“Đoàn tàu đi xuống ngay sau khi vượt dốc”

Đây là câu nói ví von của GS. Trần Thọ Đạt, Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế quốc dân tại buổi tọa đàm khoa học “ Kinh tế Việt Nam 6 tháng đầu năm 2016” về bức tranh tăng trưởng kinh tế VN trước những yếu tố bất lợi có biểu hiện lấn át nhiều hơn yếu tố tích cực. Tọa đàm do Ban Kinh tế TW, Đại học kinh tế quốc dân và Ủy ban kinh tế quốc hội phối hợp tổ chức vừa qua tại Hà Nội.

Tăng trưởng âm ở 2 lĩnh vực kinh tế trụ cột

Theo GS.TS Ngô Thắng Lợi, Trường ĐH kinh tế quốc dân, tốc độ tăng trưởng có xu hướng nhanh dần lên giữ 2 quý. 6 tháng đầu năm đạt 5,52%, có 2 điểm sáng tăng trưởng là ngành thương mại- dịch vụ đạt tốc độ tăng trưởng 6,35%, cao nhất so với cùng kỳ của cả giai đoạn 2011-2015 và chiều hướng tăng lên theo thời gian (quý I đạt 5,98%, quý II lên 6,68%); ngành công nghiệp chế biến, chế tạo duy trì được tốc độ tăng trưởng cao hơn so với cùng kỳ năm trước, đạt tốc độ tăng trưởng 10,1% so với 9,58% cùng kỳ năm trước. Ngành công nghiệp chế biến chế tạo đã làm gia tăng tốc độ tăng trưởng GDP 6 tháng đầu năm 2016 lên 0,73 điểm % và 0,15 điểm % so với các mốc tương ứng.

Bên cạnh đó, cấu trúc tăng trưởng theo ngành và chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng hợp lý hơn. Tăng trưởng được tạo nên bởi ngành thương mại và dịch vụ có xu hướng tăng lên khá nhiều, chiếm 43,1%, so với cùng kỳ năm trước (chỉ chiếm 35%). Ngành công nghiệp chiếm 43,6% tăng trưởng và cao hơn quý I/2016 (chiếm 41%). Với tốc độ tăng trưởng cao hơn nên cơ cấu ngành kinh tế 6 tháng đầu năm chuyển dịch theo xu hướng tích cực so với cùng kỳ năm 2015.

Tuy nhiên, tăng trưởng có biểu hiện đi xuống ngay sau khi vượt dốc. Theo GS.TS Ngô Thắng Lợi, mặc dù tăng trưởng GDP quý II có tăng lên so với quý I nhưng tốc độ tăng trưởng chung của 6 tháng đầu năm 2016 chỉ đạt 5,52%, có biểu hiện chững lại, thấp hơn nhiều so với cùng kỳ năm 2015 (đạt 6,32%). Điều này cho thấy nền kinh tế VN có biểu hiện đi xuống ngay sau năm đầu tiên (2015) vượt dốc.

Các yếu tố cấu thành mảng tối của bức tranh tăng trưởng 6 tháng đầu năm, theo ông Lợi, là tăng trưởng âm của 2 lĩnh vực kinh tế trụ cột, đó là ngành khai thác khoáng sản và ngành nông nghiệp. Ngành khai thác khoáng sản giảm 2,2 điểm % tăng trưởng, chủ yếu do khai thác dầu thô và khí đốt tự nhiên giảm 3,7điểm % ( so với 6 tháng đầu năm 2015 tăng 8,48%). Đây là nguyên nhân chính khiến tốc độ tăng trưởng GDP ngành công nghiệp 6 tháng đầu chỉ đạt 7,12%, giảm tỷ lệ đáng kể so với cùng kỳ năm trước ( đạt 9,36%). Khu vực nông, lâm nghiệp, thủy sản tăng trưởng giảm 0,18%, với quý I giảm 1,31% và quý II tăng 0,36%. Theo tính toán, mức giảm sút tăng trưởng 0,18% đã làm GDP toàn nền kinh tế 6 tháng đầu năm bị giảm đi 0,1 điểm %.

Mặt khác, chất lượng tăng trưởng vấn rất thấp, tăng trưởng nhanh vẫn thuộc các ngành giá trị gia tăng thấp ( ngành thương mại bán lẻ hàng hóa, dịch vụ). 4 ngành du lịch, tài chính ngân hàng, kinh doanh bất động sản và vận tải có giá trị gia tăng lớn nhưng chỉ chiếm tỷ trọng khoảng 15,5% tổng giá trị sản xuất ngành dịch vụ và tốc độ tăng trưởng thấp.

Quan trọng nhất vẫn là tái cấu trúc nông nghiệp

Theo GS.TS Ngô Thắng Lợi, để khắc phục những khó khăn trên, giải pháp đối với ngành nông nghiệp được xem là quan trọng nhất. Giải pháp cả trong ngắn và trung hạn là tái cấu trúc ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao hiệu quả, thích ứng với biến đổi khí hậu. Theo đó tập trung vào các hướng phát triển nông nghiệp theo hướng tập trung và dựa trên phát triển quy mô lớn trong sản xuất nông nghiệp; lựa chọn và đầu tư chuyển đổi để phát triển cây trồng vật nuôi có giá trị kinh tế cao, nhất là có khả năng xuất khẩu; chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi theo hướng chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, tập trung hướng dẫn khôi phục sản xuất đối với các loại cây trông tại các địa phương chịu ảnh hưởng của hạn hán, xâm nhập mặn.

PGS.TS Trần Thị Vân Hoa, Đại học Kinh tế quốc dân cho rằng, VN cần chú trọng tháo gỡ khó khăn để đẩy mạnh sản xuất công nghiệp trong nước. Trong đó quan trọng nhất vẫn là thực hiện nhanh quá trình “cởi trói” cho doanh nghiệp theo Nghị quyết 19/2016/NQ-CP của Chính phủ nhằm cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh,tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động đầu tư kinh doanh và bảo vệ hợp pháp của nhà đầu tư. Tiếp theo là tháo giỡ khó khăn tài chính cho doanh nghiệp tư nhân, DNNVV. Đối với các DN sản xuất có quy mô nhỏ và vừa, cần tiếp tục hỗ trợ với mức độ mạnh hơn các chính sách ưu tiên nguồn vốn tín dụng thúc đẩy sản xuất, kinh doanh có hiệu quả, tạo điều kiện cho các tổ chức tín dụng mở rộng tín dụng, đa dạng hóa các hình thức cho vay,...

Đồng thời, cần đảm bảo tiến độ giải ngân và sử dụng hiệu quả vốn đầu tư công. Dù đã qua nửa năm, nhưng tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công đạt tỷ lệ rất thấp so với kế hoạch được giao, nhất là giải ngân nguồn vốn trái phiếu Chính phủ. Nếu không có các giải pháp cấp bách để thúc đẩy tiến độ giải ngân, tăng trưởng của nền kinh tế sẽ bị đe dọa, trong khi tỷ lệ và nghĩa vụ vay trả nợ công ngày càng có nguy cơ tăng cao. Cùng với đó là tháo gỡ các vướng mắc trong thực hiện các luật mới, như Luật Đầu tư công, Luật Đấu thầu và Luật Xây dựng. Theo đó phải bảo đảm chắc chắn khả năng nguồn vốn trong lập kế hoạch vốn đầu tư công. Thực hiện giải pháp này, Bộ tài chính cũng đề xuất Chính phủ xem xét, bãi bỏ quy định quy trình, thủ tục kéo dài thời gian thực hiện và giải ngân kế hoạch đầu tư; cho phép các dự án sử dụng nguồn dự phòng NSNN, vượt thu NSNN thực hiện quy trình đầu tư theo thời gian rút gọn.

Đối với các chính sách khuyến khích xuất khẩu, theo bà Hoa, cần có các chính sách bảo đảm đồng bộ từ khuyến khích phát triển sản xuất hàng xuất khẩu cho đến các chính sách trực tiếp liên quan đến xuất khẩu hàng hóa; thực hiện tốt công tác dự báo thị trường và giá cả trong và ngoài nước đối với mặt hàng xuất khẩu, phổ biến kịp thời thông tin thị trường, rào cản thương mại…

Anh Lan