Dự án cao tốc Bắc – Nam: Cần nguồn vốn đầu tư lớn

Đề án mà Bộ GTVT trình Chính phủ về xây dựng tuyến cao tốc Bắc – Nam từ Hà Nội đến TP HCM dài 1.300 km, tổng vốn đầu tư khoảng 230.000 tỷ đồng, trong đó vốn ngân sách Nhà nước khoảng 93.000 tỷ đồng  đang thu hút sự quan tâm của các chuyên gia và dư luận. Xung quanh chủ đề này, mới đây báo Giao Thông vận tải đã kết hợp với Bộ Giao thông Vận tải tổ chức hội thảo để các chuyên gia cùng bàn luận và đánh giá.

Cần nguồn vốn đầu tư nước ngoài

Vấn đề được dư luận quan tâm nhất hiện nay là tính khả thi của dự án, đặc biệt là nguồn vốn đầu tư là rất lớn, đi kèm với nó cần phải có một cơ chế minh bạch, giám sát chặt chẽ. Đại diện Bộ GTVT cho biết, Bộ GTVT đã gặp gỡ khoảng 200 nhà đầu tư, 20 ngân hàng hàng đầu ở nước ngoài, đi nhiều nước trên thế giới để tham khảo nhưng đa số các nhà đầu tư đều lo lắng về chính sách và doanh thu khi triển khai.

Ông Nguyễn Danh Hy, Vụ trưởng – Trưởng ban PPP của Bộ GTVT cho biết, đa số các dự án cao tốc thực hiện trong thời gian vừa qua đều triển khai theo hình thức PPP. Nhưng với dự án này, là một dự án lớn việc đầu tư PPP rất hạn chế. Vì thế, ưu tiên lúc này vẫn là nguồn vốn vay nước ngoài.

Với các nhà đầu tư nước ngoài, các cơ chế, chính sách cũng đang là rào cản trong việc này, ông Hy lấy ví dụ. Các nhà đầu tư muốn đầu tư vào Việt Nam phải đổi từ ngoại tệ sang nội tệ để triển khai dự án, sau khi có doanh thu thì lại phải đổi từ nội tệ sang ngoại tệ để chuyển về nước họ. Vì thế, trong yêu cầu gửi Chính phủ, Bộ GTVT có đưa ra đề xuất về việc phải khơi thông nguồn vốn nước ngoài thì ngành giao thông mới có cơ hội tiếp cận.

Đại diện cho các doanh nghiệp trong nước, ông Nguyễn Văn Tỉnh, Tổng giám đốc Công ty Phát triển hạ tầng và đầu tư tài chính Việt Nam (VIDIFI) cho rằng, hiện các công ty thực hiện các dự án cao tốc của Nhật Bản có quyền phát hành trái phiếu, đây được xem là một kênh đầu tư khá phù hợp trong điều kiện của Việt Nam. Tuy nhiên, cần phải minh bạch chính sách thì mới có cơ hội thu hút được những nhà đầu tư lớn của nước ngoài.

Theo một số đại biểu tham dự buổi tọa đàm, để đầu tư vào đường cao tốc, nếu lợi nhuận dưới 15% sẽ không có nhà đầu tư nước ngoài nào dám làm. Trong khi đó, với nhà đầu tư Việt Nam thì đang lấy công làm lãi. Ông Tỉnh lấy dẫn chứng, dự án đường cao tốc Hà Nội – Hải Phòng, mặc dù Thủ tướng đã có quyết định hỗ trợ doanh nghiệp 39% vốn đầu tư, trong đó hỗ trợ trực tiếp bằng tiền là 23% nhưng đến nay VIDIFI vẫn chưa nhận được đồng nào.

Ông Mai Tuấn Anh, Tổng giám đốc Tổng công ty đường cao tốc Việt Nam (VEC) đánh giá, đầu tư vào đường cao tốc, cần có những doanh nghiệp có tiềm lực tài chính mạnh, bởi đây là lĩnh vực cần đầu tư lớn, thu hồi vốn dài hạn, có khi đến vài chục năm. Do đó, vai trò của Nhà nước trong việc hỗ trợ các doanh nghiệp là hết sức quan trọng. Nhà đầu tư nước ngoài khi tham gia, họ rất minh bạch trong quá trình đầu tư dự án. Nếu mức lợi nhuận kỳ vọng là 14% (mặc dù cao hơn quy định của Bộ Tài chính 1,3 lần so với lãi suất trái phiếu) nhưng họ phải gánh chịu khá nhiều rủi ro như việc chênh lệch tỷ giá, doanh thu…Đấy chính là lý do mà nhiều nhà đầu tư nước ngoài thường yêu cầu tỷ lệ cao hơn.

Nguồn vốn ngân sách chỉ hỗ trợ được khoảng 40,7%

Theo chuyên gia kinh tế Lê Xuân Nghĩa, Thành viên Hội đồng tư vấn chính sách tiền tệ quốc gia, với các nhà đầu tư trong nước, phần vốn chủ yếu đến từ ngân hàng thương mại, khi đó áp lực lên ngân hàng thương mại sẽ là cả 93.000 tỷ vốn trái phiếu Nhà nước và hơn 100.000 tỷ vốn nội địa. Khi đó áp lực với các ngân hàng là không còn vốn cho các dự án khác.

Tỷ lệ nợ xấu vẫn còn khá nhiều nên hiện các ngân hàng cũng rất cẩn trọng khi cho vay BOT. Điều này khiến do nguồn vốn nội gặp nhiều khó khăn. Đây chính là lý do mà Bộ GTVT phải có cơ chế hướng doanh nghiệp vay vốn từ nước ngoài. Hiện nay, các nhà đầu tư nước ngoài cũng khá quan tâm tới những dự án giao thông tại Việt Nam. Việc đầu tư vào các dự án giao thông cũng giống như hình thức đầu tư tài chính nên các nhà đầu tư ngoại khá lo ngại về rủi ro pháp lý.

Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Nhật cho rằng, để triển khai dự án đường cao tốc Bắc- Nam rất cần có nguồn vốn ngân sách hỗ trợ. So với các dự án cao tốc đã đầu tư trước đây thì vốn ngân sách chiếm khoảng 52,8%. Nhưng trong số 230.000 tỷ đồng để đầu tư cho dự án này thì ngân sách Nhà nước lại rất hạn chế do nợ công của Việt Nam đang chạm ngưỡng. Vì thế, nguồn vốn ngân sách sẽ chỉ hỗ trợ được khoảng 40,7%.

Tính trên toàn tuyến, có nhiều tuyến có số lượng xe khá đông, thì việc thu hồi vốn sẽ nhanh hơn nhưng có những tuyến thì khá vắng nên thu hồi vốn sẽ khó hơn, những tuyến này cần có sự hỗ trợ của Nhà nước. Theo thứ trưởng Nhật, với kinh nghiệm khi mở rộng Quốc lộ 1 và đường HCM, để đảm bảo tiến độ, chất lượng cần vốn ngân sách để hỗ trợ đầu tư, nhất là để giải phóng mặt bằng. Nếu ngân sách hỗ trợ được 40,7% vốn đầu tư thì việc kêu gọi vốn ngoài ngân sách còn lại là có thể thực hiện được.

Theo đề án do Bộ GTVT xây dựng trình lên Chính phủ, dự án cao tốc Bắc – Nam có chiều dài 1.300km, được triển khai từ nay cho đến năm 2020 với tổng nguồn vốn dự toán là 229.800 tỷ đồng. Trong đó, nhà nước hỗ trợ khoảng 40% (tương đương với 93.500 tỷ đồng), còn lại là vốn huy động từ nhà đầu tư. Tuyến đường được thiết kế với tốc độ 100- 120km/h; khi đi qua những khu vực có địa hình khó khăn, tốc độ sẽ là 60- 80km/h. Với tổng chiều dài 1.300km sẽ chia thành 20 dự án nhỏ, mỗi dự án sẽ được khai thác độc lập trên cơ sở huy động theo hình thức PPP có sự tham gia hỗ trợ của Nhà nước, thời gian thu phí dưới 25 năm.

Lương Tuấn