kỳ nên vị trí thực của Hoa Kỳ còn có thể cao hơn.

Quỳnh Chi