Thạch xá: Làng chè lam nổi tiếng

Chè lam Thạch Xá tuy không cầu kỳ và hào nhoáng như những loại bánh kẹo khác, nhưng từ lâu đã có sức thu hút với người tiêu dùng, đặc biệt là khách du lịch bởi đây là sự kết hợp hài hòa của  các sản vật văn hóa thân thuộc với người dân Việt Nam.

Theo đường cao tốc Láng- Hòa Lạc khoảng 30 cây số, chúng tôi tìm về xã Thạch Xá, huyện Thạch Thất, Hà Nội. Địa phương này không chỉ nổi tiếng với nghề làm chè lam truyền thống lâu đời mà còn có Di tích Văn hóa cấp Quốc gia: Chùa Tây Phương- ngôi chùa với kiến trúc điêu khắc độc đáo và các pho tượng La Hán đẹp mắt.

Người dân trong làng không rõ nghề có từ bao giờ, chỉ biết nó đã trở thành một phần không thể thiếu của làng. Vào bất kỳ mùa nào trong năm, ghé thăm làng Thạch Xá, không khó để du khách bắt gặp mùi hương thơm nức của chè lam. Bên những bếp than lửa đỏ, những mẻ chè lam lần lượt ra lò qua đôi bàn tay dẻo dai, khéo léo của những người thợ.

Theo anh Nguyễn Chí Thủy, cơ sở sản xuất Chè lam Minh Thủy, hiện cả làng Thạch Xá chỉ còn hơn chục nhà vẫn giữ nghề truyền thống bởi món quà quê độc đáo này được chế biến khá cầu kỳ, cẩn thận ngay từ khâu chọn nguyên liệu.

Tay vẫn thoăn thoắt rang thóc, chị Khương Thị Minh, vợ anh Thủy góp chuyện: làm chè lam mất nhiều thời gian, phải rang thóc, sàng sảy, nghiền bột… xong mới làm đc. Mình phải làm đúng công thức, còn sai là bánh hỏng, cứng. Thành phần chính là nếp cái hoa vàng, phải rang thóc được chọn từ ngoài ruộng, thóc hạt phải mẩy, phải phơi được nắng thì mới rang được, ngoài ra còn có gừng, đường kính trắng, mạch nha, lạc, vừng và 1 số nguyên liệu khác.

Khác với đa phần các loại bánh làm từ gạo, bột bánh thường được xay trực tiếp từ gạo, chè lam Thạch Xá lại được làm từ hoa bỏng. Tức là thóc nếp sau khi mua về, đem rang trên bếp lửa sẽ nở bung, tạo thành bông hoa bỏng màu trắng, thơm lừng. Tuy nhiên, theo anh Thủy, không phải ai cũng có thể làm được công đoạn phức tạp này. Các cụ già từ 70 tuổi trở đi mới rang được bỏng, làm sạch trấu. Người trẻ thì nói chung chưa làm được vì tay không dẻo được như các cụ. Sàng sảy cho trấu ra hết, trơ lại hạt hoa để nghiền bột thì mới ngào được bánh cho nên yêu cầu vệ sinh an toàn thực phẩm rất cao.

Khi đã có bột và các nguyên liệu thì đến khâu ngào bánh. Nếu như trước đây, khâu ngào bánh được làm bằng tay, tức là người người thợ phải kiên trì, đảo đều tay cho tới khi toàn bộ bột dẻo đều và thấm trọn các loại gia vị mới đem đổ vào khuôn, cắt thành từng miếng nhỏ và đóng hộp, thì bây giờ đã có máy ngào. Vừa không mất sức mà lại đều. Bí quyết để có bánh chè lam dẻo thơm, nồng ấm vị gừng đòi hỏi sự pha trộn và tỉ lệ hợp lý các nguyên liệu cũng như kinh nghiệm của người thợ.

Mọi công đoạn đều rất công phu, phải đun đường, nha đến độ sủi, theo nghề thì đến một mức nào đó, theo cảm nhận của người thợ, thì cho bột vào ngào đến lúc dẻo. Gừng thì ngào mỗi mẻ bánh là phải cân đo đong đếm cẩn thận, 40kg bánh thì cho 2kg gừng. Gừng phải băm, chứ nếu nghiền lấy nước thì bánh sẽ bị xám. 

Giữa những hành trình khám phá du lịch, được thưởng thức miếng chè lam mới ra lò cùng chén nước chè xanh nóng hổi, vị dẻo thơm của nếp xen lẫn vị cay ấm áp của gừng càng khiến khách du lịch không thể quên địa danh cùng món quà quê hấp dẫn.

T.Huyền