Nâng cao hình ảnh du khách Việt

Năm 2015 có hơn 6 triệu khách du lịch Việt Nam đi du lịch nước ngoài. Lượng khách có hành vi chưa đẹp chỉ chiếm số lượng nhỏ nhưng lại tác động rất lớn tới hình ảnh con người và văn hoá của Việt Nam. Phóng viên Tạp chí Vietnam Business Forum đã phỏng vấn TS Nguyễn Quang Vinh, Phó chủ nhiệm khoa Du lịch học, Trường Đại học Khoa học-Xã hội và Nhân văn về chủ đề này.

Hướng dẫn viên du lịch có ý nghĩa như thế nào trong việc hạn chế những hình ảnh xấu của du khách Việt Nam tại nước ngoài, thưa ông?

Nếu hướng dẫn viên sâu sát với đoàn, nắm vững văn hóa ứng xử tại địa phương, nhắc nhở cho từng khách trong đoàn trong từng hành trình thì những hành vi thiếu văn minh của người Việt khi ra nước ngoài sẽ được hạn chế rất nhiều. Về cơ bản, người Việt khi ra nước ngoài cũng cố gắng thể hiện văn minh ứng xử của mình, nhưng khó khăn là nhiều khi không nắm được văn hóa bản địa để làm sao ứng xử cho đúng. Đây là vấn đề mà đa số các công ty gặp phải, còn những vấn đề nhỏ lẻ như trộm cắp là có nhưng không phổ biến. Về mặt lâu dài thì phải thay đổi cả tư duy cũng như chuẩn mực đạo đức, cách thức ứng xử của người Việt để phù hợp với xã hội rộng lớn hơn, đông đúc hơn, hiện đại hơn, đa dạng hơn. Tuy nhiên, với các công ty du lịch thì vẫn là vai trò của hướng dẫn viên. Những chuẩn mực được phổ biến, đề cập đến giúp cho du khách có bản lĩnh, có cách nhìn khác biệt hơn. Nếu không có tuyên truyền, không có nhắc nhở của hướng dẫn viên thì khách đi theo các các công ty du lịch có thể hành xử theo tâm lý đám đông. Nhiều công ty du lịch đều bắt tay vào việc này thì một thời gian chúng ta sẽ ngăn chặn được vấn đề này, nhưng nếu không đơn vị nào thực hiện, không ai khởi xướng, không ai tẩy chay những hành vi tiêu cực đó thì cũng đồng nghĩa với việc đó là việc đương nhiên. Vì vậy ngành du lịch không thể thay xã hội, thay đất nước để làm thay đổi văn minh ứng xử của người Việt nhưng ngành du lịch sẽ là người tiên phong đi đầu tạo dấu ấn, bước đi đầu tiên.

Sử dụng chế tài là cần thiết, thưa ông?

Các chế tài rất cần thiết tuy nhiên gốc văn hóa ở chuẩn mực đạo đức được xây dựng bởi rất nhiều yếu tố trong đó sự tẩy chay của xã hội, phản ứng của xã hội là yếu tố rất quan trọng. Nếu một người vượt đèn đỏ mà mọi người phản ứng thì chắc chắn hành động đó không bao giờ diễn ra, nhưng nếu không có áp lực xã hội thì những người vi phạm lại thấy việc đó là đương nhiên.

Để có một nhóm ứng xử tốt thì chưa thể thay đổi nhưng cộng với sự nhân rộng của truyền thông tạo ra thành một quan điểm xã hội. Ví dụ từ cá nhân tôi, thời gian ban đầu buộc đội mũ bảo hiểm thấy rất phiền hà nhưng chỉ một thời gian sau, khi ra đường thấy ai không đội mũ bảo hiểm là cảm thấy họ rất khác thường, khó chịu. Nhiều người thấy hành động không đội mũ bảo hiểm cũng thấy khó chịu. Chuẩn mực đạo đức được thay đổi bởi áp lực xã hội mà chúng ta cùng nhau, từng bước xây dựng mới tốt đẹp hơn cho xã hội chứ không thể hi vọng thay đổi văn hóa trong một sớm một chiều. Tôi muốn khẳng định là chế tài luôn là cần thiết nhưng cần phải chú ý là chế tài đó được sử dụng như thế nào. Chúng ta có quy định xử phạt về hành vi hút thuốc nơi công cộng, quy định về trang phục ở thủ đô cởi trần bị phạt, quy định nơi vứt rác…nhưng trên thực tế chúng ta chưa xử phạt được dẫn đến nhờn luật, không thượng tôn pháp luật vì thế khi ra các chế tài xử phạt chúng ta phải cân nhắc hết sức cẩn thận. Chế tài có thể đúng nhưng cũng phải tính đến tính thực tiễn, khả thi của chế tài, liệu có thể áp dụng được không, trong trường hợp ngược lại nếu xây dựng ra chế tài nhưng lại không ứng dụng được thì cái tính thượng tôn pháp luật của người dân sẽ bị mất đi.

Ông có nghĩ rằng việc đưa các chuẩn mực về đạo đức và ứng xử vào giảng dạy tại các nhà trường sẽ có ý nghĩa ngăn chặn những hành vi xấu của du khách?

Đối với các chuẩn mực đạo đức và hành vi ứng xử, việc giảng dạy thông qua các bài giảng giáo trình là cần thiết nhưng trên thực tế nó không mang tính quyết định. Hành vi ứng xử được xây dựng trong quá trình thực tiễn của người học nên nó phải được xây dựng từ các quy định chuẩn mực của nhà trường về trang phục, giao tiếp, vv, và dần dần rèn luyện thành thói quen. ứng xử. Đây không chỉ là một nỗ lực nhất thời mà phải là một thói quen ngấm vào hành vi của người học, vì thế đào tạo về giao tiếp ứng xử của các sinh viên trong các trường, đặc biệt là Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn thì giờ giảng lý thuyết không nhiều. Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn có hẳn những cuốn sách về văn hóa ứng xử, tuy nhiên cái mà sinh viên học được nhiều nhất là từ sự rèn luyện, tập luyện hàng ngày từ các thầy cô, từ thế hệ đi trước, từ khách mời, và doanh nghiệp và họ phải duy trì, tập luyện nó thành thói quen, biến nó thành hành vi của họ thì lúc đó văn hóa mới hoàn thiện. Còn nếu chúng ta chỉ đọc rằng nên làm thế này nên làm thế kia thì sẽ không áp dụng được vào thực tiễn.