Hợp tác giáo dục: Điểm nhấn trong quan hệ Việt Nam- Hoa Kỳ

Hợp tác giáo dục giữa Việt Nam và Hoa Kỳ đã bắt đầu từ trước khi 2 nước bình thường hoá quan hệ vào năm 1995 và là một trong những lĩnh vực phát triển nhanh nhất. Việt Nam hiện đứng đầu các nước ASEAN và thứ 8 trên thế giới về số lượng du học sinh tại Hoa Kỳ. Gần 17.000 du học sinh và nghiên cứu sinh Việt Nam tại Hoa Kỳ cùng hàng loạt các chương trình trao đổi và đào tạo giảng viên không chỉ tạo nên nguồn nhân lực chất lượng cao cho Việt Nam mà còn góp phần thúc đẩy giao lưu văn hóa giữa hai nước.

Các du học sinh không chỉ được tiếp cận với nền giáo dục tiên tiến, mà còn có cơ hội tích lũy kinh nghiệm làm việc tại các công ty Hoa Kỳ trong quá trình thực tập hoặc sau khi tốt nghiệp, trở thành một nguồn nhân lực thiết yếu trong xây dựng đất nước.

Bên cạnh đó, 23 trường đại học của Việt Nam đã liên kết đào tạo hiệu quả với nhiều trường đại học, cao đẳng của Hoa Kỳ; nhiều chuyên gia kinh tế của Hoa Kỳ đã sang làm việc và giảng dạy tại VN, nhất là tại TP. Hồ Chí Minh - đây là nền tảng vững chắc để hai nước tăng cường hợp tác về giáo dục trong thời gian tới.

Trong khi đa phần các du học sinh đi học theo dạng tự túc kinh phí thì các học bổng của chính phủ Hoa Kỳ cũng đã giúp không ít các sinh viên Việt Nam tiếp cận môi trường giáo dục hàng đầu thế giới. Quỹ Giáo dục Việt Nam (VEF) được Quốc hội Hoa Kỳ thành lập năm 2000 với ngân sách khoảng 5 triệu USD/năm là một điển hình. VEF là một tổ chức trực thuộc Chính phủ Hoa Kỳ và hoạt động chủ yếu trong lĩnh vực trao đổi giáo dục sau đại học. Cho đến nay, Quỹ Giáo dục Việt Nam đã hỗ trợ hơn 500 học bổng để giúp các tài năng trẻ Việt Nam sang nghiên cứu khoa học và công nghệ tại Hoa Kỳ. Nhiều nghiên cứu sinh trong số này đã tốt nghiệp, phần lớn với học vị tiến sỹ. Ngoài ra, VEF cũng tài trợ cho hơn 30 giáo sư Hoa Kỳ sang giảng dạy tại các trường đại học tại Việt Nam, đặc biệt là tại các trường y.

Điều đáng nói là giáo dục không chỉ đóng vai trò quan trọng trong việc giúp các sinh viên Việt Nam có mặt tại những trường đại học danh tiếng nhất của Hoa Kỳ mà còn thúc đẩy giao lưu văn hóa, khi họ không chỉ quảng bá văn hóa Việt Nam tại Hoa Kỳ mà còn hiểu thêm rất nhiều về văn hóa, xã hội, cuộc sống ở đây.

Ngoài hỗ trợ học bổng, VEF còn phối hợp với các trường đại học Hoa Kỳ tiến hành đánh giá thực trạng giáo dục đại học và sau đại học tại Việt Nam để tìm hiểu những hạn chế, qua đó cùng đề ra những giải pháp có thể đáp ứng tối đa nhu cầu giáo dục trong nước.

Cực Đại sứ Việt Nam tại Hoa Kỳ Nguyễn Quốc Cường trong một cuộc hội thảo về giáo dục đã  nhấn mạnh: "Sự ưu tiên cao trong chính sách của Chính phủ 2 nước là điều mà các trường đại học và doanh nghiệp Hoa Kỳ quan tâm rất nhiều. Phát triển nguồn nhân lực là một trong 3 lĩnh vực then chốt trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam trong giai đoạn 2011-2020. Trên thực tế, Chính phủ đã đầu tư rất nhiều để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực của Việt Nam. Chẳng hạn từ nay đến năm 2020, Chính phủ chi hàng nghìn tỷ đồng cho đào tạo tiếng Anh và đào tạo tiến sỹ. Đây là những lĩnh vực có nhiều tiềm năng hợp tác trong thời gian tới".  

Hệ thống giáo dục tại Hoa Kỳ rất đa dạng, phù hợp với các điều kiện khác nhau của du học sinh. Các sinh viên không đủ tiêu chuẩn hoặc điều kiện học tại những trường thuộc top đầu như Harvard có thể chọn cao đẳng cộng đồng hoặc các trường đại học dù kém danh tiếng hơn nhưng chất lượng vẫn được đảm bảo.

Bên cạnh VEF, Hoa Kỳ còn có một loạt các chương trình trao đổi giáo dục khác với Việt Nam như đào tạo tiếng Anh cho giáo viên trung học và đại học, và gần đây nhất là Sáng kiến lãnh đạo trẻ Đông Nam Á do Tổng thống Obama khởi xướng.

Đặc biệt, điểm nhấn trong quan hệ Việt Nam- Hoa Kỳ là sự thành công của chương trình học bổng Fullbright với số lượng người thụ hưởng đã lên tới hàng ngàn. Từ năm 1992 đến nay, chương trình học bổng Fulbright đã  tạo điều kiện cho hơn 600 học giả và sinh viên Việt Nam theo học tại Hoa Kỳ, nhiều người trong số này đang nắm chức vụ cao tại các cơ quan chính phủ và tổ chức xã hội tại Việt Nam

Vừa qua, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đã ký quyết định thành lập Đại học Fulbright Việt Nam, tên tiếng Anh là Fulbright University Vietnam, viết tắt là FUV. Đại học Fulbright Việt Nam là cơ sở giáo dục 100% vốn đầu tư nước ngoài, có tư cách pháp nhân, con dấu, tài khoản riêng, hoạt động không vì lợi nhuận. Trường có trụ sở tại TP HCM, chịu sự quản lý nhà nước về giáo dục và đào tạo của Bộ Giáo dục và Đào tạo và sự quản lý Nhà nước về lãnh thổ của UBND TP HCM.

Theo kế hoạch, trong 5 năm đầu tiên, trường sẽ tập trung xây dựng ba cơ sở đào tạo tích hợp: Trường Quản lý và Chính sách công Fulbright (đào tạo sau đại học trong lĩnh vực chính sách công, luật, tài chính và quản lý, các nghiên cứu và đối thoại chính sách); Trường Kỹ thuật và Khoa học ứng dụng Fulbright (cung cấp các chương trình đào tạo cử nhân và sau đại học trong lĩnh vực kỹ thuật, khoa học ứng dụng, toán học và khoa học máy tính); Đại học Fulbright (cung cấp các chương trình đào tạo cử nhân trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn).

Trong Tuyên bố chung về tầm nhìn Việt Nam- Hoa Kỳ ngày 1/7/2015, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và Tổng thống Hoa Kỳ Barrack Obama đã cùng ghi nhận nỗ lực thúc đẩy hợp tác giáo dục của hai nước thông qua sáng kiến FUV.

Quỳnh Anh