Phát triển thương mại biên giới: Lập Hiệp hội Kinh doanh biên mậu

Hoạt động thương mại biên giới là đòn bẩy thúc đẩy kinh tế - xã hội - an ninh quốc phòng trên những địa bàn trọng yếu của đất nước. Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam thông qua các biên giới với Trung Quốc, Lào và Campuchia có thể đạt tới 30 tỷ USD trong năm 2016. Trong đó, tuyến biên giới Việt Nam - Trung Quốc chiếm khoảng 85%, tuyến biên giới Việt-Lào chiếm khoảng 4% và tuyến biên giới Việt Nam-Campuchia chiếm 11%.

Báo cáo của Bộ Công Thương cho thấy, năm 2015, tổng kim ngạch mua bán, trao đổi hàng hóa qua các cửa khẩu biên giới ước đạt 27,56 tỷ USD, tăng 27% so với năm 2014. Mặc dù vậy, số lượng hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam sang cả 3 tuyến biên giới này đều giảm so với năm 2014. Trong đó, xuất khẩu sang Trung Quốc giảm 12,1%; sang Lào giảm 9% và sang Campuchia giảm 4,8%...

Ông Nguyễn Cẩm Tú, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Cẩm Tú cho biết: "Nhiều năm qua, Nhà nước đã dành nhiều cơ chế, chính sách ưu đãi cho các tỉnh biên giới, miền núi, vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc và hải đảo. Tuy nhiên, do vị trí địa lý xa xôi, giao thông khó khăn, cách trở… nên đến nay, hoạt động thương mại ở các khu vực này vẫn có sự chênh lệch rõ rệt so với các tỉnh đồng bằng và miền xuôi".

Thứ trưởng Nguyễn Cẩm Tú cho biết thêm: Cùng với sự quan tâm của Chính phủ, Việt Nam đang đứng trước nhiều điều kiện thuận lợi khi Hiệp định TPP có khả năng được quốc hội 12 nước thông qua vào đầu năm 2016, Cộng đồng kinh tế AEC được thành lập sẽ tạo điều kiện cho sự phát triển của thương mại, đầu tư, lao động nội khối. Đặc biệt, Hiệp định thương mại biên giới của Việt Nam với các nước có chung đường biên giới được sửa đổi, ký kết sẽ từng bước nâng cao đời sống cư dân biên giới, kết nối Việt Nam với Trung Quốc, Lào và Campuchia. Đây là những điều kiện thuận lợi, là cơ hội, đồng thời cũng là những thách thức mà các Bộ, ngành, tỉnh biên giới, miền núi, vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc và hải đảo cần nắm bắt để từ đó có sự phối hợp, tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy thương mại những khu vực này phát triển mạnh mẽ hơn.

Theo báo cáo của Bộ Công Thươngtính đến tháng 12/2015 đã cải tạo, xây mới được 6.596 chợ tại địa bàn nông thôn (trong đó có địa bàn miền núi, vùng dân tộc thiểu số) - chiếm 76,98% tổng số chợ của cả nước. Cùng với đó, 135 đề án xúc tiến thương mại miền núi, biên giới, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc, vùng sâu, vùng xa đã được thực hiện... góp phần thúc đẩy thương mại, nâng cao đời sống của đồng bào dân tộc.

Thương mại biên giới vẫn còn nhiều hạn chế, phát triển chưa tương xứng với tiềm năng và lợi thế phát triển của Việt Nam với các nước có chung biên giới. Đại diện các tỉnh Lai Châu, Điện Biên, Cao Bằng, Hà Giang khẳng định, vấn đề khó khăn nhất đối với hoạt động thương mại qua biên giới là hệ thống đường giao thông nối với cửa khẩu rất khó khăn, chỉ đạt tiêu chuẩn cấp 4, 5 miền núi. Hạ tầng kỹ thuật như các trung tâm thương mại, siêu thị, chợ cửa khẩu, kho tàng, bến bãi lại chưa được đầu tư.

Tại tuyến biên giới phía Tây, hàng hoá Việt Nam chịu sự cạnh tranh gay gắt của hàng Thái Lan, Trung Quốc. Bên cạnh đó, hoạt động tại các khu kinh tế cửa khẩu gặp khó khăn, lượng khách tham quan mua sắm giảm do Chính phủ bãi bỏ miễn giảm thuế đối với các mặt hàng rượu bia, thuốc lá... Việc phía Campuchia tận thu thuế nhập khẩu cũng như việc đánh thuế không thống nhất của phía bạn khiến cho các doanh nghiệp gặp rất nhiều khó khăn. Năm 2015, nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ hoạt động trong lĩnh vực xuất khẩu sang Campuchia đã phải giải thể.

Việc hoàn thiện hạ tầng sẽ giúp thương mại qua biên giới phát triển, bởi có nhiều hoạt động liên quan như xuất nhập khẩu hàng hóa, hoạt động mua, bán, trao đổi hàng hóa của cư dân, thương mại tại chợ biên giới và hàng loạt các dịch vụ hỗ trợ thương mại như kê khai hải quan, kiểm dịch, kho bãi, đóng gói hàng hóa, xếp dỡ, vận tải, tài chính, bảo hiểm, cung cấp điện nước, thu gom xử lý chất thải, dịch vụ lao động, nghiên cứu, tư vấn thâm nhập thị trường...

Ông Võ Văn Sơn - Giám đốc Sở Công Thương Kon Tum kiến nghị Chính phủ cho phép được quyền sử dụng kinh phí thu được từ thương mại qua các cửa khẩu để tái đầu tư: “"Hiện nay, các địa phương chỉ được phép giữ lại 50% nguồn thu từ khu kinh tế cửa khẩu, khiến việc nâng cấp, đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng rất khó khăn. Chính vì vậy, chúng tôi kiến nghị Nhà nước cho phép giữ nguyên số tiền thu từ khu kinh tế cửa khẩu để đầu tư trở lại. Có như vậy thì những tỉnh biên giới nghèo mới có điều kiện để phát triển, giảm dần sự hỗ trợ từ ngân sách địa phương”.

Theo đại diện của tỉnh Điện Biên, việc mở thêm các cửa khẩu phụ và lối mở ở tuyến biên giới giáp Lào và Trung Quốc là rất cần thiết để phát triển hơn nữa thương mại vùng biên giới. Đại diện tỉnh Lạng Sơn đề xuất được thí điểm nhập khẩu ôtô dưới 9 chỗ từ Trung Quốc qua các cửa khẩu.  Đại diện của Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng cũng đề nghị Bộ Công thương cần phối hợp với địa phương để có chính sách ổn định lâu dài để DN có thể thuận lợi phát triển.

Được biết, Bộ Công Thương cũng sẽ nghiên cứu đề án thành lập Hiệp hội Kinh doanh biên mậu để đảm bảo quyền lợi cho các thương nhân của Việt Nam trong kinh doanh với Trung Quốc và các nước láng giềng, hạn chế tình trạng thường xuyên bị thua thiệt, ép giá bởi luôn bị động và phụ thuộc nhiều vào điều tiết từ phía Trung Quốc. Đặc biệt, chúng ta cũng sẽ tiến hành ký kết Hiệp định thương mại biên giới Việt Nam - Trung Quốc trong năm 2016 để thay thế Hiệp định năm 1998 cũng như cụ thể hóa những hợp tác chính sách nhằm thực hiện có hiệu quả Hiệp định thương mại biên giới Việt Nam - Lào và Hiệp định thương mại Việt Nam - Lào trong năm 2016.

Hương Ly