Bài toán đổi mới tăng trưởng

Mới đây, tại Hà Nội, Bộ Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với Viện Nghiên cứu và Quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) đã tổ chức Hội thảo “Một số chủ trương, chính sách lớn nhằm đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao chất lượng tăng trưởng, năng suất lao động, sức cạnh tranh của nền kinh tế”. Hội thảo nhằm cụ thể hóa những quyết sách chiến lược điều hành, chỉ đạo tổng thể nền kinh tế vĩ mô giai đoạn 2016 -2020.

Theo Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Đào Quang Thu, Bộ đã được Chính phủ giao nhiệm vụ xây dựng Đề án “Một số chủ trương, chính sách lớn nhằm đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao chất lượng tăng trưởng, năng suất lao động, sức cạnh tranh của nền kinh tế” trong năm 2016. Hội thảo này nhằm tổng hợp tiếp thu ý kiến phản biện đóng góp của các chuyên gia nhằm hoàn thiện hơn nữa nội dung Đề án. Cũng theo Thứ trưởng Đào Quang Thu, dự thảo Đề án trên đã báo cáo Chính phủ tại cuộc họp ngày 18/08/2016. Theo đó, mục tiêu của Đề án là đánh giá kết quả thực hiện Nghị quyết Đại hội XI, Kết luận 10 của Trung ương (giai đoạn 2011-2015) và cụ thể hoá, triển khai chủ trương Nghị quyết Đại hội Đảng XII (giai đoạn 2016-2020).

Nói rõ hơn, theo Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Quản lý kinh tế Trung ương,  TS. Nguyễn Đình Cung, kết quả tăng tưởng giai đoạn 2011 – 2015 đã có những bước tiến đáng mừng so với giai đoạn phát triển kinh tế 2006-2010. Cụ thể, các chỉ số cơ bản của nền kinh tế Việt Nam như năng suất lao động, xếp hạng năng lực cạnh tranh của chúng ta đều có bước tăng trưởng… Tuy nhiên, ông Cung cũng chỉ ra, trong nội hàm mô hình tăng trưởng của Việt Nam vẫn còn tồn tại nhiều yếu kém bất cấp rõ ràng như gần đây tốc độ tăng trưởng bị suy giảm, nguy cơ tụt hậu thấy rõ. Mà theo đó, nguyên nhân được chỉ ra là do cả bộ máy nhà nước chưa thực sự xắn tay vào đổi mới tư duy. Vai trò, chức năng của Nhà nước trong khâu thực hiện rất yếu kém. Do đó, về các giải pháp tháo gỡ để đổi mới mô hình tăng trưởng, ông Cung đề xuất Việt Nam cần tiếp tục ổn định kinh tế vĩ mô, gia tăng tốc độ và tiếp tục thực hiện có hiệu quả 3 đột phá chiến lược, bổ sung tái cơ cấu khu vực sự nghiệp công lập, xây dựng và phát triển khu vực tư nhân Việt Nam, nâng cao hiệu quả hoạt động của Nhà nước,…

Trong khi đó, chuyên gia kinh tế TS. Phạm Chi Lan, đã đặt vấn đề thẳng thắn và gay gắt hơn. Bà Phạm Chi Lan cho rằng, hiện năng nguồn lực tăng trưởng của Việt Nam gần như đã bị “tận thu” gần hết nên rất khó để có mức tăng trưởng như mong muốn. Theo đó, bà Phạm Chi Lan cho rằng, mặc dù trong 5 năm qua Chính phủ Việt Nam đã chú trọng vào mô hình đổi mới tăng trưởng nhưng kết quả thu lại của quá trình này rất thấp. Về tính học thuật, hiện mô hình tăng trưởng của Việt Nam vẫn “phát huy” theo tiêu chí tăng trưởng theo chiều rộng bằng cách thâm dụng vốn giá rẻ và tận thu nguồn lao động rẻ mạt. Trong khi đó, thế giới đang ngày một thay đổi theo các giá trị gia tăng, trình độ và công nghệ của con người và khi so sánh với các điều kiện ngoại lực, điều kiện nội lực đang yếu đi. Ở một góc nhìn khác, TS. Phạm Chi Lan cho biết, hiện khu vực kinh tế trong nước đang nằm trong tình trạng nhập khẩu cao, nhập siêu lớn, hiệu suất đầu tư cao nhưng hiệu quả đầu tư vốn thấp; khu vực kinh tế trong nước yếu trong cạnh tranh, kém trong hội nhập; nhiều vấn đề của nền kinh tế còn tồn đọng, làm ăn nhiều nơi theo kiểu chụp giật, chứ chưa được đầu tư bài bản giải quyết đến nơi, đến chốn…

Đề cập đến các giải pháp cải tạo mô hình tăng trưởng của Việt Nam trong tương lai, TS. Phạm Chi Lan cho rằng, phải thay đổi hẳn lối tư duy coi nhà nước là “bầu sữa mẹ” miễn phí, kinh tế nhà nước là chủ đạo. Cần bỏ ngay lối tư duy, vốn và tài nguyên dựa hơi vào kinh tế nhà nước. Trong khi đó, thực tế trên thương trường, doanh nghiệp nhà nước hoạt động không theo kỷ luật thị trường, tình trạng chi tiêu công, đầu tư công không có cơ chế giám sát chặt chẽ. Nếu phát hiện sai phạm khó quy trách nhiệm cho ai. Do đó theo TS. Phạm Chi Lan, muốn thay đổi mô hình tăng trưởng mang lại hiệu suất kinh tế cao, chúng ta phải phân bổ lại nguồn lực cho đồng đều theo nguyên tắc thị trường, và cần có phương pháp tiếp cận mạnh mẽ hơn. Hiện tại các FTA thế hệ mới đang tạo ra sức ép rất lớn cho ngành sản xuất nông nghiệp và công nghiệp dịch vụ của Việt Nam nếu chúng ta không thay đổi, cứ hoạt động theo mô hình kiểu cũ thì rất khó để phát triển. Vì vậy, mục tiêu thay đổi lúc này cần phải mạnh dạn, táo bạo nhưng cần có chọn lọc đột phá để vươn lên. Đơn cử như tình trạng của hai vựa lúa lớn nhất cả nước là Đồng bằng sông Hồng, Đồng bằng sông Cửu Long hiện đang phải chụi những thảm cảnh do tình trạng biến đổi khí hậu đem lại. Vì vậy, để đối phó với “ông Địa” cần phải thay đổi ngay chứ cứ làm theo cách cũ thì rất khó có phương án đối phó hiệu quả, TS. Phạm Chi Lan, nói.

Chia sẻ với những ý kiến đóng góp của các chuyên gia, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Đào Quang Thu yêu cầu nhóm nghiên cứu cần tiếp thu tối đa các ý kiến và hoàn thiện Đề án đúng tiến độ để trình lên Thủ tướng Chính phủ trong tháng 9 này.

Anh Phương