Tác động của EVFTA tới ngành chăn nuôi

 “Khi Việt Nam tham gia EVFTA, ngành chăn nuôi được dự báo sẽ là ngành chịu nhiều sức ép cạnh tranh lớn, nhất là chăn nuôi lợn”. Đây là khẳng định của TS. Đoàn Xuân Trúc, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội Chăn nuôi VN tại Hội thảo “Tác động của Hiệp định thương mại VN-EU tới DNVN” vừa được VCCI tổ chức vừa qua tại Hà Nội.

Cơ hội từ nội tại

Tương tự như các ngành sản xuất trong lĩnh vực nông nghiệp, tham gia Hiệp định thương mại thế hệ mới EVFTA, ngành chăn nuôi được tiếp cận nhanh với các tiến bộ kỹ thuật mới, khoa học công nghệ mới và cách tổ chức sản xuất tiên tiến do các nước khối EU có nền chăn nuôi công nghiệp, hiện đại, tiên tiến. Ngành chăn nuôi cũng sẽ thu hút được các nhà đầu tư mới, phát triển chăn nuôi theo công nghệ cao với cùng phương thức sản xuất theo chuỗi giá trị bền vững, hiệu quả và có thêm nhiều nhà đầu tư từ EU vào lĩnh vực chế biến, tạo sản phẩm cao cấp, giá trị gia tăng cao.

Theo ông Trúc, trước mắt, cơ hội lại đến từ chính nội tại, đó là áp lực buộc ngành chăn nuôi phải kiên quyết tổ chức lại sản xuất, đẩy nhanh tái cơ cấu ngành theo hướng phát triển bền vững và gia tăng giá trị. Bản thân những người trong ngành chăn nuôi cần đổi mới tư duy, tiếp cận tư duy của hội nhập và chấp nhận cạnh tranh, tư duy sản xuất theo chuỗi, kể cả tham gia chuỗi giá trị toàn cầu. Cơ hội nội tại này rất quan trọng và cũng lại là thách thức mà trong thời gian vàng khoảng 7 đến 10 năm tới đây VN phải vượt qua để không bị thua trên sân nhà.

“Trong quá trình củng cố và phát triển, ngành chăn nuôi cần tận dụng trước mọi lợi thế do các cam kết xóa bỏ thuế quan đối với các sản phẩm, công nghệ mà Việt Nam đang nhập khẩu từ các nước EU như con giống lợn, gà, vịt, bò sữa; một số nguyên liệu và thức ăn bổ sung, nhiều loại vacxin và thuốc thú y; các trang thiết bị chuồng trại, dụng cụ chăn nuôi, ấp trứng, máy móc, dây chuyền sản xuất thuốc thú y, chế biến thức ăn,  giết mổ và chế biến thịt, sữa… qua đó, góp phần tiếp cận công nghệ cao và giảm chi phí đầu vào”, ông Trúc nói.

Cam kết của EU về xóa bỏ thuế ngay cho mặt hàng mật ong từ khi EVFTA có hiệu lực và không áp dụng hạn ngạch thuế quan sẽ là cơ hội hội lớn cho ngành nuôi ong xuất khẩu mật ong nguyên chất của Việt Nam mà lâu nay thị trường EU đang chiếm trên 80% thị phần xuất khẩu của Việt Nam. Về lâu dài, hợp tác với EU trong lĩnh vực chế biến sẽ tạo cơ hội để ngành chăn nuôi có thể xuất khẩu một số sản phẩm chăn nuôi có lợi thế (như thịt lợn và sản phẩm chế biến từ thịt, sữa) vào các thị trường có giá trị gia tăng cao hơn.

Thách thức lớn

Ông Trúc khẳng định, cơ hội vẫn chỉ là cơ hội nếu VN không biết tận dụng để biến thành lợi ích. Bên cạnh đó, thách thức rất gay gắt và gây áp lực ngay từ khi các FTA nói chung và EVFTA nói riêng có hiệu lực do khả năng cạnh tranh của ngành chăn nuôi Việt Nam rất thấp.

Hiện nay, giá thành sản phẩm chăn nuôi của VN khá cao, hơn khoảng 25-30% so với các nước thuộc khối EU; chất lượng sản phẩm và an toàn vệ sinh thực phẩm còn kém. Hai thách thức này đang làm cho khả năng cạnh tranh của các sản phẩm chăn nuôi VN thấp so với rất nhiều nước tham gia EVFTA. Xóa bỏ thuế quan sẽ tạo cơ hội để thịt lợn đông lạnh, các sản phẩm từ thịt, sữa… nhập vào VN.

Bên cạnh đó, VN có quá ít trang trại chăn nuôi quy mô vừa và lớn, tỷ lệ ứng dụng công nghệ cao trong chăn nuôi quá thấp. Tổ chức sản xuất - tiêu thụ lại chưa theo chuỗi liên kết giá trị, việc xây dựng  thương hiệu và công tác xúc tiến thương mại chưa được quan tâm. Doanh nghiệp trang trại chăn nuôi chưa chủ động tìm hiểu và hội nhập kinh tế. Đặc biệt, cơ chế chính sách đối với ngành chăn nuôi khi tham gia hội nhập còn thiếu và khó tiếp cận. “Ngành chăn nuôi không thể tổ chức lại để chủ động hội nhập nếu không có sự tham gia vào cuộc của cả hệ thống chính trị thông qua các chính sách liên quan tới đất đai, với cơ chế tín dụng ưu đãi, ưu đãi về thuế; tới khuyến khích phát triển các chuỗi liên kết giá trị trong chăn nuôi, tới việc hình thành các HTX chăn nuôi kiểu mới, chính sách khuyến khích đầu tư công nghệ cao trong chăn nuôi, chính sách hỗ trợ nông hộ, trang trại ứng dụng VietGAHP, hỗ trợ đầu tư cơ sở giết mổ, chế biến và tiêu thụ, hệ thống xử lý chất thải; xây dựng thương hiệu và hoạt động xúc tiến thương mại”, ông Trúc nói.

Tận dụng khoảng thời gian vàng

Kể từ khi EVFTA có hiệu lực, Việt Nam đồng ý mở cửa thị trường cho hầu hết thực phẩm từ EU. Nhưng trong đó các sản phẩm chăn nuôi đều có lộ trình loại bỏ thuế khá dài như thịt lợn đông lạnh sau 7 năm, thịt bò sau 3 năm, sản phẩm sữa sau 5 năm và thịt gà sau 10 năm. Đây được coi như thời gian “vàng” để ngành chăn nuôi thực hiện tái cơ cấu và tổ chức lại sản xuất để giảm giá thành và năng cao chất lượng. Thói quen tiêu dùng các sản phẩm thịt “nóng”, thịt “mát” của người Việt cũng là “rào cản tự nhiên” để hạn chế thịt đông lạnh nhập từ EU.

Theo các chuyên gia, để chủ động hội nhập, ngành chăn nuôi cần chọn tạo một số giống vật nuôi phù hợp với điều kiện sinh thái từng vùng và phục vụ cho phương thức chăn nuôi bán chăn thả. Tăng cường quản lý chất lượng thức ăn chăn nuôi, không sử dụng chất cấm và lạm dụng chất kháng sinh, đồng thời khống chế giá bán thức ăn chăn nuôi không cao hơn so với các nước trong khu vực có điều kiện tương tự; chủ động khống chế dịch bệnh và hình thành một  số vùng an toàn dịch bệnh, tiếp tục rà soát giảm bớt các khoản phí, lệ phí, tránh chồng chéo; Xây dựng các hàng rào kỹ thuật (SPS, TBT) phù hợp với các cam kết trong các FTA, khuyến khích đầu tư xử lý môi trường trong chăn nuôi.

Ngoài ra, theo Hội chăn nuôi VN, VN cần đẩy nhanh tiến độ tái cơ cấu ngành chăn nuôi ở các địa phương theo hướng phát triển các sản phẩm có lợi thế từng vùng, tập trung nâng cao năng suất, hạ giá thành và đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, phát triển bền vững; tổ chức sản xuất liên kết theo chuỗi. Sản xuất theo chuỗi sẽ góp phần giảm 12-15% giá thành sản xuất và đảm bảo an toàn thực phẩm, tăng khả năng cạnh tranh và dễ tiếp cận thị trường xuất khẩu sản phẩm có lợi thế. Mặt khác, cần tạo điều kiện để thu hút các doanh nghiệp trong nước và nước ngoài đầu tư vào ngành Chăn nuôi, khuyến khích đầu tư công nghệ cao, đầu tư vào các khâu: chọn tạo giống, giết mổ - chế biến, xử lý môi trường; cần có chương trình xây dựng thương hiệu, xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường và tận dụng mọi cơ hội để xuất khẩu sản phẩm chăn nuôi có lợi thế.

Đặc biệt, cần có cơ chế tín dụng hợp lý cho ngành chăn nuôi trong vòng ít nhất 10 năm tới: lãi suất vay ưu đãi, cơ chế tiếp cận vốn vay thuận lợi, miễn giảm thuế thu nhập trong thời gian đầu của hội nhập đối với các hoạt động như: chọn lọc, sản xuất con giống; giết mổ, chế biến sản phẩm, xử lý môi trường, đầu tư công nghệ cao; và cần xóa bỏ ngay các khoản phí lệ phí chồng chéo...

Quỳnh Chi